|
|
Zielona Brama |
Program ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju województwa dolnośląskiego tworzony był w warunkach bardzo dynamicznych zmian, zarówno w skali województwa, jak i całego kraju. W ostatnich latach przemiany te dotyczyły nie tylko rozwoju gospodarczego, działań podejmowanych w związku z planowaną akcesją do Unii Europejskiej, ale również kwestii takich, jak reforma ustrojowa kraju. W jej konsekwencji w istotnym stopniu zmieniły się kompetencje poszczególnych poziomów administracji publicznej, w tym również w zakresie ochrony środowiska. Nowy układ administracyjny, powstanie nowego poziomu, jakim jest powiat, i przekazanie mu wielu kompetencji oraz fakt, że nowe województwo dolnośląskie objęło swoim obszarem tereny kilku byłych województw (wrocławskiego, wałbrzyskiego, jeleniogórskiego, legnickiego oraz siedem gmin województwa kaliskiego i leszczyńskiego) stanowiło dużą zmianę w ustabilizowanym i uporządkowanym systemie sprzed 1 stycznia 1999 r. Z jednej strony sytuacja taka była przyczyną powstawania licznych napięć, nie pozostających bez wpływu na działania w dziedzinie ochrony środowiska, zaś z drugiej - źródłem wyzwań, którym sprostać musieli przedstawiciele wszystkich stron zaangażowanych w ochronę środowiska.
Wydaje się, że opracowanie Programu ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju województwa dolnośląskiego przez Urząd Marszałkowski w takich okolicznościach zyskało specjalne znaczenie. Program ten ma za zadanie przyczynić się nie tylko do rozwiązania istniejących problemów, ale również takiego ukierunkowania działań, które pozwoliłoby przeciwdziałać zagrożeniom mogącym pojawić się w przyszłości. W programie uwzględnione zostały wszystkie zagadnienia z zakresu ochrony środowiska i dziedzin bezpośrednio powiązanych, co powinno dopomóc województwu we właściwym dobraniu działań zmierzających do zrównoważonego rozwoju regionu.
Opracowanie programu nie było samo w sobie celem - jest to pierwszy krok w drodze ku zrównoważonemu rozwojowi. Dlatego też nie należy tego dokumentu traktować za zamknięty rozdział działań na rzecz ochrony środowiska w województwie dolnośląskim, ale za propozycję do dalszych dyskusji i wyszukiwania coraz lepszych rozwiązań.
Samorząd województwa jest odpowiedzialny m.in. za kreowanie polityki rozwoju województwa, która ma z jednej strony prowadzić do rozwoju gospodarczego regionu, zaś z drugiej - zapewnić racjonalne korzystanie z zasobów środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Do kompetencji Urzędu Marszałkowskiego należy opracowanie programów zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska.
Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego podjął decyzję o opracowaniu Programu ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju województwa dolnośląskiego na początku 1999 r. Program ten zawiera długoterminowy plan strategiczny do roku 2015 oraz plan wdrożeniowy na najbliższe cztery lata (2001-2004), który zostanie wykorzystany do opracowania działań operacyjnych.
Ponadto Program... będzie stanowił źródło inspiracji do formułowania polityk w zakresie ochrony środowiska na niższych poziomach administracyjnych - w powiatach i gminach.
Program... przygotowany został w oparciu o istniejące opracowania z zakresu ochrony środowiska obejmujące obszary byłych województw: legnickiego, jeleniogórskiego, wałbrzyskiego i wrocławskiego, oraz dokumenty powstałe na potrzeby obecnego województwa dolnośląskiego, np. Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w latach 1997-1998, Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w 1999 roku, Krok w III tysiąclecie. Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego. Podczas prac nad Programem... korzystano również z państwowych dokumentów o znaczeniu strategicznym takich, jak II Polityka Ekologiczna Państwa czy Strategia zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 roku.
Mając w perspektywie przystąpienie do Unii Europejskiej duże znaczenie ma również zachowanie zgodności z unijnymi dokumentami z zakresu ochrony środowiska. Do najważniejszych należy zaliczyć Piąty Program Działań na Rzecz Środowiska i mający go zastąpić, będący w opracowaniu, Szósty Program. Podstawę prawną stanowi Jednolity Akt Europejski określający fundamentalne założenia kształtowania polityki ochrony środowiska w krajach członkowskich Unii.
Zdefiniowanie celów programu ma kluczowe znaczenie w procesie opracowywania polityki ochrony środowiska, jako element ukierunkowujący wszelkie podejmowane działania. Dokładne informacje na temat istniejącego stanu środowiska oraz tendencji, które w sposób znaczący będą kształtować środowisko w przyszłości, są niezbędne do wyboru priorytetów planowanej polityki.
W programie zostały zawarte cele i zadania, których realizacja ma zapewnić zrównoważony rozwój - taki rozwój, w którym zaspokajanie potrzeb współczesnych pokoleń nie ogranicza możliwości realizacji potrzeb przyszłych pokoleń.
Zrównoważony rozwój, będący nadrzędnym celem nie tylko w tworzeniu polityki ochrony środowiska, ale również we wszystkich innych sektorach działalności, ma wpływ na kształtowanie pozostałych celów.
Niniejszy program pozostaje w bezpośrednim związku ze Strategią rozwoju województwa dolnośląskiego i ma służyć realizacji jej celów z zakresu ochrony środowiska. Program... zawiera szczegółowe cele, które osiągane będą poprzez podjęcie konkretnych działań w sferze ochrony środowiska. Cele te zostały umieszczone w rozdziale V zatytułowanym Strategia długoterminowa do roku 2015 i rozdziale VI pt. Strategia krótkoterminowa do roku 2004.
Opracowywanie polityki jest zasadne tylko wówczas, gdy możliwa jest obserwacja i analiza jej rezultatów, pozwalająca na korygowanie działań. Podczas formułowania celów szczególny nacisk został położony na to, aby cele, proces ich realizacji i rezultaty były łatwe do monitorowania i oceniania (np. policzalne), co umożliwi w konsekwencji ciągłe udoskonalanie podejmowanych działań. W ten sposób powstaje zaprezentowany poniżej "cykl tworzenia polityki ochrony środowiska".
Cykl tworzenia polityki ochrony środowiska
Długoterminowy cel programu można sformułować następująco:
Harmonijny, zrównoważony rozwój województwa, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale również wspierają jego rozwój gospodarczy.
W ostatnich latach stosowanie zintegrowanego podejścia w procesie planowania polityki ochrony środowiska zyskuje coraz bardziej na znaczeniu i popularności.
Wzrost zainteresowania podejściem zintegrowanym wynika z faktu, iż podejście sektorowe częstokroć okazuje się niewystarczające. Związane jest to ze stopniem skomplikowania podejmowanych zagadnień i ich wzajemnymi powiązaniami.
Jakiekolwiek działania podejmowane w jednej dziedzinie nie pozostają bez znaczenia dla pozostałych.
Podejście zintegrowane oznacza, że na każdym etapie planowania uwzględniane są wszystkie zagadnienia sektorowe, a szczególna uwaga poświęcana jest kwestiom pojawiającym się w kontekście ich wzajemnych zależności.
Niniejszy dokument został w znaczącej części przygotowany z zastosowaniem podejścia zintegrowanego. Zagadnienia z zakresu ochrony środowiska zostały omówione w bezpośrednim powiązaniu z problematyką z zakresu przemysłu, rolnictwa, transportu, urbanizacji itp. Program został opracowany w oparciu o proces otwartego planowania, co oznacza, że w przygotowanie dokumentu od samego początku zaangażowani byli, obok przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego i Urzędu Wojewódzkiego, przedstawiciele wszystkich zainteresowanych stron - pracownicy różnych urzędów, instytucji i organizacji (m.in. Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska), reprezentanci środowisk naukowych, grup zadaniowych (m.in. przemysł, rolnictwo), organizacji pozarządowych itp.
W opracowanym dokumencie można wyróżnić trzy podstawowe części:
Stan środowiska został zaprezentowany z zastosowaniem podejścia sektorowego, jako że dostępne informacje są przedstawione w takiej formie. Wykorzystano tutaj informacje i pomoc WIOŚ we Wrocławiu.
Dla każdego elementu środowiska w podtytule Podsumowanie i wnioski wskazano zagadnienia priorytetowe. Stały się one punktem wyjścia do sformułowania strategii długo- i krótkoterminowej.
Tendencje przyszłego rozwoju województwa opisane zostały z punktu widzenia skali ich oddziaływania - począwszy od międzynarodowej, a skończywszy na lokalnej.
Strategia stanowi trzon dokumentu. Została przygotowana w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska, jak powietrze, wody powierzchniowe i podziemne, zasoby przyrodnicze itp. Dla każdego elementu środowiska wyznaczone zostały cele długookresowe oraz bardziej szczegółowe cele wdrożeniowe i działania, które powinny być zrealizowane w ciągu najbliższych czterech lat.
Dobra organizacja procesu wdrażania programu jest niezbędna do efektywnej realizacji zdefiniowanych celów. Znaczenie ma tutaj nie tylko organizacja wewnętrzna - w ramach zespołu bezpośrednio zaangażowanego w opracowanie programu, ale również organizacja zewnętrzna, związana ze współpracą z przedstawicielami powiatów, gmin, społeczności lokalnych. Właściwe przygotowanie Program... jest warunkiem niezbędnym do ubiegania się o środki finansowe potrzebne do zrealizowania zawartych w nim celów.
Układ programu
