Nadodrzańskie stepy

Gdzieniegdzie w Polsce, zwłaszcza tam gdzie strome stoki dolin rzecznych albo morenowych wzgórz wystawione są ku południowi lub zachodowi, spotkamy skrawki nietypowej dla naszego kraju roślinności. Botanik, który potrafi rozpoznawać gatunki roślin dostrzeże, że zespoły rosnących tu traw i ziół roślin zdają się przypominać roślinność dalekich stepów Ukrainy czy Podola. Murawy te, będące rzadkim, ale bardzo specyficznym elementem roślinnego krajobrazu Polski, noszą naukową nazwę muraw kserotermicznych. W większości nie mają naturalnego pochodzenia. Rozwinęły się na miejscu dawno wyciętych lasów i przez wieki były użytkowane jako tereny wypasu, przede wszystkim owiec. Ale fakt ten w niczym nie umniejsza ich przyrodniczego bogactwa. Długa jest lista gatunków roślin i zwierząt, które w naszym kraju związane są wyłącznie z takimi siedliskami.
Murawy kserotermiczne są w Polsce dość rzadkie. Wykształcają się tylko na szczególnych siedliskach, gdzie panują wyjątkowe warunki mikroklimatyczne: okresowo wysokie temperatury gleby i przypowierzchniowej warstwy powietrza. Gleby muszą być zasobne w węglan wapnia i stosunkowo żyzne. Takie warunki panują w niektórych miejscach na krawędziach doliny Odry i Warty, między innymi na opisywanym tu obszarze. W rezultacie rozwinęło się tu jedno z bogatszych w Polsce skupień muraw. Najlepiej zachowane ich płaty występują na zboczach w okolicy Owczar, Górzycy i Pamięcina.
Rytm sezonowego życia murawy jest bardzo podobny do rytmu życia stepu. Wegetacja zaczyna się wczesną wiosną - zaraz po ustąpieniu śniegów kwitną pięciorniki i turzyce, a także drobne jednoroczne skalnice, gęsiówki, rogownice i przetaczniki. Maksimum rozwoju murawy i pełnia kwitnienia przypada na późną wiosnę i początek lata. Wtedy uderza ona bujnością, barwami i liczbą kwiatów. W drugiej połowie lata nasilenie kwitnienia wyraźnie maleje, a wiele gatunków zapada w stan spoczynku. Jesień jest okresem ponownego, choć znacznie słabszego ożywienia roślinności. Szczególnie charakterystyczny jest aspekt żółto kwitnącej ożoty. Warto więc odwiedzić murawy nad Odrą i Wartą nie tylko raz, bo o każdej porze roku są one inne.
Pod murawami kserotermicznymi wykształca się szczególny rodzaj gleb, tzw. gleby cynamonowe. Są one podobne do gleb dominujących pod stepami i pod roślinnością śródziemnomorską. Temperatura powierzchniowych warstw gleby w murawie kserotermicznej może dochodzić do 70°C, co oznacza że można w niej ugotować jajko na twardo.
Murawy w Owczarach, chronione w obiekcie Lubuskiego Klubu Przyrodników, oceniane są jako "jedne z najlepiej zachowanych muraw kserotermicznych w Polsce". Rośnie tu między innymi pajęcznica liliowata i ostnica Jana, a także jedna z bogatszych w Polsce populacji mikołajka polnego. Obiekt ten, zdaniem specjalistów, zasługuje na ochronę rezerwatową. Niedaleko znajduje się też rezerwat przyrody Pamięcin, również chroniący płat murawy o stosunkowo bogatym składzie florystycznym.

Zobaczysz to na trasie rowerowej 1 oraz trasie pieszej 3.

Ta strona jest fragmentem przewodnika turystycznego po Parku Krajobrazowym Ujście Warty [Ujście Warty - przewodnik turystyczny; strona główna] [Ujście Warty - strona główna serwisu] [Lubuski Klub Przyrodników - strona główna]