KLUB PRZYRODNIKÓW
66-200 Świebodzin, ul. 1 Maja 22, tel/fax 0-68 3828236
konto: BZ WBK SA I O/Świebodzin 57 109015093 0000 0000 5901 5348
WWW: http://www.lkp.org.pl e-mail: lkp@lkp.org.pl

[Opinie dla innych parków narodowych] [Więcej materiałów o problemach ochrony Drawieńskiego PN]
Świebodzin, 14 października 2003



W związku z przesłaniem nam do konsultacji projektu rocznych zadań ochronnych dla parków narodowych na 2004 rok, przesyłamy w załączeniu nieznacznie poprawioną i zmienioną recenzję poprzedniego projektu tych zadań, przygotowanego w lipcu 2003 r. przez Drawieński Park Narodowy. Recenzję tą przygotowaliśmy 31 lipca b.r. na wniosek Rady Parku (zgodnie z wnioskiem przyjętym na jej posiedzeniu w dniu 29 lipca) i przekazaliśmy wówczas Dyrekcji Parku.
Ponieważ, jak wynika z naszej analizy, w obecnie przedstawianym przez Ministra Środowiska projekcie uwzględniona została tylko niewielka część zawartych w recezji uwag, prosimy o przyjęcie jej jako listy uwag odnoszących się także do obecnie przedstawionego projektu.
Recenzję uzupełniliśmy o uwagę nr 16 i usunęliśmy propozycje już uwzględnione.
Uwagi dotyczące innych parków narodowych prześlemy w ciągu kilku dni.

Uwagi do projektu zadań ochronnych dla Drawieńskiego Parku Narodowego na 2004 r.

Uwagi dotyczące załącznika 1 ("Identyfikacja i opis zagrożeń...")

1. "Obumieranie drzew uszkadzanych przez owady, grzyby i czynniki abiotyczne" (pozycja 2) nie ma w Drawieńskim Parku Narodowym nigdzie charakteru masowego, a dotyczy co najwyżej pojedynczych drzew. Zjawisko to nie jest w tym parku zagrożeniem, ale raczej czynnikiem sprzyjającym zachowaniu różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych.
Niemal we wszystkich ekosystemach leśnych DPN występuje ostro zaznaczony deficyt rozkładającego się drewna Zasoby rozkładającego się drewna w lasach DPN nie przekraczają średnio poziomu ok. 0,3-0,4 m3/ha powierzchni leśnej; istotnie większe są tylko w ściśle chronionym, kilkudziesięciohektarowym uroczysku Radęcin (ok. 9,8-12,4 m3/ha), co od razu znajduje wyraz w bogactwie gatunkowym roślin, grzybów i zwierząt. W "Radęcinie" znajdują się jedyne w DPN stanowiska kilku bardzo rzadkich gatunków mchów, grzybów i owadów, bogactwo gatunkowe tych grup jest kilka razy większe, niż w sąsiednich, do niedawna gospodarczych buczynach; jest więc on spektakularnym przykładem roli rozkładającego się drewna w ekosystemach leśnych.
We wszystkich pozostałych drzewostanach DPN zasoby rozkładającego się drewna są w wyniku dotychczasowej gospodarki bardzo małe, co znajduje odzwierciedlenie w widocznym zubożeniu fauny i flory ksylobiontów.
Proponujemy usunąć zapis dotyczący w/w zagrożenia z załącznika 1. Zagrożeniem mogłaby być ewentualnie "Możliwość masowego obumierania drzew uszkadzanych przez owady i grzyby". Do "sposobu eliminacji zagrożeń" słusznie dopisano, że usuwanie drzew wywróconych i złamanych powinno dotyczyć wyłącznie zagrażających trwałości drzewostanów
Proponujemy także uzupełnić listę zagrożeń o "Niedostatek rozkładającego się drewna w ekosystemach leśnych, zagrażający wyginięciem organizmów ksylobiontycznych" któremu należy przeciwdziałać przez "Pozostawianie wszystkich nie zagrażających trwałości drzewostanów drzew zamierających, martwych, złamanych i wywróconych".


2. "Szkody na gruntach rolnych powodowane nadmierną ilością jeleni, saren i dzików" (pozycja 3) wymagają bliższego wyjaśnienia. Według naszej wiedzy w granicach DPN praktycznie nie ma bowiem prywatnych gruntów na których byłyby rzeczywiście prowadzone uprawy rolne, w których mogłyby powstawać szkody (są prywatne grunty rolne, ale nie użytkowane; są też grunty parku, wydzierżawione rolnikom w celu prowadzenia upraw, ale szkody na nich nie powinny być traktowane jako zagrożenie dla DPN, bo powinny one zostać przez DPN ujęte w umowach dzierżawnych).
Natomiast według informacji Dyrektora DPN przedstawionej na posiedzeniu Rady Parku w dniu 29 lipca b.r. "Parkowi przypisana jest cała część pól agencyjnych pomiędzy miejscowościami Drawno, Podegrodzie, Barnimie i Konotop. (cały teren od tej drogi do rzeki) (...) tam szkody od zwierzyny też występują i Park płaci z tego tytułu odszkodowania". Tereny te leżą jednak poza granicą DPN i nie są strefą ochrony zwierzyny, nie rozumiemy więc podstawy prawnej ich "przypisania parkowi" i wypłacania na nich odszkodowań, nie widzimy również formalnej możliwości ujęcia szkód na nich w załączniku 1.
Proponujemy więc wykreślić z opisu zagrożenia fragmentu zdanie odnoszące się do upraw rolnych.
Nie mamy także żadnych danych o konkretnych szkodach wyrządzanych w odnowieniach naturalnych (!), uprawach i młodnikach DPN przez sarny i dziki. Według naszej wiedzy, szkody powodowane przez te gatunki nie występują w DPN w stopniu istotnym. Proponujemy wykreślić te gatunki z opisu zagrożenia.


3. Trudno uznać za zagrożenie dla przyrody parku "zły stan odnowień naturalnych sosny" (pozycja 5), nie zagraża on bowiem ani różnorodności biologicznej parku, ani trwałości ekosystemów. Odsłanianianie wybranych odnowień i w konsekwencji różnicowanie struktury wiekowo-przestrzennej niektórych drzewostanów sosnowych nie budzi naszych zastrzeżeń, z powodzeniem jednak mieści się ono w ramach eliminacji "nieprawidłowej struktury przestrzennej i wiekowej drzewostanów". Proponujemy wykreślić pozycję "zły stan odnowień naturalnych sosny" z listy zagrożeń, co jednak nie oznacza naszego sprzeciwu wobec odsłaniania tych odnowień w zaplanowanych na 2004 rok miejscach.


4. "Wywieszanie budek dla ptaków" nie jest sposobem zapobiegania "wyginięciu rzadkich gatunków zwierząt" (pozycja 10), bowiem z budek korzystają gatunki pospolite, nie zagrozone wyginięciem.
Zły stan populacji (niska liczebność) nietoperzy i rzadki gatunków ptaków gnieżdżących się w dziuplach, jest na terenie DPN spowodowany raczej przez niedostatek ich naturalnych miejsc bytowania między innymi drzew dziuplastych, martwych i zamierających, wykrotów i złomów. Wywieszanie budek lęgowych i schronów tylko w bardzo ograniczonym zakresie może być "protezą" naturalnych ukryc i dziupli.
Proponujemy jako metodę przeciwdziałania dopisać - obok proponowanych - "Pozostawianie wszystkich drzew dziuplastych i nie zagrażających trwałości drzewostanów drzew zamierających, martwych, wykrotów i złomów".


Uwagi dotyczące załącznika 2 ("Sposoby i zakres prowadzenia ochrony czynnej")


5. Autorom projektu trzeba wyrazić uznanie za właściwe zaplanowanie i zlokalizowanie zabiegów przebudowy w drzewostanach ekosystemów leśnych.


6.Należy wyłączyć z planowanych zabiegów trzebieżowych:
  • Wydzielenie 212a 105-letni drzewostan bukowo-sosnowo-dębowy. Ze swoją obecną strukturą, która musiałaby zostac przekształcona w wyniku trzebiezy, stanowi on istotny biotop dla fauny typowej dla starodrzewi
  • Wydzielenie 198b 110-letni drzewostan bukowo-dębowo-sosnowy; z przyczyn j.w.
  • Wydzielenie 377d 130-letni drzewostan sosnowy, z przyczyn j.w.
    Z aktualnego stanu fitocenoz pod tymi drzewostanami wynika, że ich przebudowa nie jest pilna. Dla stentotopowych gatunków fauny stanowią one natomiast istotne biotopy o charakterze "wyspowym".


    7. W opinii do zadań 2003 r. Klub Przyrodników wyrażał następującą wątpliwość:
    "Obecny w zadaniach na 2002 r. zapis "Usuwanie drzew opanowanych przez owady oraz pasożytnicze grzyby, drzew wywróconych oraz połamanych (cięcia sanitarne i przygodne)" został słusznie uzupełniony o formułę "z pozostawieniem części drzew nie zagrażających zdrowotności drzewostanów". Jednak i obecnie nie jest jednak jednoznaczne, czy chodzi w nim obecnie o pozostawianie tej części wszystkich drzew, które nie zagrażają zdrowotności drzewostanów, czy o pozostawianie części spośród tych drzew, które nie zagrażają zdrowotności drzewostanów. W Drawieńskim Parku Narodowym nie było dotychczas tradycji ochrony zasobów rozkładającego się drewna w ekosystemach leśnych, a przeciwnie - uważamy, że dopuszczalność "cięć sanitarnych" była niekiedy dotychczas nadużywana, dlatego uważamy że treść zapisu nie powinna pozostawiać żadnych wątpliwości. Proponujemy, by zapis w rozporządzeniu brzmiał po prostu: "Usuwanie zagrażających trwałości drzewostanów drzew opanowanych przez patogeniczne owady i grzyby", co nie pozostawi wątpliwości, że każde drzewo, takiego zagrożenia nie stwarzające, powinno pozostać w lesie do naturalnego rozkładu".
    W odpowiedzi na powyższą uwagę, Minister Środowiska stwierdził (Karta Rozbieżności do projektu....): "Uwaga ta jest słuszna i w przyszłości będzie miała zastosowanie".
    W projekcie na 2004 r. DPN proponuje tymczasem zapis taki sam, jak proponował na 2003, co jest sprzeczne z cytowaną powyżej deklaracją Ministra.
    Proponujemy zmienić zapis na: "Usuwanie drzew opanowanych przez patogeniczne owady i grzyby,wyłącznie drzew zagrażających trwałości drzewostanów"


    8. W przeciwieństwie do 2002 i 2003 r., na 2004 r. nie zaplanowano żadnych działań z zakresu "ochrony przyrody nieożywionej", w tym żadnych działań stabilizujących odpływ wody z przesuszających się torfowisk. Tymczasem od pięciu lat zidentyfikowane są pilne potrzeby w tym zakresie i pozostają one nie zrealizowane.
    Zarówno w opinii do projektów zadań ochronnych na 2002, jak i na 2003 r., Klub Przyrodników pisał: "Zadania nie zawierają prac najpilniejszych, zapisanych w projekcie planu ochrony (operat ochrony ekosystemów nieleśnych) jako bardzo pilne i "ratunkowe": stabilizacji odplywu z bardzo cennych przyrodniczo torfowisk - odplyw z oddz. 103h (bardzo cenne mechowisko zagrożone odwodnieniem) i z oddz. 99p ("Kłocie Ostrowieckie", bardzo cenne torfowisko z klocią wiechowatą i lipiennikiem Loesela zagrożone ekspansją olszy w wyniku nadmiernego odpływu). W Rynnie Moczelskiej nie zaplanowano bardzo pilnych, "ratunkowych" zastawek w oddz. 274 i 295 (ochrona degradujacych się ekosystemów mechowiskowych), planując [na 2003 r.] znacznie mniej pilną stabilizację odplywu stawów w oddz. 276 i 297". Opinia ta pozostaje w mocy także wobec projektu zadań na 2004 r.
    Operat ochrony ekosystemów torfowiskowych, łąkowych i źródliskowych, w którym zidentyfikowano pilną potrzebę wykonania w/w zadań, powstał w 1999 r., w ramach ówczesnych prac nad planem ochrony DPN.
    W 2003 r., w odpowiedzi na cytowaną wyżej opinię, Minister Środowiska zapisał (Karta Rozbieżności do projektu...) : "nie zaplanowano wykonania nowych zastawek w oddz. 274 i 295, gdy zdaniem DPN są to zadania bardzo kosztowne, a jednocześnie wymagące uzgodnień wodno-prawnych. Zabiegi te DPN ma na uwadze i planuje wykonać je w najbliższej przyszłości. Projekt zadań ochronnych na 2004, ponownie nie przewidujący podjęcia tych zadań, jest sprzeczny z tą deklaracją Ministra.
    Odnośnie procedur i kosztów, związanych z wykonywaniem tego typu urządzeń hydrotechnicznych, stabilizujących warunki wodne cennych ekosystemów mokradłowych, gotowi jesteśmy słuzyć swoimi doświadczeniami. W ciągu kilku ostatnich lat Klub Przyrodników, we współpracy z wieloma nadleśnictwami w Polsce zachodniej i północnej wykonał ok. 300 obiektów tego typu. Rzeczywiście, zadanie to wymaga uzyskania pozwolenia wodno-prawnego i (w przypadku parku narodowego) pozwolenia na budowę. Nie jest ono jednak "bardzo kosztowne" łączny koszt wykonania wszystkich czterech najpotrzebniejszych urządzeń nie powinien przekroczyć kilkunastu tysięcy złotych.
    Proponujemy dodać zadanie: wykonanie zastawek stabilizujących odpływ z cennych mokradeł w czterech wymienionych wyżej punktach, zgodnie ze szczególowymi zapisami operatu ochrony torfowisk, łąk i źródlisk.
    Wymienione wyżej zadania nie są kontrowersyjne co do meritum, gdyż znalazły się w projekcie 20-letniego planu ochrony DPN. Dalsze zwlekanie z ich wykonaniem może spowodować bezpowrotne zniszczenie przedmiotowych ekosystemów w wyniku przesuszenia.


    9. Wciąż nie podjęte w pełnym zakresie pozostają istotne z punktu widzenia ochrony różnorodności biologicznej Parku zadania dotyczące:
  • Czynnej ochrony uroczyska Głuskie Ostępy (392b, ale nie tylko ekochora 392b2; wymaga usunięcia drzew i krzewów)
  • Odtworzenia ciepłych łąk rajgrasowych w okolicy Springe Moczele (312 ksx, wymaga usunięcia nasadzeń wprowadzonych na łąki)
    Zadania te przewidziane są w projekcie 20-letniego planu ochrony DPN.
    W Karcie Rozbieżności do projektu zadań ochronnych na 2003, w stosunku do drugiego z wymienionych zadań, Minister Środowiska deklarował zlecenie przez DPN ekspertyzy wskazującej drogę i sposób przywrócenia łąk rajgrasowych na tym obszarze. Czy została ona wykonana i jaki był jej wynik?
    Potrzeby czynnej ochrony w oby wymienionych wyżej miejscach zostały zidentyfikowane już w Operacie ochrony torfowisk, łąk i źródlisk, opracowanym w 1999 r. Dalsze zwlekanie z podjęciem tych zadań może spowodować bezpowrotną utratę walorów wymienionych wyżej miejsc.
    Proponujemy uzupełnić zadania ochronne o zabiegi ochrony czynnej w wydzieleniu 392b, stosownie do szczególowych zapisów odpowiedniego operatu, a także o potrzebne zabiegi w wydzieleniach 312ksx, stosownie do zapisów operatu i - mamy nadzieję że wykonanej zgodnie z ubiegłoroczną deklaracją - ekspertyzy.


    10. Wykaszanie roślinności w olsach źródliskowych nie ma żadnego uzasadnienia. W przypadku wydzieleń 294h oraz 360f chodzi zapewne o wykaszanie fragmentów łąk na torfowiskach soligenicznych, występujących razem z olsami źródlskowymi jako kompleks w granicach tego samego wydzialenia. Zapis nalezy odpowiednio poprawić. W przypadku wydzielenia 61d zapis należy wykreślić, ponieważ w tym miejcu jest on niecelowy; nie był proponowany w żadnym z operatów sporządzonych do planu ochrony DPN. W przypadku wydzielenia 103i zapis można pozostawić.


    11. W zarybieniach narybkiem szczupaka proponuje się uwzględnić także jezioro Płociczno tak jak było zaproponowane wcześniej, w dyskuji nad planem ochrony parku. Jest to eutroficzne jezioro przepływowe i biomanipulacja w formie zarybienia rybami drapieżnymi, ale bez wykonywania odłowów redukcyjnych wydaje się celowa, tym bardziej że z tego jeziora mają być pozyskiwane tarlaki szczupaka


    12. Z uwagi na dyskusyjny charakter zabiegów wobec populacji siei (odłowy tarlaków i zarybienia) w jeziorze Czarnym proponuje się zrezygnować z nich w zadaniach na 2004 rok i podjąć nad nimi dalszą dyskusję merytoryczną. Populacja nie poniesie uszczerbku w wyniku odłożenia tego zadania np. o rok.


    13. Ścieżka dydaktyczna Międzybór Zatom jest zadaniem nowym, nie przewidzianym ani w odpowiednim operacie sporządzonym na potrzeby planu ochrony, ani też w projeksie 20-letniego planu ochrony. W związku z tym proponuje się rezygnację z tego zadania w 2004 i podjęcie nad nim dyskusji merytorycznej.


    14.     Rzeka Drawa jest słusznie wyłączona z udostępnienia do kajakarstwa w okresie 15.03-1.07, ze względu na ochronę piskląt ptaków wodnych; jest to dobre rozwiązanie konsekwentnie stosowane w DPN od początku istnienia parku. Jednak w tym samym okresie rzeka Drawa powinna również być wyłączona z udostępnienia do wędkowania. Specyfiką wędkarstwa muchowego na Drawie jest, że wiąże się ono z poruszaniem się wędkarzy w nurcie rzeki, jak i wzdłuż niej, ich oddziaływanie na populacje ptaków jest więc nie mniej silne, niż wędkarzy. Zasada konsekwentnego wyłączenia Drawy z udostępnienia do wędkowania i kajakarstwa ostała zaproponowana w operacie ochrony fauny oraz w operacie udostępnienia parku do turystyki, sporządzonych na potrzeby planu ochrony DPN. Zwracamy uwagę że jest to też okres tarła lipienia, bardzo zagrożonego składnika ichtiofauny Drawy.
    Wyłączenie Drawy z wędkowania w okresie 15.03-1.07 przewidziano też w projekcie 20-letniego planu ochrony Parku.
    Należy wprowadzić w zadaniach ochronnych na 2004 te rozwiązania, które są słuszne merytorycznie i przewidywane już do docelowego stosowania, tj. udostępnienie Drawy do wędkowania i kajakarstwa tylko w okresie 1.07-15.03.


    15. Zasadnicze kontrowersje budzi nadal w Drawieńskim Parku Narodowym zagadnienie redukcji zwierzyny. Ze względu na kontrowersyjny charakter zagadnienia i fakt, że merytoryczne podstawy redukcji nie zostały przez autorów projektu wiarygodnie wyjaśnione, proponujemy wykreślić zadania dotyczące redukcji zwierzyny z planu na 2004 r. i podjąć pogłębioną merytoryczną dyskusję nad zagadnieniem.
    Zebrane w wyniku rocznego zawieszenia redukcji doświadczenia umożliwiłyby eksperymentalną odpowiedź na pytanie, co naprawdę stałoby się z populacjami zwierzyny w DPN, gdyby zupełnie zrezygnować z ich redukcji.


    16. Niektóre zadania ochronne są zaadresowane do "obszaru objętego ochroną częściową". Nie wiadomo jednak, co to jest za obszar. W rozporządzeniu na 2003 r. obszar ten definiowano jako określony na odpowiedniej mapie znajdującej się w dyrekcji DPN, jednak mimo klikukrotnych wniosków kierowanych do dyrekcji DPN nie udało nam się uzyskać kopii tej mapy. Mimo starań nie udało nam się więc rozstrzygnąć, jak należy interpretować wskazanie miejsca wykonania niektórych zabiegów, zapisane w obowiązującym akcie prawnym. W projekcie na 2004 r. całkowicie zrezygnowano z określenia "obszaru objętego ochroną częściową" co powiększa niejasność.
    W tej sytuacji uważamy za konieczne zamieszczenie w rozporządzeniu albo mapy, albo listy wydzieleń objętych ochroną częściową. Rozumiemy oczywiście techniczne trudności związane z tym rozwiązaniem, ale jest to niezbęne dla zapewnienia jednoznaczności aktu prawnego. Zastosowane w 2003 r. odwołanie do niepublikowanej mapy przechowywanej w dyrekcji Parku nie jest dopuszczalne z punktu widzenia zasad stanowienia prawa, ponieważ - jak wykazała praktyka z tego i innych parków narodowych - dostęp do tego materiału okazuje się niemożliwy.
    Ponieważ podział terenu parku na obszary objete ochroną ścisłą i częściową jest bardzo ważną decyzją planistyczną, wnosimy o poddanie tego elementu ponownej konsultacji społecznej.