Dolina Ilanki
Jest to jeden z najcenniejszych obiektów znajdujących się pod opieką Klubu, chroniony wspólnie z Nadleśnictwem Torzym. Obejmuje obszar projektowanego rezerwatu przyrody, położonego okolo 5 km na północ od miasta Torzymia, w górnym biegu rzeki Ilanki. Jego powierzchnia wynosi 247, 9 ha. Obiekt został zgłoszony przez Pana Romana Kliszewskiego - zastępcę Nadleśniczego Nadleśnictwa Torzym oraz Panią Celinę Oleksiuk - pracownika Nadleśnictwa.
Obszar ostoi obejmuje fragment najcenniejszych w dolinie Ilanki i unikalnych w skali ponadregionalnej torfowisk niskich. W obrębie projektowanego rezerwatu stwierdzono występowanie trzech typów ekologicznych torfowisk. Tworzą one kompleks przestrzenny i mogą przekształcać się jedne w drugie w wyniku sukcesji. Zróżnicowanie typologiczne związane jest z położeniem torfowisk w krajobrazie i wynikającą z tego odmiennością zasilania hydrologicznego. Największy obszar zajmują torfowiska pojeziorne. Jednak do najbardziej interesujących należą soligeniczne (zasilane wodami gruntowymi) torfowiska mechowiskowe. Rozwijają się w szczególnych warunkach zasilania wodnego, związanego ze stałym, długookresowym dopływem wód gruntowych o wysokiej zawartości wapnia. Warunki takie, spotykane obecnie wyjątkowo rzadko, występują w podzboczowej części głównej doliny Ilanki oraz w niektórych dolinach bocznych. Szczególnie ciekawe źródliskowe torfowiska wiszące, zasilane wyjątkowo bogatymi w wapń wodami, można spotkać około 1 km na północny-zachód od jeziora Pniów. Powstała tam półka terenowa "zawieszona" na zboczu na wysokości około 10 m nad dnem doliny. Nieco niżej usytuowane są na zboczu kolejne kopuły źródliskowe, rozwijające się w niewielkich cyrkach erozyjnych. Miąższość pokładów torfu i trawertynu w niektórych miejscach przekracza 3 m. Występuje tu największa ze znanych w Polsce populacji zagrożonego gatunku - situ tępokwiatowego. Na obszarze ostoi stwierdzono występowanie ponad 350. gatunków roślin, z czego 70 gatunków to mszaki, wśród nich między innymi relikt glacjalny - mech Helodium blandowii. Wśród roślin naczyniowych na szczególne wyróżnienie zasługują storczyki, których stwierdzono tu 4 gatunki. Do osobliwości tego obszaru należy zaliczyć również liczne występowanie rzadkiej paproci - nasięźrzała pospolitego.
Równie interesujący jest świat zwierząt, w szczególności ptaków, których stwierdzono 80 gatunków. Wśród nich znalazły się gatunki zagrożone w skali kraju oraz regionu - bocian czarny, żuraw, pliszka górska, dziwonia, pluszcz i inne. Dolina Bogactwo i różnorodność ryb (występują tu między innymi minóg strumieniowy i pstrąg potokowy) decyduje o obecności wydry - gatunku rzadkiego na większości obszarów Polski.
Pilnej i skutecznej ochrony wymagaja tu następujące elementy przyrody: kompleks naturalnych, półnaturalnych i regenerujących się torfowisk, lasów bagiennych i źródlisk, rzadkie mechowiskowe zbiorowiska roślinne z reliktowymi mchami, populacje rzadkich, zagrożonych i chronionych gatunków roślin, oraz fragment naturalnego koryta rzeki Ilanki.
Ostoja jest obiektem naszych zainteresowań już od kilku lat. W ramach projektu WWF Zielona wstęga Odra - Nysa opracowaliśmy dokumentację projektową rezerwatu i już w roku 1996 przekazanliśmy administracji rządowej oraz lokalnej. Mimo to, w wyniku złej woli odpowiedzialnych wówczas za ochronę przyrody urzędników, głównie ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Zielonej Górze, sprawa ochrony obiektu utknęła w miejscu. Dokumentacja utonęła w szufladzie, a na kolejne pisma nie odpowiadano wcale lub odpowiadano używając coraz dziwniejszych argumentów, np. niemożności utworzenia rezerwatu na gruntach Agencji Własności Rolnej Skarby Państwa (wojewoda zielonogórski) czy uciążliwości potencjalnych ograniczeń, w tym zbierania grzybów (na torfowisku!) dla miejscowej ludności (radni gminy Torzym).
Dalsze losy obiektu były dość dramatyczne. W roku 1998 wraz z gruntami ornymi byłego PGR-u, część torfowisk należących do Agencji chciano sprzedać prywatnemu właścicielowi. Na szczęście do transakcji nie doszło. W obliczu realnej groźby utraty ogromnej części torfowisk postanowiliśmy wykupić i wydzierżawić ten teren. W obecnej chwili dzierżawimy prawie 40 ha podmokłych łąk. Próba wykupienia najbardziej interesujących 11 ha skończyła się niestety niepowodzeniem - zostaliśmy przelicytowani.
W obrębie ostoi, jednym z cenniejszych obiektów w Zachodniej Polsce, planujemy prowadzenie zabiegów czynnej ochrony, w szczególności powstrzymanie ekspansji krzewów i drzew na torfowiska, podjęcie prób restytucji zbiorowisk mechowiskowych, zahamowania odpływu wody rowami melioracyjnymi oraz zahamowania erozji złóż torfowych. W nowym województwie lubuskim dążyć będziemy nadal do objęcia terenu ochroną rezerwatową. Realizacja sporządzonego przez nas już dziś planu ochrony, mamy nadzieję, że przy współpracy i poparciu administracji ochrony przyrody oraz Nadleśnictwa Torzym, powinna skutecznie zabezpieczyć ten obszar.
Polecamy naszą publikację o tym obiekcie. Możesz ją kupić teraz !
Literatura:
Wołejko L., Stańko R. 1998. Doliny Ilanki i Pliszki jako ostoje bioróżnorodności. Wyd. Lubuskiego Klubu Przyrodników. Świebodzin.
Stańko R. 1996. Kierunki kształtowania ekotopów w projektowanym rezerwacie "Dolina Ilanki" (woj. zielonogórskie). (mscr.). Pr. Mgr. AR Szczeci.
Stańko R., Wołejko L., Osadowski Z. 1996. Analiza układów ekologiczno-krajobrazowych w projektowanym rezerwacie "Dolina Ilanki" jako podstawa optymalnego kształtowania ekotopów torfowiskowych. Przegl. Przyr. 7, 3/4: 129-138.
Lipka K., Frankiewicz J. K. 1980. Torfowiska w dolinie rzeki Ilanki (woj. zielonogórskie). Geologia 6, 4: 83-97.
Jermaczek D. Walory przyrodnicze doliny rzeki Ilanki koło Torzymia. Przegl. Przyr. 4, 2: 15-20.