Kazimierz Tobolski, Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Vademecum Geobotanicum. Warszawa 2000.

Wielu botanikom, w tym też "florystom" zajmującym się roślinnością torfowisk oznaczanie niższych grup systematycznych roślin sprawia niemało kłopotów.
W szczególności dotyczy to mszaków - roślin bądź co bądź niezwykle ważnych pod każdym względem, dla tak wyjątkowych ekosystemów jak torfowiska. Stąd w wielu opracowaniach noszących zaszczytne miano "naukowych", często są one pomijane, albo ujmowane zbyt ogólnikowo. Trudno określić przyczynę takiego stanu rzeczy. Być może wynika, to z utrudnionego dostępu do odpowiednich atlasów i kluczy, chociaż uważam, że jest to wynik mylnego przekonania o skomplikowanej procedurze oznaczania mszaków (oznaczanie niektórych roślin naczyniowych nastręcza znacznie więcej kłopotów), jak też niechęci pracy z mikroskopem, przygotowywaniem preparatów itd., itd.
Okładka książkiBadając torfowiska, trudno pomijać ich genezę. Kluczową sprawą będzie więc, chociaż ogólna znajomość stratygrafii. W tym przypadku praca z mikroskopem jest nieunikniona. O ile większość, nawet przyrodników amatorów, dysponuje prostym sprzętem optycznym, to do tej pory poważną barierą w oznaczaniu różnego rodzaju osadów organicznych był brak odpowiedniej literatury - oczywiście w języku polskim. Za przyczyną wydanego w ubiegłym roku przewodnika prof. Kazimierza Tobolskiego, obecnie sytuacja ta zmieniła się diametralnie. Wreszcie, nawet botanik amator, dzięki w/w publikacji jest w stanie oznaczyć wiele gatunków roślin występujących w przeszłości na interesującym go terenie. Niezwykle proste i przystępne klucze, wzbogacone dużą ilością ilustracji (rysunki i fotografie) pozwalają oznaczać szczątki podstawowych gatunków mszaków i roślin naczyniowych. W przypadku wątpliwości autor odsyła do niezwykle bogatej, fachowej literatury, niestety głównie zagranicznej. Możliwość ustalenia przybliżonego składu gatunkowego flory torfowiska sprzed, niekiedy, tysięcy lat, to ogromna, ale nie jedyna zaleta przewodnika. Oprócz szeroko prezentowanej metodyki prac, sposobu prowadzenia badań, w przewodniku zaprezentowano podstawowe i obowiązujące systemy identyfikacji, a także klasyfikacji torfów i osadów jeziornych. W przewodniku znajdziemy również wszystkie inne, niezbędne informacje na temat charakterystyki pozostałych cech i parametrów torfów i osadów jeziornych, np. jak określić stopień rozkładu czy opisać właściwości fizyczne itp. Autor prezentuje nawet powszechnie przyjęte sygnatury oraz symbole graficzne poszczególnych utworów stosowane w tworzeniu ilustracji. Niewątpliwie ułatwi to wielu osobom przygotowywanie w fachowy sposób publikacji oraz ograniczy panujący w różnych wydawnictwach "bałagan ilustracyjny". Warto również nadmienić, że w publikacji zawarto informacje na tematy bardziej ogólne, związane m.in. z klasyfikacją torfowisk, ich występowaniem w środowisku, znaczeniem, walorach itp.
Książka prof. Tobolskiego, adresowana głównie do środowisk akademickich, powinna obowiązkowo znaleźć się w zbiorach przyrodników zajmujących się, chociażby amatorsko, torfowiskami. Zapewniam, że nie podzieli ona losu dużej części publikacji, jednorazowo przejrzanych i na zawsze odstawionych na półkę. Wydaje się, iż przez wiele kolejnych lat będzie to jedno z podstawowych, na stałe przypisanych do stanowiska z mikroskopem, narzędzi pracy przyrodników zajmujących się torfowiskami.

Robert Stańko

[Kup w naszej księgarni !]
[O serii Vademecum Geobotanicum]