Makulatura
surowiec XXI wieku

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, chcąc włączyć się w podnoszenie świadomości ekologicznej społeczności przygotowało wystawę edukacyjną "Makulatura - surowiec XXI wieku", którą można oglądać do kwietnia 2003 r. Przedstawione zostały na niej aktualne, występujące w Polsce problemy związane z odzyskiem makulatury; pokazano to, co na tle osiągnięć innych krajów w tej dziedzinie nie przysparza nam powodów do dumy. Warto zadać pytanie: co w naszym kraju obecnie się czyni, by istniejący stan zmienić? W tej dziedzinie mamy bogate, lecz mało skuteczne tradycje. W okresie PRL-u poprawę efektów zbiórek usiłowano uzyskać poprzez akcje propagandowe, prowadzone przez środki masowego przekazu, szkoły i inne instytucje. Na opakowaniach papierowych pojawiały się hasła zachęcające do zbierania makulatury (np. na etykietach zapałczanych, których przykłady zostały zaprezentowane na wystawie). W latach 80., podczas kryzysu gospodarczego, braki makulatury próbowano rozwiązać wprowadzając różne zachęty dla ludności, m.in. talony wydawane za oddaną makulaturę, uprawniające do kupna luksusowych i poszukiwanych wówczas towarów (np. papieru toaletowego, artykułów gospodarstwa domowego, a nawet - sprzętu elektronicznego). Przykłady takich talonów również znalazły się na wystawie. Miejmy nadzieję, że efekty podejmowanych obecnie działań w celu poprawy odzysku makulatury okażą się lepsze, niż te sprzed wielu lat.

Na wystawie zaprezentowano wiele ciekawych wyrobów wykonanych z makulatury. Są to m.in. powszechnie używane papiery higieniczne i pakowe oraz papiery gazetowe. Pokazano również szeroką gamę produktów wykonanych z tektury falistej, zawierającej nawet do 70% makulatury; można tu wymienić powszechnie wykorzystywane opakowania kartonowe różnych produktów, ale także rzeczy u nas mało znane: meble biurowe (biurko, krzesła, taborety, szafki), a nawet meble i zabawki dziecięce (szafki na ubrania, regały na zabawki, stolik z krzesełkami i... zamek rycerski).

Dzięki zbiórce makulatury
można byłoby uratować rocznie
około 7 milionów drzew

Makulatura wykorzystywana jest nie tylko do produkcji papieru. Wytwarza się z niej m.in. kształtki do pakowania jaj i owoców, doniczki, tacki. Stosuje się ją również w produkcji płyt na pokrycia dachowe. Makulatura posiada wysoką wartość energetyczną, zatem znajduje zastosowanie jako materia ł opałowy. W tym celu ze zużytego papieru niekiedy wytwarza się brykiety. Na wystawie w Muzeum Papiernictwa można obejrzeć przykłady brykietów wykonanych w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych ze zużytych banknotów i banderolek akcyzowych. Te eksponaty cieszą się chyba największym zainteresowaniem u zwiedzających, a niektórzy próbują nawet obliczyć, jaką wartość miały banknoty przed zniszczeniem i zbrykietowaniem...

Makulatura jest często wykorzystywana jako tworzywo przez artystów stosujących w swej pracy papier. Ze zużytego papieru powstają zatem interesujące prace, które być może staną się z czasem dziełami sztuki. Tego typu dzieła można również obejrzeć na wystawie. Z papieru makulaturowego powstały wszystkie do niej dekoracje. Jednym z ciekawszych elementów prezentacji jest wykonana z tulei papierowych i tektury falistej brama prowadząca na wystawę.

Wystawa pokazuje czekające nas niebezpieczeństwa, jeśli nie nastąpi poprawa odzysku makulatury oraz korzyści płynące z dobrze funkcjonującego systemu. W najbliższych latach zużycie papieru w Polsce będzie wzrastać. Szacuje się, że w 2010 r. statystyczny mieszkaniec naszego kraju zużyje ok. 40% papieru więcej niż dziś. To konsekwencja czekającego nas rozwoju gospodarczego, który przeżywały i przeżywaj ą również inne kraje. Miejmy nadzieję, że wzorem państw Unii Europejskiej, również u nas nastąpi poprawa odzysku makulatury, która, zamiast jak to się dzieje obecnie, kiedy trafia ona głównie do zbiorczych śmietników i na wysypiska, będzie zbierana do odpowiednich pojemników i wykorzystywana jako surowiec. Sprawnie działający system odzysku makulatury pozwoli na zmniejszenie zużycia drewna, zaoszczędzi energię, zmniejszy zaśmiecenie naszych miast, oszczędzi wiele przestrzeni zajmowanej przez wysypiska śmieci oraz utworzy kilka tysięcy miejsc pracy.

Wystawie towarzyszą oryginalne i niepowtarzalne warsztaty ekologiczne. Osoby biorące w nich udział rozwłókniają makulaturę na masę papierniczą, a następnie własnoręcznie czerpią z niej papier. Uczestnicy, w trakcie trwania warsztatów, uzyskuj ą dowód na to, że odpad, jakim jest makulatura, nadaje się do wytworzenia nowego atrakcyjnego papieru, np. z odciskiem własnej dłoni lub ze znakiem wodnym.

Realizacja wystawy została dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska we Wrocławiu, organizacje odzysku: Eko-Punkt, PSR i Rekopol oraz firmy zajmujące się odzyskiem surowców wtórnych: SINOMA i Intercell Recycling.