Ochrona lasów, ekologiczna gospodarka leśna, zrównoważony rozwój lasów to określenia bardzo dziś modne i występujące wszędzie tam gdzie tylko mówi się o lasach. Podobnie również powstałe w 1993 roku stowarzyszenie Forest Stewardship Council (FSC) – Rada Dobrej Gospodarki Leśnej, za cel wzięło promocję ekologicznej gospodarki leśnej, prospołecznej i jednocześnie przynoszącej korzyści ekonomiczne. Taką gospodarkę nazywa po prostu „dobrą”, lasy „dobrze zarządzanymi”, a produkty z nich pochodzące oznacza listkiem – logo FSC. - droga do

zrównoważonego leśnictwa

Aby wyróżnić i jednocześnie nadzorować gospodarkę leśną zasługującą na miano dobrej, FSC stosuje proces certyfikacji, wykorzystując właściwe, akredytowane firmy zatrudniające ekspertów.

certyfikaty dla firm

Istnieją dwa rodzaje certyfikatów: gospodarki leśnej – FM (otrzymuje je właściciel lub zarządca lasu dla konkretnej powierzchni na określony czas – najczęściej 5 lat) oraz kontroli pochodzenia produktu – CoC (otrzymuje je firma przetwórcza, handlowa, np. tartak, fabryka papieru, płyt wiórowych, hurtownia na określone produkty).

Certyfikat FM (forest management) oczywiście przysługuje temu kto „dobrze” gospodaruje, po procesie audyto – oceny jego działalności. Certyfikat CoC polega na kontroli czy firma nadaje logo FSC produktom, które rzeczywiście pochodzą z drewna z obszarów ceryfikowanych. Certyfikat ten nie dotyczy jakości produktów, ani wpływu działalności firmy na środowisko przyrodnicze (a szkoda!).

Certyfikacja gospodarki leśnej i jej produktów nie jest niczym nowym. Bowiem cóż w tym nowego, że właściciel lub producent chcąc zachęcić potencjalnych odbiorców swoich produktów, informują o korzyściach płynących z ich zakupu? Nowa jest jednak forma tej zachęty, oraz jej zasięg. Z certyfikatem FSC wiąże się znak graficzny – logo, oraz fakt, że jest on już znany potencjalnym odbiorcom.

FSC liczy obecnie (sierpień 2000) 414 członków (firm, organizacji i osób fizycznych). Każdy z członków zadeklarował udział w jednej z trzech izb (ang. Chamber). W skład izby ekonomicznej wchodzi 188 członków, środowiskowej 155, społecznej 71.

Członkowie FSC opracowali i opublikowali w 1994 roku „Zasady i Kryteria Dobrej Gospodarki Leśnej”. Zasady i Kryteria FSC opisują jak powinna wyglądać zrównoważona gospodarka leśna. Wykorzystują one wiedzę pokoleń leśników teoretyków i praktyków, ekologów, zdobycze współczesnej demokracji oraz podstawowe zasady ekonomiczne funkcjonowania gospodarki leśnej. Do praktycznego stosowania, a zwłaszcza przeprowadzania certyfikacji, powyższe Zasady i Kryteria są jednak zbyt ogólne. Dlatego są one rozszerzane o szczegółowe wskaźniki, które definiują konkretne i sprawdzalne wymagania dostosowane do specyfiki gospodarki danego kraju.

FSC w Polsce jest obecny od roku 1996. Przyczyniły się do tego niewątpliwie kontakty handlowe przedsiębiorców leśnych działających w naszym kraju. To rynek bowiem stwarza efektywną motywację dla gospodarzy lasów i przetwórców drewna. Lasy Państwowe jako pierwsze poddały się certyfikacji. Z uwagi na kryteria ekonomiczno-prawne za jednostkę podlegającą certyfikacji uznano dyrekcję regionalną.

Następnie certyfikacji poddawały się firmy przetwórstwa drewna i handlowcy. Ich lista sięga dziś około 100. Warto zwrócić uwagę na to, że podjęcie decyzji o certyfikacji jest całkowicie dobrowolne.

Wszystkie certyfikacje w Polsce przeprowadziła jak na razie firma SGS Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Gdyni.

Certyfikacja FSC nie jest przeznaczona jedynie dla dużych, państwowych gospodarstw leśnych czy dużych firm. Certyfikaty mogą być przyznawane prywatnym właścicielom oraz lasom innych form własności. Wysokość opłat certyfikacyjnych może podlegać negocjacjom bezpośrednio z organami certyfikującymi.

Towary z logo FSC można znaleźć obecnie w większości dużych sklepów Polsce (OBI, Castorama, Praktiker, Leroy Merlin). Są kraje gdzie promocję FSC prowadzą znani aktorzy – Pierce Brosnan w Niemczech, a certyfikat FSC staje się podstawowym standardem handlowym (Wielka Brytania). Na certyfikacji FSC korzystają wszyscy: las, w którym jest prowadzona zrównoważona gospodarka, klienci nabywający certyfikowane wyroby oznaczone logiem FSC mając poczucie że swym zakupem nie przyczyniają się do niszczenia środowiska, łamania praw lokalnej ludności czy też obniżania potencjału ekonomicznego gospodarki leśnej, właściciele lub zarządzający lasami oraz właściciele zakładów przetwórstwa drzewnego zarabiając pieniądze a jednocześnie kreując pozytywny wizerunek prowadzonego przedsiębiorstwa oraz lokalne społeczności, których prawa są szanowane.

Obecne certyfikaty przyznawane są na podstawie stosunkowo „łagodnych” szczególnie z ekologicznego punktu widzenia standardów międzynarodowych. Światowy Fundusz Na Rzecz Przyrody (WWF), FSC i Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych wspomagają proces powstawania krajowych standardów, które uwzględniają potrzeby realia naszych lasów. W oparciu o tak opracowane standardy będzie prowadzona gospodarka w lasach zarówno starających się o certyfikat FSC, jak i już go posiadających.

FSC dąży, aby przy jednym stole zasiadali leśnicy, właściciele lasów, robotnicy leśni, przedstawiciele organizacji ekologicznych, naukowcy oraz przedstawiciele ludności zamieszkującej tereny leśne. Osoby te tworzą Grupę Roboczą FSC w Polsce, która nadal jest otwarta na udział zainteresowanych organizacji, firm, instytutów i osób. Na tym też dialogu wszystkich zainteresowanych stron polega istota drogi do zrównoważonego leśnictwa proponowanej przez FSC.

leśnicy a certyfikacja

Świat leśników jest podzielony jak chodzi o akceptację tego systemu certyfikacji. Część oczywiście profituje z tego, zdobywając kolejne rynki zbytu, mając możliwość dostosowania swojej działalności do norm określonych jako gwarantujące zachowanie i ochronę zasobów leśnych. Jednocześnie pojawia się zrozumiały sprzeciw przeciwko certyfikacji, jako formie ingerencji we własne sprawy – jak to określa część leśników. Nagle ekolodzy mają bardzo dużo do powiedzenia, zarzucenia, i co gorsze – nie można ich zignorować, gdyż oznacza to złamanie zasad FSC i nie nadanie certyfikatu.

Bardzo szybko też w wielu krajach leśnicy tworzą własne, „łatwiejsze” systemy certyfikacji, po to aby móc „bezpiecznie” uciec od FSC. I tak niedawno powstał w Austrii system PEFC, który zdobywa coraz szersze poparcie leśników europejskich, w tym i polskich. W USA istnieje od kilku lat system SFI, w Kanadzie CSA, będące wytworem kompanii papierniczych i zrzeszeń przemysłowców.

rola NGO’s

Niezwykle istotna jest tu rola organizacji pozarządowych. System FSC jako jedyny przewiduje równorzędną rolę organizacji pozarządowych przy tworzeniu zasad i kryteriów dla gospodarki leśnej. Polega to na uwzględnianiu każdego postulatu obecnych przy tworzeniu standardów organizacji, dyskusji i znajdywania kompromisów z leśnikami, przedstawicielami organizacji społecznych i firm.

Ekologiczne organizacje pozarządowe mogą również wypowiadać się w sprawie nadawania certyfikatu konkretnym jednostkom administracji leśnej. Ich sprzeciw powstrzymuje wydanie certyfikatu, a tym samym stwarza potencjalne problemy rynkowe przy sprzedaży drewna. Dlatego rola i „dobre stosunki z organizacjami ekologicznymi” są dla leśników i firm przetwórców drewna często ważnym elementem dla uzyskania FSC.

W ramach pracy grup roboczych FSC w poszczególnych krajach przedstawiciele izby przyrodniczej mogą postulować rozwiązanie wielu innych problemów związanych z gospodarką leśną. Znane są również i Polskie przykłady „nagłego” rozwiązania problemów lokalnych na linii leśnicy – organizacje przyrodnicze, przy okazji starań leśników o certyfikat.

miejsca zagrożone

Według najnowszych doniesień FAO (State of the world’s forests, 2001) na świecie niszczone jest rocznie 9 milionów ha lasów rocznie. Tendencja ta utrzymuje się przez ostatnie kilka lat. Niektóre kraje nawet „wzmożyły” tempo destrukcji lasów (Indonezja, Rosja, Kambodża). FSC w tym wypadku wyklucza te tereny leśne z certyfikacji, niewątpliwie będą one miały problemy na drzewnych rynkach europejskich.

W tych krajach też FSC ma szczególną rolę do spełnienia. Stąd intensywna promocja tego systemu przez międzynarodowe organizacje, jak WWF, Greenpeace, Friends of the Earth.

Zapraszamy do współpracy przy tworzeniu nowych standardów, udziału w dyskusjach grupy i rozpowszechniania idei FSC w Polsce. Wszelkie dodatkowe informacje można znaleźć na stronie internetowej FSC w Polsce: Błąd! Nie znaleziono źródła odsyłaczy.

Robert Knysak
pracownik Światowego Funduszu
Na Rzecz Przyrody WWF
Oddział w Warszawie