Gmina Wymiarki
Ogólna charakterystyka gminy
Gmina Wymiarki leży w południowo-zachodniej części województwa zielonogórskiego. Od północy graniczy z gminą Żary, od wschodu z gminą Iłowa, od południa z gminą Gozdnica, a od południowego zachodu z gminą Przewóz.
Gmina lećy w dwóch mezoregionach: na północy znajdują siź Wzniesienia Żarskie, a na południu Bory Dolnośląskie. Wzniesienia stanowią morenę czołową powstałą w okresie zlodowacenia środkowo-polskiego. Jej pagórki dochodzą do wysokości 200 m n.p.m. Bory Dolnośląskie porastają płaską powierzchnię, nieznacznie pochyloną ku południowi i wschodowi. Jest to terasa Pradoliny Wrocławsko-Magdeburskiej oraz stożek napływowy Nysy Łużyckiej.
Na terenie gminy nie wystźpuje ćadna wiźksza rzeka, tylko z Wzniesień Żarskich spływają liczne potoki, bźdące dopływami Otwiernicy wpadającej do Czernicy. Otwiernica zasila stawy rybne w okolicy Wymiarek. Przez południową część gminy płynie ciek Przełęk, który niedaleko Wymiarek wpada do Otwiernicy.
Powierzchnia gminy wynosi 6 309 ha, w tym lasy zajmują 3 991 ha, grunty orne 1 128 ha, a użytki zielone 690 ha.
Ludność gminy liczy 2 785, co przy niewielkiej powierzchni daje stosunkowo wysokie średnie zagęszczenie 42 osób/km2.
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy
W roku 1993 przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochrona przyrody).
-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie pt. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza gminy Wymiarki" i przekazane zostały gminie w roku 1993, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.
Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.
Na podstawie wyników inwentaryzacji wskazano granice obszaru, który należy objąć wielkopowierzchniowym systemem obszarów chronionych, a także wskazano obiekty które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować różnorodność przyrody gminy, oraz zapewnić wkład gminy do różnorodności biologicznej regionu i kraju.
Wyniki inwentaryzacji
Walory przyrodnicze gminy
Walory o randze ponadregionalnej
-> Znaczna część obszaru gminy to lasy wchodzące w skład Obszaru Borów Dolnośląskich. Bory Dolnośląskie należą do największych w Europie Środkowej zwartych kompleksów leśnych. Wśród rozległych borów, niegdyś na znacznych powierzchniach o charakterze typowych borów bagiennych, obecnie, niestety w większości zmeliorowanych i silnie osuszonych, zachowały się nieliczne fragmenty silniej podtopione i torfowiska z bardzo interesującą roślinnością. Do gatunków częstych należą tu bagno zwyczajne Ledum palustre i borówka bagienna Vaccinium uliginosum, rzadziej spotyka się inne rośliny torfowiskowe - rosiczkę okrągłolistną Drosera rotundifolia, wrzośca bagiennego Erica tetralix i inne.
Bory Dolnośląskie stanowią i potencjalnie stanowić mogą ważną ostoję licznych ginących gatunków zwierząt, szczególnie tych, których populacje dla swojego funkcjonowania wymagają dużych obszarów. Jako przykład służyć mogą kuraki leśne - regularnie gniazdujące tu cietrzew Tetrao tetrix i głuszec Tetrao urogallus. Populacje tych gatunków, odizolowane od głównego zasięgu w Polsce południowej i wschodniej, nawiązują do populacji występujących po drugiej stronie Nysy Łużyckiej. Znaczna liczebność, a także notowane ostatnio, wzrostowe trendy populacji, stwarzają szanse ich zachowania.
Rozległe, zwarte kompleksy Borów Dolnośląskich stanowią również potencjalnie odpowiednie środowisko innych gatunków puszczańskich, np. pojawiającego się tu coraz częściej wilka Canis lupus.
W lasach stosunkowo licznie gniazdują ptaki drapieżne, między innymi bieliki Haliaeetus albicilla i inne pokarmowo związane z obszarami podmokłymi. Gatunkiem charakterystycznym dla całego kompleksu jest żuraw Grus grus.
Spośród rzadkich gatunków gadów stosunkowo częsta na tym obszarze jest żmija Vipera berus.
Walory o randze lokalnej
-> Kilka obiektów, głównie niewielkich torfowisk, fragmentów borów bagiennych i zbiorników wodnych. Są na nich liczne stanowiska roślin i zwierząt rzadkich i ginących, nie tylko o randze lokalnej.
-> Drzewa o wymiarach pomnikowych i zbliżonych do pomnikowych.
Walory gminy WYMIARKI na tle innych gmin regionu i pasa przygranicznego
W porównaniu z innymi gminami, w gminie Wymiarki nie stwierdzono większych koncentracji wartości przyrodniczych, jednak zajmujący większość powierzchni rozległy obszar o randze ponadregionalnej jaki stanowią Bory Dolnośląskie, stawia gminę wśród stosunkowo interesujących przyrodniczo gmin pasa przygranicznego.
Specyfika przyrody gminy
Do specyficznych elementów przyrody gminy Wymiarki, odróżniających ją od innych gmin pasa przygranicznego, należą:
-> Wybitnie leśny charakter gminy wynikający z rozległości i zwartości kompleksu Borów Dolnośląskich.
-> Powszechna obecność pozostałości borów o charakterze bagiennym.
Elementy te, jako składniki "image" gminy, zasługują na szczególnie troskliwą ochronę!
Propozycje ochrony przyrody
Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:
Do realizacji przez Gminę
* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne torfowisk, terenów podmokłych i zbiorników wodnych, zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami inwentaryzacyjnymi,
* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej,
* wystąpienie do wojewody o wprowadzenie pozostającej w jego kompetencji kompleksowej ochrony Borów Dolnośląskich w formie obszaru chronionego krajobrazu, pozytywne zaopiniowanie odpowiednich projektów rozporządzeń wojewody.
Do realizacji przez Wojewodę
* objęcie kompleksu Borów Dolnośląskich ochroną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu,
* objęcie ochroną strefową stanowisk rzadkich gatunków zwierząt, szczególnie aktualnych i potencjalnych środowisk kuraków leśnych.
Do realizacji przez Nadleśnictwo Wymiarki
* wyznaczenie w terenie i uznanie za lasy ochronne chroniące wartościowe fragmenty rodzimej przyrody, kilku najlepiej zachowanych fragmentów borów o charakterze bagiennym, obejmujących powierzchnie co najmniej 2-3 oddziałów. Prowadzenie w nich gospodarki zmierzającej do odtworzenia dawnych stosunków wodnych (powstrzymanie się od pogłębiania rowów) oraz zapewniającej zachowanie ciągłości występowania starodrzewi (wyłączenie rębni I),
* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,
* kontynuacja ekologizacji gospodarki leśnej,
* przeprowadzenie pełnego rozpoznanie warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,
* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.
Podstawowe zasady ochrony przyrody,
mające zastosowanie na terenie gminy
drzewa pomnikowe
-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.
-> Oznakować.
-> Sprawić by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowościach gminy.
wszystkie obiekty chronione
-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.
-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.
-> Oznakować.
torfowiska I FRAGMENTY BORÓW BAGIENNYCH wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych ORAZ LASÓW OCHRONNYCH
-> Zapewnić zachowanie stosunków wodnych. Nie odwadniać. Nie piętrzyć poziomu wód, za wyjątkiem ewentualnych, precyzyjnie zaplanowanych prac mających na celu restytucję torfowiska. Nie podejmować w sąsiedztwie torfowisk działań mogących wpłynąć na stosunki wodne. W miarę możliwości nie lokalizować w sąsiedztwie punktów poboru wody. W lasach przylegających do torfowisk nie stosować rębni I niezależnie od siedliska.
-> Nie eksploatować torfu.
-> Wyjątkowo troskliwie strzec przed wypalaniem.
koryta cieków wodnych I ZBIORNIKI wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych
-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się i deregulację koryta.
-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.
-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego.
-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku lub do zbiornika.
krajobraz rolniczy
-> Nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.
-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.
-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.
-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.
ZADRZEWIENIA
-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.
-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskach świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).
-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.
-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.
-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich.
-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień.
LASY
-> Dążyć stopniowo do wprowadzenia zasad gospodarki leśnej jak w Leśnych Kompleksach Promocyjnych.
-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegające do torfowisk, wykluczyć w nich rębnię I.
-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinnego stanowiącego potencjalną roślinność naturalną na odpowiednich siedliskach.
-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczególnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dębu czerwonego.
-> Zachować pełną różnorodność rodzimie występujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.
-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.
-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych.
-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.
-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.