Gmina Tuplice

 

Ogólna charakterystyka gminy

 

Gmina Tuplice leży w południowo-zachodniej części województwa zielonogórskiego. Od zachodu graniczy z gminą Brody, od północy z gminą Lubsko, od wschodu z gminą Jasień, a od południa z gminą Lipinki Łużyckie i Trzebiel.

Teren gminy nalećy do mezoregionu Wzniesienia Żarskie, zajmującego południową, wschodnią i środkową czźśę gminy, oraz czźściowo do Kotliny Zasieckiej, obejmującej zachodni skrawek gminy. W północnej czźści znajduje siź równina sandrowa stanowiąca płaski, rozległy obszar oraz liczne zalesione zespoły wydmowe.

Gmina Tuplice leży w zlewni Nysy Łużyckiej, a jej głównymi rzekami są dopływy Lubszy: Tymienica (Rzeczyca) i Jeziorna. Poza tym na terenie gminy znajduje się 40 zbiorników wodnych (stawy hodowlane i wędkarskie, zbiorniki retencyjne i p. pożarowe) oraz 101 zbiorników po podziemnej i powierzchniowej eksploatacji węgla brunatnego.

Powierzchnia gminy wynosi 6 589 ha, z tego ponad połowę (3 549 ha) stanowią lasy, znacznie mniej grunty orne (1 623 ha) i użytki zielone (628 ha).

Średnia gęstość zaludnienia znacznie przewyższa średnią dla województwa, wynosi ona 51 osób/km2.

Przez teren gminy przebiegają ważne szlaki komunikacyjne, między innymi autostrada relacji Berlin-Wrocław. Duże znaczenie ma również pobliskie przejście graniczne w Olszynie.

 

 

Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy

 

W roku 1994 przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochroną przyrody).

-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie pt. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Tuplice" i przekazane zostały gminie w roku 1994, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.

 

Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.

-> stwierdzono, że znaczna część terenu gminy wchodzi w skład uznanych wstępnie za taki obszar Borów Dolnośląskich.

 

Na podstawie wyników inwentaryzacji wskazano obiekty, które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować różnorodność przyrody gminy oraz zapewnić wkład gminy do różnorodności biologicznej regionu i kraju.

 

Wyniki inwentaryzacji

 

Walory przyrodnicze gminy

 

Walory o randze regionalnej

 

-> Kompleks środowisk związanych z doliną rzeki Rzeczycy z interesującą fauną i florą, między innymi z licznymi i obfitymi stanowiskami pióropusznika strusiego Matteuccia struthiopteris oraz stanowiskami rzadkich gatunków ptaków (gągoł, perkozek) i ssaków (wydra).

 

Walory o randze lokalnej

 

-> Stawy rybne koło Lesowa.

-> Drzewa pomnikowe i kwalifikujące się do ochrony pomnikowej.

-> Parki wiejskie i podworskie w Grabowie, Matuszewicach, Cielmowie.

-> Liczne zbiorniki pokopalniane z interesującą sukcesją roślinności i fauny.

 

Walory gminy na tle innych gmin regionu i pasa przygranicznego

 

W porównaniu z innymi gminami pogranicza polsko - niemieckiego, gminę Tuplice cechują przeciętne walory przyrodnicze. Walory o wyższej randze skoncentrowane są głównie w dolinie Rzeczycy.

 

Specyfika przyrody gminy

 

Do specyficznych elementów przyrody gminy Tuplice, odróżniających ją od innych gmin pasa przygranicznego, należą:

-> Leśny charakter gminy oraz obecność licznych walorów przyrodniczych o charakterze "śródleśnym".

-> Liczne skupienia pomników przyrody i potencjalnych pomników.

-> Obecność unaturalniających się stopniowo pozostałości po kopalnictwie węgla brunatnego.

Elementy te, jako składniki "image" gminy, zasługują na szczególnie troskliwą ochronę!

 

Propozycje ochrony przyrody

 

Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:

 

Do realizacji przez Gminę

* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej.

* wystąpienie do wojewody o wprowadzenie pozostających w jego kompetencji form ochrony w stosunku do obiektów wymienionych niżej, szczególnie kompleksowej ochrony Doliny Rzeczycy w formie rezerwatu przyrody, pozytywne zaopiniowanie odpowiednich projektów rozporządzeń wojewody.

 

Do realizacji przez Wojewodę

* objęcie całego kompleksu doliny Rzeczycy ochroną w formie rezerwatu przyrody.

 

Do realizacji przez Nadleśnictwa i Leśny Kompleks Promocyjny

* bardzo pilne wykonanie zaleceń Instrukcji Urządzania Lasu w zakresie uznawania za użytki ekologiczne,

* pilne opracowanie Programu Ochrony Przyrody w nadleśnictwach,

* doprowadzenie do uznania wydzieleń leśnych przylegających do torfowisk za lasy ochronne; prowadzenie w nich gospodarki zapewniającej zachowanie wodochronnej funkcji tych lasów - z wyłączeniem rębni I,

* doprowadzenie do uznania wydzieleń leśnych wzdłuż rzki Rzeczycy na całym odcinku za lasy ochronne; prowadzenie w nich gospodarki zapewniającej zachowanie wodochronnej funkcji tych lasów - z wyłączeniem rębni I,

* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,

* kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej,

* przeprowadzenie pełnego rozpoznanie warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,

* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.

 

 

Podstawowe zasady ochrony przyrody,

mające zastosowanie na terenie gminy

 

DRZEWA POMNIKOWE

-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.

-> Oznakować.

-> Sprawić, by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowościach gminy.

 

WSZYSTKIE OBIEKTY CHRONIONE

-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.

-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.

-> Oznakować.

 

TERENY PODMOKŁE WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH ORAZ LASÓW OCHRONNYCH

-> Zapewnić zachowanie stosunków wodnych. Nie odwadniać. Nie piętrzyć poziomu wód, z wyjątkiem ewentualnych, precyzyjnie zaplanowanych prac, mających na celu restytucję torfowiska. Nie podejmować w sąsiedztwie torfowisk działań mogących wpłynąć na stosunki wodne. W miarę możliwości nie lokalizować w sąsiedztwie punktów poboru wody. W lasach przylegających do torfowisk nie stosować rębni I niezależnie od siedliska.

-> Nie eksploatować torfu.

-> Wyjątkowo troskliwie strzec przed wypalaniem.

 

KORYTA CIEKÓW WODNYCH I ZBIORNIKI WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH

-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta.

-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.

-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym, ani bezpośrednio poniżej niego.

-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku lub do zbiornika.

 

KRAJOBRAZ ROLNICZY

-> Nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.

-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.

-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.

-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.

 

ZADRZEWIENIA

-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.

-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia, ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskach świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).

-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.

-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.

-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich.

-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień.

 

LASY

-> Dążyć stopniowo do wprowadzenia zasad gospodarki leśnej jak w Leśnych Kompleksach Promocyjnych.

-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegające do torfowisk, wykluczyć w nich rębnię I.

-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinnego stanowiącego potencjalną roślinność naturalną na odpowiednich siedliskach.

-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczególnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego. Aktywnie tępić robinię.

-> Zachować pełną różnorodność rodzimie występujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.

-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.

-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych.

-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.

-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.

 

PARKI

-> Dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku.

-> Ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych.

-> Nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew.

-> Nie leczyć próchniejących drzew, za wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym.

-> Nie usuwać podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości".

 

STAWY

-> Nie wykaszać trzcinowisk i oczeretów w okresie lęgów ptaków, od połowy marca do końca lipca.

-> Na kilku ekstensywnie użytkowanych stawach pozostawić rozleglejsze fragmenty niewykaszanej roślinności.

-> Aktywnie chronić stanowiska gatunków rzadkich i silnie zagrożonych.