Gmina Trzebiel

 

Ogólna charakterystyka gminy

 

Gmina Trzebiel leży w południowo-zachodniej części województwa zielonogórskiego. Od północy graniczy z gminą Brody i Tuplice, od wschodu z gminą Lipinki Łużyckie, a od południa z gminą Przewóz i miastem Łęknica. Zachodnią granicą gminy jest granica państwa.

Teren gminy położony jest na pograniczu dwóch regionów: Wzniesienia Łużyckiego i Wzniesienia Śląsko-Wielkopolskiego. W ich obrębie występują dwa mezoregiony: pierwszy to Łuk Mużakowski, z którego można dodatkowo wyróżnić właściwy Łuk Mużakowski, wysoczyznę morenową falistą i dolinę Nysy Łużyckiej oraz drugi mezoregion to Wzniesienia Żarskie. Południowo-wschodnią czźśę gminy obejmuje równina sandrowa rzeki Skrody.

Największą rzeką, płynącą wzdłuż zachodniej granicy gminy, jest Nysa Łużycka. Jest ona intensywnie wykorzystywana energetycznie zarówno przez stronę niemiecką jak i polską. Przez południową część gminy przepływa rzeka Skroda o długości 11,5 km. Poza tym na terenie gminy znajduje się 99 zbiorników wodnych, z czego 21 to stawy wędkarskie, 8 zbiorniki p. pożarowe, 5 zbiorniki retencyjne, 1 kąpielisko i aż 23 to wyrobiska pokopalniane z zakwaszoną wodą.

Powierzchnia gminy Trzebiel wynosi 16 659 ha, z czego lasy zajmują ponad połowę - 8 627 ha, grunty orne 4 779 ha, a użytki zielone 1 569 ha.

Średnie zagęszczenie ludności wynosi 38 osób/km2 i jest wyższe od średniej wojewódzkiej. Ogólnie ludność gminy liczy 6 213 osób.

Dla funkcjonowania i rozwoju gminy istotne jest położenie w pobliżu granicy, niedaleko przejścia drogowego w Olszynie.

 

 

Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy

 

W roku 1993 przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochrona przyrody).

-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie pt. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Trzebiel" i przekazane zostały gminie w roku 1993, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.

 

Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.

-> stwierdzono, że część terenu gminy wchodzi w skład uznanych wstępnie za taki obszar Doliny Nysy.

 

Na podstawie wyników inwentaryzacji wskazano granice obszaru, który należy objąć wielkopowierzchniowym systemem obszarów chronionych, a także obiekty które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować różnorodność przyrody gminy, oraz zapewnić wkład gminy do różnorodności biologicznej regionu i kraju.

 

Wyniki inwentaryzacji

 

Walory przyrodnicze gminy

 

Walory o randze ponadregionalnej

 

-> Stanowisko selerów węzłobaldachowych koło miejscowości Królów. Jest to gatunek ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze, a stanowisko to jest jedyne w Polsce. Ewentualne zniszczenie tego stanowiska oznacza ubytek gatunku z flory naszego kraju!

 

Walory o randze regionalnej

-> Grupa 12 dębów Quercus robur o obw. 390-530 cm i wys. 25-30 m koło Bronowic w gm. Trzebiel.

-> Stawy w Niwicy (gm. Trzebiel), stanowiska występowania rzadkich gatunków roślin i ptaków wodnych (około 30 ha).

 

Walory o randze lokalnej

 

-> Kompleksy stawów ze stanowiskami rzadkich i zagrożonych gatunków roślin oraz ptaków wodnych, między innymi perkoza rdzawoszyjego, bąka i innych.

-> Drzewa o wymiarach pomnikowych wykazane w inwentaryzacjach .

-> Fragmenty środowisk związanych z doliną Nysy.

 

Walory gminy trzebiel na tle innych gmin regionu i pasa przygranicznego

 

Gminę Trzebiel charakteryzują przeciętne walory przyrodnicze, które nie wyróżniają jej spośród gmin pogranicza polsko-niemieckiego. Jednak stanowisko selerów k. Królowa ma znaczenie ogólnopolskie a jego zabezpieczenie jest niezbędne dla zachowania pełni różnorodności biologicznej na szczeblu krajowym!

 

Specyfika przyrody gminy

 

-> Ekstensywnie użytkowane stawy ze stanowiskami rzadkich gatunków roślin i ptaków.

-> W części sąsiadującej z Parkiem Mużakowskim obecność licznych drzew kwalifikujących się do ochrony pomnikowej.

-> Obecność jedynego w Polsce (!) stanowiska selerów węzłobaldachowych.

 

 

Propozycje ochrony przyrody

 

Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:

 

Do realizacji przez Gminę

* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne obiektów, zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami inwentaryzacyjnymi,

* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej,

* wystąpienie do wojewody o wprowadzenie pozostających w jego kompetencji form ochrony w stosunku do obiektów wymienionych niżej, szczególnie kompleksowej ochrony szeroko pojętego Parku Mużakowskiego w formie obszaru chronionego krajobrazu lub Parku Krajobrazowego, pozytywne zaopiniowanie odpowiednich projektów rozporządzeń wojewody.

 

Do realizacji przez Wojewodę

* objęcie całego kompleksu Parku Mużakowskiego i terenów przyległych ochroną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu, rozpatrzenie możliwości utworzenia na tym obszarze Parku Krajobrazowego,

* objęcie ochroną w formie powierzchniowego pomnika przyrody stanowiska selerów wezłobaldachowych koło Królowa.

 

Do realizacji przez Nadleśnictwa

* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,

* kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej,

* przeprowadzenie pełnego rozpoznania warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,

* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.

 

 

Podstawowe zasady ochrony przyrody,

mające zastosowanie na terenie gminy

 

drzewa pomnikowe

-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.

-> Oznakować.

-> Sprawić by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowościach gminy.

 

wszystkie obiekty chronione:

-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.

-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.

-> Oznakować.

 

koryta cieków wodnych I ZBIORNIKI wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych

-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta.

-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.

-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego.

-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku lub do zbiornika.

 

DOLINY DUŻYCH RZEK

-> Odsunąć wały przeciwpowodziowe od koryta rzeki, tak by stworzyć możliwie szeroką strefę zalewową.

-> Znieść nakaz i wprowadzić zakaz usuwania drzew i krzewów z międzywala.

-> Zezwalać na powstawanie płycizn, namulisk i odsypów w nurcie rzeki.

-> Pod żadnym pozorem nie likwidować starorzeczy ani nie odcinać ich połączeń z nurtem rzeki. Wybrane (ale nie wszystkie) starorzecza, które w przeszłości zostały odcięte od rzeki, sztucznie połączyć z jej nurtem.

 

krajobraz rolniczy

-> Nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.

-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.

-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.

-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.

 

ZADRZEWIENIA

-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.

-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskach świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).

-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.

-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.

-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich.

-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień.

 

LASY

-> Dążyć stopniowo do wprowadzenia zasad gospodarki leśnej jak w Leśnych Kompleksach Promocyjnych.

-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegające do torfowisk, wykluczyć w nich rębnię I.

-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinnego stanowiącego potencjalną roślinność naturalną na odpowiednich siedliskach.

-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczególnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego. Aktywnie tępić robinię.

-> Zachować pełną różnorodność rodzimie występujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.

-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.

-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych.

-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.

-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.

 

PARKI

-> Dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku.

-> Ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych.

-> Nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew.

-> Nie leczyć próchniejących drzew, za wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym.

-> Nie usuwać podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości".

 

STAWY

-> Nie wykaszać trzcinowisk i oczeretów w okresie lęgów ptaków, od połowy marca do końca lipca.

-> Na kilku ekstensywnie użytkowanych stawach pozostawić rozleglejsze fragmenty niewykaszanej roślinności.

-> Aktywnie chronić stanowiska gatunków rzadkich i silnie zagrożonych.