Gmina Trzebiel
Ogólna charakterystyka gminy
Gmina Trzebiel leży w południowo-zachodniej części województwa zielonogórskiego. Od północy graniczy z gminą Brody i Tuplice, od wschodu z gminą Lipinki Łużyckie, a od południa z gminą Przewóz i miastem Łęknica. Zachodnią granicą gminy jest granica państwa.
Teren gminy położony jest na pograniczu dwóch regionów: Wzniesienia Łużyckiego i Wzniesienia Śląsko-Wielkopolskiego. W ich obrębie występują dwa mezoregiony: pierwszy to Łuk Mużakowski, z którego można dodatkowo wyróżnić właściwy Łuk Mużakowski, wysoczyznę morenową falistą i dolinę Nysy Łużyckiej oraz drugi mezoregion to Wzniesienia Żarskie. Południowo-wschodnią czźśę gminy obejmuje równina sandrowa rzeki Skrody.
Największą rzeką, płynącą wzdłuż zachodniej granicy gminy, jest Nysa Łużycka. Jest ona intensywnie wykorzystywana energetycznie zarówno przez stronę niemiecką jak i polską. Przez południową część gminy przepływa rzeka Skroda o długości 11,5 km. Poza tym na terenie gminy znajduje się 99 zbiorników wodnych, z czego 21 to stawy wędkarskie, 8 zbiorniki p. pożarowe, 5 zbiorniki retencyjne, 1 kąpielisko i aż 23 to wyrobiska pokopalniane z zakwaszoną wodą.
Powierzchnia gminy Trzebiel wynosi 16 659 ha, z czego lasy zajmują ponad połowę - 8 627 ha, grunty orne 4 779 ha, a użytki zielone 1 569 ha.
Średnie zagęszczenie ludności wynosi 38 osób/km2 i jest wyższe od średniej wojewódzkiej. Ogólnie ludność gminy liczy 6 213 osób.
Dla funkcjonowania i rozwoju gminy istotne jest położenie w pobliżu granicy, niedaleko przejścia drogowego w Olszynie.
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy
W roku 1993 przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochrona przyrody).
-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie pt. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Trzebiel" i przekazane zostały gminie w roku 1993, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.
Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.
-> stwierdzono, że część terenu gminy wchodzi w skład uznanych wstępnie za taki obszar Doliny Nysy.
Na podstawie wyników inwentaryzacji wskazano granice obszaru, który należy objąć wielkopowierzchniowym systemem obszarów chronionych, a także obiekty które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować różnorodność przyrody gminy, oraz zapewnić wkład gminy do różnorodności biologicznej regionu i kraju.
Wyniki inwentaryzacji
Walory przyrodnicze gminy
Walory o randze ponadregionalnej
-> Stanowisko selerów węzłobaldachowych koło miejscowości Królów. Jest to gatunek ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze, a stanowisko to jest jedyne w Polsce. Ewentualne zniszczenie tego stanowiska oznacza ubytek gatunku z flory naszego kraju!
Walory o randze regionalnej
-> Grupa 12 dębów Quercus robur o obw. 390-530 cm i wys. 25-30 m koło Bronowic w gm. Trzebiel.
-> Stawy w Niwicy (gm. Trzebiel), stanowiska występowania rzadkich gatunków roślin i ptaków wodnych (około 30 ha).
Walory o randze lokalnej
-> Kompleksy stawów ze stanowiskami rzadkich i zagrożonych gatunków roślin oraz ptaków wodnych, między innymi perkoza rdzawoszyjego, bąka i innych.
-> Drzewa o wymiarach pomnikowych wykazane w inwentaryzacjach .
-> Fragmenty środowisk związanych z doliną Nysy.
Walory gminy trzebiel na tle innych gmin regionu i pasa przygranicznego
Gminę Trzebiel charakteryzują przeciętne walory przyrodnicze, które nie wyróżniają jej spośród gmin pogranicza polsko-niemieckiego. Jednak stanowisko selerów k. Królowa ma znaczenie ogólnopolskie a jego zabezpieczenie jest niezbędne dla zachowania pełni różnorodności biologicznej na szczeblu krajowym!
Specyfika przyrody gminy
-> Ekstensywnie użytkowane stawy ze stanowiskami rzadkich gatunków roślin i ptaków.
-> W części sąsiadującej z Parkiem Mużakowskim obecność licznych drzew kwalifikujących się do ochrony pomnikowej.
-> Obecność jedynego w Polsce (!) stanowiska selerów węzłobaldachowych.
Propozycje ochrony przyrody
Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:
Do realizacji przez Gminę
* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne obiektów, zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami inwentaryzacyjnymi,
* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej,
* wystąpienie do wojewody o wprowadzenie pozostających w jego kompetencji form ochrony w stosunku do obiektów wymienionych niżej, szczególnie kompleksowej ochrony szeroko pojętego Parku Mużakowskiego w formie obszaru chronionego krajobrazu lub Parku Krajobrazowego, pozytywne zaopiniowanie odpowiednich projektów rozporządzeń wojewody.
Do realizacji przez Wojewodę
* objęcie całego kompleksu Parku Mużakowskiego i terenów przyległych ochroną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu, rozpatrzenie możliwości utworzenia na tym obszarze Parku Krajobrazowego,
* objęcie ochroną w formie powierzchniowego pomnika przyrody stanowiska selerów wezłobaldachowych koło Królowa.
Do realizacji przez Nadleśnictwa
* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,
* kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej,
* przeprowadzenie pełnego rozpoznania warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,
* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.
Podstawowe zasady ochrony przyrody,
mające zastosowanie na terenie gminy
drzewa pomnikowe
-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.
-> Oznakować.
-> Sprawić by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowościach gminy.
wszystkie obiekty chronione:
-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.
-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.
-> Oznakować.
koryta cieków wodnych I ZBIORNIKI wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych
-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta.
-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.
-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego.
-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku lub do zbiornika.
DOLINY DUŻYCH RZEK
-> Odsunąć wały przeciwpowodziowe od koryta rzeki, tak by stworzyć możliwie szeroką strefę zalewową.
-> Znieść nakaz i wprowadzić zakaz usuwania drzew i krzewów z międzywala.
-> Zezwalać na powstawanie płycizn, namulisk i odsypów w nurcie rzeki.
-> Pod żadnym pozorem nie likwidować starorzeczy ani nie odcinać ich połączeń z nurtem rzeki. Wybrane (ale nie wszystkie) starorzecza, które w przeszłości zostały odcięte od rzeki, sztucznie połączyć z jej nurtem.
krajobraz rolniczy
-> Nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.
-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.
-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.
-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.
ZADRZEWIENIA
-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.
-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskach świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).
-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.
-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.
-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich.
-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień.
LASY
-> Dążyć stopniowo do wprowadzenia zasad gospodarki leśnej jak w Leśnych Kompleksach Promocyjnych.
-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegające do torfowisk, wykluczyć w nich rębnię I.
-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinnego stanowiącego potencjalną roślinność naturalną na odpowiednich siedliskach.
-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczególnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego. Aktywnie tępić robinię.
-> Zachować pełną różnorodność rodzimie występujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.
-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.
-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych.
-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.
-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.
PARKI
-> Dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku.
-> Ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych.
-> Nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew.
-> Nie leczyć próchniejących drzew, za wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym.
-> Nie usuwać podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości".
STAWY
-> Nie wykaszać trzcinowisk i oczeretów w okresie lęgów ptaków, od połowy marca do końca lipca.
-> Na kilku ekstensywnie użytkowanych stawach pozostawić rozleglejsze fragmenty niewykaszanej roślinności.
-> Aktywnie chronić stanowiska gatunków rzadkich i silnie zagrożonych.