Gmina Rzepin
Ogólna charakterystyka gminy
Miasto i gmina Rzepin leżą w południowo zachodniej części województwa gorzowskiego. Od południa gmina graniczy z gminą Cybinka, od wschodu z gminą Torzym (woj. zielonogórskie), od północnego wschodu z gminą Ośno Lubuskie, od północy z gminą Górzyca, a od zachosu z gminą Słubice.
Teren gminy w ujęciu geomorfologicznym leży na Pojezierzu Lubuskim w mezoregionie Niecka Pliszki. Można tu wyróżnić dwie jednostki morfologiczne: na północy falistą równinę morenową i na południu sandr Ilanki, która przepływa przez miasto i gminę.
W gminie znajduje się stosunkowo dużo jezior. Największe z nich to Busko o powierzchni 47,5 ha. Inne małe jeziora gminy to: Linie, Rzepsko, Głębiniec, Papienko, Długie.
Powierzchnia gminy wynosi 19 111 ha. W strukturze użytkowania gruntów dominują lasy zajmujące 9481 ha, co stanowi prawie 50% powierzchni gminy. Użytki rolne zajmują 7584 ha, z czego 6330 ha, to grunty orne.
Średnie zagęszczenie ludności w gminie wynosi 52 osoby/km2, czyli jest nieco niższe od średniej województwa.
Dotychczasowy charakter gminy można określić jako rolniczo-leśny. Lokalnym ośrodkiem przemysłowo-handlowo-usługowym jest miasto Rzepin. W związku z szybko wzrastającym tempem wymiany towarowej z Niemcami i rozwojem ruchu turystycznego, szansą dla gminy stało się położenie w pobliżu granicy oraz ważnych tras komunikacyjnych.
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy
Przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochroną przyrody).
-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie p.t. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza gminy Rzepin" i przekazane zostały gminie w roku 1993, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.
Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.
-> stwierdzono, że część terenu gminy wchodzi w skład uznanej wstępnie za taki obszar doliny Ilanki.
Na obszarze doliny Ilanki przeprowadzono szczegółową inwentaryzację miejsc ważnych dla zachowania różnorodności biologicznej. Zgodnie z metodyką przyjętą w projekcie, opierano się na kryterium geobotanicznym.
-> rezultaty tej inwentaryzacji (katalog obiektów i mapa) dostępne są w siedzibie Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.
W roku 1994 opracowano koncepcję ochrony przyrody obszaru "Dolina Ilanki". Jego efektem była między innymi propozycja utworzenia parku krajobrazowego.
-> opracowanie dostępne jest w Urzędzie Wojewódzkim w Gorzowie, a także w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.
Na podstawie wyników wymienionych wyżej prac zaprojektowano sieć obiektów, które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować rożnorodność przyrody gminy, oraz zapewnić wkład gminy do rożnorodności biologicznej regionu i kraju.
Walory o randze ponadregionalnej
-> Dolina Ilanki - druga pod względem wartości przyrodniczej na terenie Ziemi Lubuskiej, równorzędna z doliną Pliszki, dolina niewielkiej rzeki o naturalnym charakterze, żywych procesach geomorfologicznych, z doskonale zachowanym układem roślinności oraz składem i strukturą flory i fauny. Nieuregulowane koryto, na obrzeżach obszary źródliskowe i torfowiska.
Walory o randze regionalnej
-> Kompleks łęgów i olsów na wschód od Starościna.
-> Stawy w Starościnie - niewielki kompleks śródleśnych stawów z interesującą awifauną.
-> Fragment doliny na północ od Nowego Młyna ze stanowiskami wydry Lutra lutra i bobra Castor fiber.
-> Torfowisko Sułowskie - rezerwat torfowiskowo-wodny, składający się z toifowiska przejściowego z interesującą roślinnością i zbiornika wodnego ze stanowiskami rzadkich gatunków ptaków.
-> Dąb w Nowym Młynie - wyjątkowo okazały, jeden z najwiękrych okazów w Polsce Zachdniej.
-> Jez. Papienko koło miejscowości Gajec z przylegającymi torfowiskami. Stanowiska widłaka torfowego Lycopodium inundatum, rosiczki okrągłolistnej Drosera rotundifolia, bagna zwyczajnego Ledum palustre, żurawia Grus grus.
-> Stanowiska rzadkich gatunków zwierząt - bielika, bociana czarnego, kozioroga dębosza.
Walory o randze lokalnej
-> Torfowisko wysokie koło miejscowości Gajec w gminie Rzepin.
-> Liczne mniejsze torfowiska w lasach.
-> Drzewa pomnikowe i o wymiarach pomnikowych.
WALORY GMINY RZEPIN NA TLE INNYCH GMIN REGIONU I PASA PRZYGRANICZNEGO
W porównaniu z innymi gminami, w gminie Rzepin zaznacza się skupienie wartości przyrodniczych. Istnieją tu obiekty o randze ponadregionalnej i regionalnej, w tym także w pełni zasugujące na ochronę rezerwatową. Przyroda jest ważnym składnikiem obrazu gminy; walory przyrodnicze są podstawowym czynnikiem decydujacym o jej atrakcyjności turystycznej!
SPECYFIKA PRZYRODY GMINY
Do specyficznych elementów przyrody gminy Rzepin, odróżniających ją od innych gmin pasa przygranicznego, należą:
-> Obecność struktur przyrodniczych związanych z doliną rzeki Ilanki, typowej "małej rzeki lubuskiej", z unikatowymi torfowiskami.
-> Obecność torfowisk wysokich i przejściowych.
-> Obecność zbiorników wodnych z interesującą ornitofauną.
Elementy te, jako składniki "image" gminy, zasługują na szczególnie troskliwą ochronę! Mogą być łatwo i z powodzeniem wykorzystane przy kreowaniu obrazu gminy w świadomości odwiedzających ją turystów.
Propozycje ochrony przyrody
Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:
Do realizacji przez Gminę
* pieczołowite wykonywanie wszytskich zadań wynikających z planów ochrony rezerwatów,
* współdziałanie z Wojewodą w zakresie kompleksowej ochrony przyrody i krajobrazu doliny Ilanki,
* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne innych zakwalifikowanych jako wartościowe przyrodniczo obiekty, zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami inwentaryzacyjnymi,
* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej,
* nakłonienie wszystkich zainteresowanych podmiotów do stosowania w praktyce zasad ochrony przyrody zestawionych niżej, dostępnymi środkami negocjacyjnymi, ekonomicznymi i administracyjnymi.
Do realizacji przez Wojewodę
* doprowadzenie do objecia ochroną w formie rezerwatu jez. Papienko wraz z przylegającymi i sąsiadującymi torfowiskami,
* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne obiektów w dolinie Ilanki, wprowadzenie ochrony doliny Ilanki do priorytetowych zadań ochrony przyrody województwa,
* pilne opracowanie planów ochrony istniejącego rezerwatu.
Do realizacji przez Nadleśnictwo
* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,
* kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej,
* przeprowadzenie pełnego rozpoznania warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,
* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.
Podstawowe zasady ochrony przyrody,
mające zastosowanie na terenie gminy
DRZEWA POMNIKOWE
-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.
-> Oznakować.
-> Sprawić, by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowosciach gminy.
WSZYSTKIE OBIEKTY CHRONIONE
-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.
-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.
-> Oznakować.
TORFOWISKA WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH
-> Zapewnić zachowanie stosunków wodnych. Nie odwadniać. Nie piętrzyć poziomu wod, za wyjątkiem ewentualnych, precyzyjnie zaplanowanych prac majacych na celu restytucję torfowiska. Nie podejmowac w sąsiedztwie torfowisk działań mogących wpłynąć na stosunki wodne. W miarę mozliwości nie lokalizować w sąsiedztwie punktów poboru wody. W lasach przylegających do torfowisk nie stosowac rębni I niezależnie od siedliska.
-> Nie eksploatować torfu.
-> Wyjątkowo troskliwie strzec przed wypalaniem.
ŁĄKI WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH
-> Kontynuować tradycyjny sposob użytkowania. Nie zamieniac na pola orne. Nie zalesiać. Kosić z tradycyjną częstotliwością i w tradycyjnych terminach.
-> Nie nawozić.
-> Nie podsiewać mieszanek traw ani innych roślin łąkowych.
KORYTA MAŁYCH CIEKÓW WODNYCH WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH
-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta.
-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.
-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego.
-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku.
KRAJOBRAZ ROLNICZY
-> Pod żadnym pozorem nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.
-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłacznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.
-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.
-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.
-> W odległości mniejszej niz 100 m od brzegów wszytskich wód powierzchniowych (rowów, cieków, zbiorników wodnych) preferować zróżnicowaniem stawek podatku rolnego użytki zielone przed uprawami polnymi.
ZADRZEWIENIA
-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.
-> Wprowadzać nie tylo zadrzewienia ale i zarośla krzewów, nawiązujace składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskch świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z zyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).
-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.
-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujacych tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.
-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłacznie w osiedlach ludzkich.
-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień.
LASY
-> Dążyć stopniowo do wprowadzenia zasad gospodarki leśnej jak w Leśnych Kompleksach Promocyjnych.
-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegajace do torfowisk, wykluczyc w nich rębnię I.
-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinego stanowiącego potencjalną roslinność naturalną na odpowiednich siedliskach.
-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczegolnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego i świerka. Aktywnie tępić robinię.
-> Zachować pełną róznorodność rodzimie wystepujacych gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.
-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.
-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące uzytków ekologicznych.
-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.
-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.
PARKI
-> Dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku.
-> Ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych.
-> Nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew.
-> Nie leczyć próchniejących drzew, za wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym.
-> Nie usuwac podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości".