Gmina Moryń
Ogólna charakterystyka gminy
Gmina Moryń jest jedną z najdalej wysuniętych na zachód gmin województwa szczecińskiego i Polski. Od zachodu graniczy z gminą Cedynia, od północy i północnego-wschodu z gminą Chojna, a od wschodu na niewielkim odcinku z gminą Trzcińsko Zdrój.
Teren gminy znajduje siź na granicy dwóch krain fizyczno-geograficznych: Pojezierze Myśliborskie bźdące czźścią Pojezierza Zachodniopomorskiego oraz Równina Gorzowska. Pagórkowata wysoczyzna morenowa zaczynająca siź w rejonie Cedyni i Żuław Cedyńskich, w gminie Moryń jest mniej pofałdowana i znacznie niższa. Na południu przechodzi w łagodną równinę.
Przez obszar gminy przepływają rzeki: Słubia, Krępacz, Kalica, Dolska, Młynówka i Odpływnik. Są to rzeki małe, chociaż niektóre z nich, np. Słubia, mają wyraźnie charakter górski. Poza tym na terenie gminy jest zlokalizowanych blisko trzydzieści jezior i oczek śródpolnych. Największym z nich jest jesioro Moryń (Morzycko) o powierzchni 342 ha oraz jezioro Objezierze o powierzchni 35 ha. Inne jeziora to: Klępicz, Białęgi, Witnickie.
Powierzchnia gminy wynosi 119 km2. Większość terenu, bo aż 64,3 km2 zajmują grunty orne, następnie sady 1,2 km2, łąki i pastwiska po 2,4 km2. Lasy zajmują 33,3 km2.
Średnie zaludnienie w gminie wynosi 23,7 osób/km2. Blisko połowa z zamieszkującej gminę ludności (1500 mieszkańców) do 1990 r. była zatrudniona w rolnictwie i leśnictwie.
Gmina Moryń charakteryzuje się dużym nagromadzeniem zabytków historii i kultury oraz dużymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Z tego powodu w skali województwa szczecińskiego została ona zakwalifikowana do gmin o średnich walorach turystycznych.
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy
Przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochroną przyrody)
-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie p.t. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Moryń", przekazane gminie w roku 1994, dostępne też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie
Na podstawie wyników wymienionych wyżej prac zaprojektowano sieć obiektów, które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować rożnorodność przyrody gminy, oraz wkład gminy do rożnorodności biologicznej regionu i kraju.
W związku z faktem, że znaczna część gminy już wcześniej objęta została ochroną w formie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego, na obszarze gminy nie prowadzono szczegółowych prac inwentaryzacyjnych, zbieranie danych ograniczając do zakresu niezbędnego dla potrzeb opracowań syntetycznych całego pasa objetego projektem "Zielonej wstęgi".
Wyniki inwentaryzacji
WALORY O RANDZE PONADREGIONALNEJ
-> Cedyński Park Krajobrazowy - powstał w roku 1993 i obejmuje obszar 30 850 ha w południowo-zachodniej części woj. szczecińskiego. Park obejmuje ochroną przełomową dolinę Odry wraz z jej strefą krawędziową oraz rozległe obszary morenowe i sandrowe. Wśród 640 gatunków stwierdzonych tu roślin na uwagę zasługują liczne gatunki tworzące zbiorowiska roślinności stepowej i wrzosowiska. Bogata jest także awifauna (194 gatunki, w tym 162 lęgowe) oraz herpetofauna (18 gatunków). Obszar Parku obejmuje znaczną część gminy Moryń.
WALORY O RANDZE REGIONALNEJ
-> Dwa fragmenty muraw kserotermicznych ze stanowiskami ostnicy włosowatej Stipa capillata, pajęcznicy liliowatej Anthericum liliago, dzwonka syberyjskiego Campanula sibirica i innych rzadkich gatunków w rejonie Dolska.
-> Fragment murawy kserotermicznej z ostnicą włosowatą Stipa capillata na W od Morynia.
-> Fragment lasu łęgowego z dobrze zachowaną bogatą florą wzdłuż strumienia wpadającego do jez. Morzycko
-> Obrzeża jez. Morzycko koło Morynia, miejsce występowania rzadkich gatunków ptaków
WALORY O RANDZE LOKALNEJ
-> Kilka niewielkich zbiorników wodnych w lasach
-> Zabytkowe parki w Witnicy, Gądnie i Bielinie
WALORY GMINY MORYŃ NA TLE INNYCH GMIN REGIONU I PASA PRZYGRANICZNEGO
W porównaniu z innymi gminami, w gminie Moryń zaznacza się pewne skupienie wartości przyrodniczych. Obecność walorów o randze regionalnej, w tym muraw kseroermicznych, stawia gminę w rzędzie interesujacych przyrodniczo gmin pasa przygranicznego. Przyroda jest nieodłącznym składnikiem obrazu gminy a walory przyrodnicze są jednym z czynników decydujących o jej atrakcyjności turystycznej !
SPECYFIKA PRZYRODY GMINY
Do specyficznych elementów przyrody gminy Moryń odróżniających ją od innych gmin pasa przygranicznego, należą:
-> Obecność muraw kserotermicznych
-> Obecność elementów o charakterze bagiennym (łęgi, olsy, szuwary, jeziorka śródleśne)
-> Obecność zwartego kompleksu leśnego
Elementy te, jako składniki "image" gminy, zasługują na szczególnie troskliwą ochronę!
Propozycje ochrony przyrody
Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:
Do realizacji przez Gminę
* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne wykazanych w inwentaryzacji obiektów zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami
* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej.
* Nakłonienie wszytskich zainteresowanych podmiotów do stosowania w praktyce zasad ochrony przyrody zestawionych niżej, dostepnymi środkami negocjacyjnymi, ekonomicznymi i administracyjnymi
Do realizacji przez Park Krajobrazowy
* Współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej
* Nakłonienie wszytskich podmiotów do zastosowania w praktyce zasad ochrony przyrody zestawionych niżej, dostępnymi środkami negocjacyjnymi, ekonomicznymi i administracyjnymi
* Organizacja aktywnej ochrony muraw kserotermicznych
* Pogłębienie rozpoznania stanu przyrody na obszarze Parku, formułowanie nowych propozycji konserwatorskiej ochrony przyrody (pomniki przyrody, użytki ekologiczne)
Do realizacji przez Nadleśnictwo
* Współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej
* Kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej
* Przeprowadzenie pełnego rozpoznanie warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi
* Stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia
Podstawowe zasady ochrony przyrody,
mające zastosowanie na terenie gminy
DRZEWA POMNIKOWE
-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem
-> Oznakować
-> Sprawić by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowosciach gminy
WSZYSTKIE OBIEKTY CHRONIONE
-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele
-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką
-> Oznakować
TORFOWISKA WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH
-> Zapewnić zachowanie stosunków wodnych. Nie odwadniać. Nie piętrzyć poziomu wod, za wyjątkiem ewentualnych, precyzyjnie zaplanowanych prac majacych na celu restytucję torfowiska. Nie podejmowac w sąsiedztwie torfowisk działań mogących wpłynąć na stosunki wodne. W miarę mozliwości nie lokalizować w sąsiedztwie punktów poboru wody. W lasach przylegających do torfowisk nie stosowac rębni I niezależnie od siedliska
-> Nie eksploatować torfu
-> Wyjątkowo troskliwie strzec przed wypalaniem
ŁĄKI WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH
-> Kontynuować tradycyjny sposob użytkowania. Nie zamieniac na pola orne. Nie zalesiać. Kosić z tradycyjną częstotliwością i w tradycyjnych terminach.
-> Nie nawozić
-> Nie podsiewać mieszanek traw ani innych roślin łąkowych
KORYTA MAŁYCH CIEKÓW WODNYCH WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH
-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta
-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności
-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego
-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku
KRAJOBRAZ ROLNICZY
-> Pod żadnym pozorem nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień
-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłacznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby
-> Upowszechniać regułę stoswania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola
-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności
-> W odległości mniejszej niz 100 m od brzegów wszytskich wód powierzchniowych (rowów, cieków, zbiorników wodnych) preferować zróżnicowaniem stawek podatku rolnego użytki zielone przed uprawami polnymi
MURAWY KSEROTERMICZNE
-> Pod żadnym pozorem nie zamieniać na pola orne, nie zalesiać
-> Aktywnie tępić robinię, nie dopuszczać do rozwoju zarośli np. tarniny na więcej niż 15% powierzchni
-> Wypasać ekstensywnie, najlepiej owcami, monitorując efekty
ZADRZEWIENIA
-> Zachować wszytskie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń
-> Wprowadzać nie tylo zadrzewienia ale i zarośla krzewów, nawiązujace składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskch świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z zyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych)
-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.
-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujacych tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii
-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłacznie w osiedlach ludzkich
-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień
LASY
-> Dążyć stopniowo do wprowadzenia zasad gospodarki leśnej jak w Leśnych Kompleksach Promocyjnych
-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegajace do torfowisk, wykluczyc w nich rębnię I
-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roslinego stanowiącego potencjalną roslinność naturalną na odpowiednich siedliskach
-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczegolnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego i świerka. Aktywnie tępić robinię
-> Zachować pełną róznorodność rodzimie wystepujacych gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne
-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie
-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące uzytków ekologicznych
-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu
-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu
PARKI
-> dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku
-> ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych
-> nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew
-> nie leczyć próchniejących drzew, za wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym
-> nie usuwac podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości"
ZBIORNIKI WODNE Z INTENSYWNĄ I ŚREDNIO INTENSYWNĄ PRODUKCJĄ RYBACKĄ
-> Nie wykaszać trzcinowisk i oczeretów w okresie lęgów ptaków, od połowy marca do końca lipca
-> Na kilku ekstensywnie użytkowanych stawach pozostawić rozleglejsze fragmenty niewykaszanej roślinności
-> Aktywnie chronić stanowiska gatunków rzadkich i silnie zagrożonych