Gmina Mieszkowice
Ogólna charakterystyka gminy
Gmina Mieszkowice jest jedną z najdalej wysuniętych na południe i zachód gmin województwa szczecińskiego. Od zachodu graniczy poprzez Odrę z Niemcami, od północnego-wschodu i południa z gminami w województwie gorzowskim, od północy z gminą Moryń i Cedynia.
Teren gminy znajduje się w obrębie trzech krain fizyczno-geograficznych. Jej zachodnia część należy do mezoregionu Kotlina Freinwaldzka (część Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej), pozostała część obszaru znajduje się na Równinie Gorzowskiej. W północnej części występuje pagórkowata wysoczyzna morenowa, która ku południu staje się terenem coraz bardziej równinnym. Prawie cały obszar ma charakter piaszczysty.
Oprócz głównej rzeki gminy - Odry płynącej zachodnią granicą, na tym terenie znajdują się mniejsze cieki wodne, tj.: Słubia, Kurzyca i Czelinka. Na obszarze gminy znajduje się również blisko dwadzieścia jezior i oczek wodnych pochodzenia polodowcowego. Nakwiększym jest jezioro Zielin (18 ha) i Mieszkowice (14 ha) oraz Jeziora Siegniewskie, z których każde ma po 6 ha.
Powierzchnia gminy wynosi 234 km2. Struktura użytkowania ziemi przedstawia się następująco: grunty orne 84,2 km2, łąki 11,7 km2, pastwiska 4,7 km2. Lasy zajmują 107,6 km2.
Gminę zamieszkuje blisko 3200 mieszkańców. Średnie zaludnienie wynosi 16,9 osób/km2.
Gmina Mieszkowice charakteryzuje się słabym uprzemysłowieniem, większość zakładów ma znaczenie lokalne. Na terenie gminy obserwuje się duże nagromadzenie zabytków historii i kultury oraz dobre warunki przyrodnicze i krajobrazowe, co daje powód do zakwalifikowania gminy do terenów o wysokich walorach krajoznawczych i turystycznych.
W roślinności terenu gminy zaznaczaja się trzy części wyraźnie różniące sie potencjalnymi krajobrazami roślinnymi:
(a) dolina Odry, zajęta przez siedliska lasów łęgowych (łęgów wierzbowych, łęgów topolowych i łęgów (dębowo-) jesionowo-wiązowych). Roślinnością rzeczywistą sa przede wszytskim uzytki zielone, głownie łaki
(b) obszar między Siekierkami a Mieszkowicami, skupiajacy siedliska mezotroficznych lasów dębowo-bukowych, dębowych i bukowych. Siedliska te zajęte są przez kompleks leśny, w którym dominują antropogeniczne drzewostany sosnowe
(c) obszar siedlisk grądowych wokół Mieszkowic i na pd-wsch od miasta, obecnie zajęty przez pola.
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy
Przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochroną przyrody)
-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie p.t. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Mieszkowice", przekazane gminie w roku 1994, dostępne też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie
Na podstawie wyników wymienionych wyżej prac zaprojektowano sieć obiektów, które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować rożnorodność przyrody gminy, oraz wkład gminy do rożnorodności biologicznej regionu i kraju.
W związku z faktem, że znaczna część gminy juz wcześniej objęta została ochroną w formie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego, na obszarze gminy nie prowadzono szczegółowych prac inwentaryzacyjnych, zbieranie danych ograniczając do zakresu niezbędnego dla potrzeb opracowań syntetycznych całego pasa objętego projektem "Zielonej wstęgi".
Wyniki inwentaryzacji
WALORY O RANDZE PONADREGIONALNEJ
-> Cedyński Park Krajobrazowy - powstał w roku 1993 i obejmuje obszar 30 850 ha w południowo-zachodniej części woj. szczecińskiego. Park obejmuje ochroną przełomową dolinę Odry wraz z jej strefą krawędziową oraz rozległe obszary morenowe i sandrowe. Wśród 640 gatunków stwierdzonych tu roślin na uwagę zasługują liczne gatunki tworzące zbiorowiska roślinności stepowej i wrzosowiska. Bogata jest także awifauna (194 gatunki, w tym 162 lęgowe) oraz herpetofauna (18 gatunków). Obszar Parku obejmuje znaczną część gminy Mieszkowice.
WALORY O RANDZE REGIONALNEJ
-> Fragment doliny rzeki Słubi na NE od Starych Łysogórek - walory przyrodnicze to naturalny charakter niewielkiej, bystrej i czystej rzeki, stanowiska ginących gatunków roślin i zwierząt. Rzadki krasnorost Hildebrandtia rivularis, pliszka górska.
-> Zbocze z murawą kserotermiczną na krawędzi doliny Odry na N od Starych Łysogórek. Wśród roślinności dzwonek syberyjski, ostnica włosowata, łyszczec baldachogronowy, pieciornik piaskowy
-> Zbocze z murawą kserotermiczną i brzegi Odry z rzadkimi gatunkami flory na SW od Gozdowic. Na murawach ostnica włosowata, czyściec prosty, nad Odrą konitrut błotny, kropidło piszczałkowate.
WALORY O RANDZE LOKALNEJ
-> Kompleks torfowiskowy na NE od Starzyna w gm. Mieszkowice, roślinnośc torfowiskowa, legowy żuraw.,
-> Śródleśne zbiorniki wodne i torfowiska na N i E od Starych Łysogórek w gm. Mieszkowice (3 obiekty). Roślinność torfowiskowa, lęgowe żurawie.
WALORY GMINY MIESZKOWICE NA TLE INNYCH GMIN REGIONU I PASA PRZYGRANICZNEGO
W porównaniu z innymi gminami, w gminie Mieszkowice zaznacza się bardzo wyraźne skupienie wartości przyrodniczych. Znalazło to już wyraz w utworzeniu - między innymi na terenie gminy - Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Dodatkowo obecność licznych walorów o randze regionalnej, w tym muraw kseroermicznych, stawiają gminę w rzędzie najbardziej interesujacych przyrodniczo gmin pasa przygranicznego. Przyroda jest nieodłącznym składnikiem obrazu gminy a walory przyrodnicze są podstawowym czynnikiem decydujacym o jej atrakcyjności turystycznej!
SPECYFIKA PRZYRODY GMINY
Do specyficznych elementów przyrody gminy Mieszkowice odróżniających ją od innych gmin pasa przygranicznego, należą:
-> Obecność muraw kserotermicznych
-> Obecność zwartego kompleksu leśnego między Mieszkowicami a Siekierkami
-> Obecność struktur przyrodniczych związanych z doliną wielkiej rzeki - Odry (koryto rzeki, dno doliny z użytkami zielonymi i starorzeczami, strefa krawędziowa doliny z siedliskami dla muraw kserotermicznych)
-> Obecność struktur przyrodniczych związanych z dolinami małych rzek o charakterze "podgórskim" (przede wszystkim Słubia), co jest typowe dla Pomorza
Elementy te, jako składniki "image" gminy, zasługują na szczególnie troskliwą ochronę!
Propozycje ochrony przyrody
Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:
Do realizacji przez Gminę
* objęcie ochroną jako uzytki ekologiczne muraw kserotermicznych i torfowisk zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami inwentaryzacyjnymi
* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sfor
Do realizacji przez Park Krajobrazowy
* Współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej
* Nakłonienie wszystkich podmiotów do zastosowania w praktyce zasad ochrony przyrody zestawionych niżej, dostępnymi środkami negocjacyjnymi, ekonomicznymi i administracyjnymi
* Organizacja aktywnej ochrony muraw kserotermicznych
* Pogłębienie rozpoznania stanu przyrody na obszarze Parku, formułowanie nowych propozycji konserwatorskiej ochrony przyrody (pomniki przyrody, użytki ekologiczne)
Do realizacji przez Wojewodę:
*
* Zapewnienie warunków sprawnego funkcjonowania Parku Krajobrazowego
Do realizacji przez Nadleśnictwo
* Współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej
* Pod żadnym pozorem nie zalesianie płatów z roślinnością ciepłolubną ani wrzosowiskową
* Kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej
* Przeprowadzenie pełnego rozpoznanie warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi
* Stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia
Podstawowe zasady ochrony przyrody,
mające zastosowanie na terenie gminy
DRZEWA POMNIKOWE
-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem
-> Oznakować
-> Sprawić by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowosciach gminy
WSZYSTKIE OBIEKTY CHRONIONE
-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele
-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką
-> Oznakować
TORFOWISKA WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH
-> Zapewnić zachowanie stosunków wodnych. Nie odwadniać. Nie piętrzyć poziomu wod, za wyjątkiem ewentualnych, precyzyjnie zaplanowanych prac mających na celu restytucję torfowiska. Nie podejmować w sąsiedztwie torfowisk działań mogących wpłynąć na stosunki wodne. W miarę możliwości nie lokalizować w sąsiedztwie punktów poboru wody. W lasach przylegających do torfowisk nie stosować rębni I niezależnie od siedliska
-> Nie eksploatować torfu
-> Wyjątkowo troskliwie strzec przed wypalaniem
ŁĄKI WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH
-> Kontynuować tradycyjny sposob użytkowania. Nie zamieniać na pola orne. Nie zalesiać. Kosić z tradycyjną częstotliwością i w tradycyjnych terminach.
-> Nie nawozić
-> Nie podsiewać mieszanek traw ani innych roślin łąkowych
KORYTA MAŁYCH CIEKÓW WODNYCH WCHODZĄCE W SKŁAD OBIEKTÓW CHRONIONYCH
-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta
-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności
-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego
-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku
DOLINA ODRY
-> Odsunąć wały przeciwpowodziowe od koryta rzeki, tak by stworzyc możliwie szeroką strefę zalewową
-> Znieść nakaz i wprowadzić zakaz usuwania drzew i krzewów z międzywala
-> Zezwalać na powstawanie płycizn, namulisk i odsypów w nurcie rzeki
-> Pod żadnym pozorem nie likwidować starorzeczy ani nie odcinać ich połączeń z nurtem rzeki. Wybrane (ale nie wszystkie) starorzecza, które w przeszłosci zostały odcięte od rzeki, sztucznie połączyć z jej nurtem
MURAWY KSEROTERMICZNE
-> Pod żadnym pozorem nie zamieniać na pola orne, nie zalesiać
-> Aktywnie tępić robinię, nie dopuszczać do rozwoju zarośli np. tarniny na więcej niż 15% powierzchni
-> Wypasać ekstensywnie, najlepiej owcami, monitorując efekty
KRAJOBRAZ ROLNICZY
-> Pod żadnym pozorem nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień
-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby
-> Upowszechniać regułę stoswania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola
-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności
-> W odległości mniejszej niz 100 m od brzegów wszystkich wód powierzchniowych (rowów, cieków, zbiorników wodnych) preferować zróżnicowaniem stawek podatku rolnego preferując użytki zielone przed uprawami polnymi
ZADRZEWIENIA
-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń
-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskch świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych)
-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.
-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii
-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich
-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień
LASY
-> Dążyć stopniowo do wprowadzenia zasad gospodarki leśnej jak w Leśnych Kompleksach Promocyjnych
-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegajace do torfowisk, wykluczyc w nich rębnię I
-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinego stanowiącego potencjalną roslinność naturalną na odpowiednich siedliskach
-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczegolnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego i świerka. Aktywnie tępić robinię
-> Zachować pełną różnorodność rodzimie wystepujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne
-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie
-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych
-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu
-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu
PARKI
-> dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku
-> ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych
-> nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew
-> nie leczyć próchniejących drzew, za wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym
-> nie usuwac podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości"
ZBIORNIKI WODNE Z INTENSYWNĄ I ŚREDNIO INTENSYWNĄ PRODUKCJĄ RYBACKĄ
-> Nie wykaszać trzcinowisk i oczeretów w okresie lęgów ptaków, od połowy marca do końca lipca.
-> Na kilku ekstensywnie użytkowanych stawach pozostawić rozleglejsze fragmenty niewykaszanej roślinności.
-> Aktywnie chronić stanowiska gatunków rzadkich i silnie zagrożonych.