Gmina Łęknica
Łęknica on lineOgólna charakterystyka miasta Łęknica
Miasto Łęknica leży w południowo-zachodniej części województwa zielonogórskiego. Od zachodu granicę gminy stanowi granica państwa, od północy i wschodu gmina Trzebiel, a od południa gmina Przewóz.
Miasto jest położone na skrzyżowaniu Łuku Mużakowskiego i doliny Nysy Łużyckiej. Wzgórza Łuku Mużakowskiego cechują dosyć duże spadki. Jego wysokości względne dochodzą do 40 m. Wschodnie ramię Łuku znajduje się na terenie Łęknicy oraz gmin: Trzebiel i Tuplice. Wysoka terasa doliny Nysy Łużyckiej jest zajęta pod zabudowę miejską oraz częściowo zalesiona. Dno doliny zajmuje terasa zalewowa.
Główną rzeką Łęknicy jest Nysa Łużycka stanowiąca granicę państwa, natomiast południową granicę miasta stanowi ujściowy odcinek rzeki Skrody.
Powierzchnia miasta wynosi 1 640 ha, w tym tereny leśne zajmują 1 089 ha (ponad 60%), grunty orne 89 ha, użytki zielone 79 ha, obszary zabudowane i inne 377 ha. Ludność Łęknicy liczy 2 300 osób.
Miasto jest ośrodkiem granicznym, a na jego terenie funkcjonuje przejście drogowe do leżącego po drugiej stronie Nysy Bad Muskau. W sąsiedztwie przejścia funkcjonuje targowisko, na którym handel prowadzi ok. 1500 podmiotów gospodarczych. Spośród atrakcji turystycznych na uwagę zasługuje leżący na peryferiach miasta Park Mużakowski.
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy
Przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochrona przyrody).
-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie pt. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Łęknica" i przekazane zostały gminie w roku 1993, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.
Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.
-> stwierdzono, że znaczna część terenu gminy wchodzi w skład uznanych wstępnie za taki obszar Doliny Nysy Łużyckiej.
Na podstawie wyników inwentaryzacji wskazano granice obszaru, który należy objąć wielkopowierzchniowym systemem obszarów chronionych, a także wskazano obiekty, które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować różnorodność przyrody gminy, oraz zapewnić wkład gminy do różnorodności biologicznej regionu i kraju.
Wyniki inwentaryzacji
Walory przyrodnicze gminy
Walory o randze ponadregionalnej
-> Obszar szeroko pojźtego Parku Mućakowskiego, obejmujący fragment doliny Nysy i jej obrzećy od ujścia Młyńskiej Strugi do Żarek Wielkich, Park Mućakowski oraz fragmenty lasów i pól na wierzchowinie (w praktyce cały obszar w granicach miasta Łęknica), cechujący się wybitnymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi, bogactwem i znacznym zróżnicowaniem form ukształtowania powierzchni, znacznym udziałem (ponad 70%) lasów, w tym znacznym udziałem starodrzewi liściastych, wyjątkową koncentracją walorów dendrologicznych, bogactwem fauny i roślinności.
Walory o randze regionalnej
-> Partia lasów łęgowych i grądów wzdłuż Nysy, na południe od Łęknicy, aż po Młyńską Strugę. Fragmenty dobrze zachowanych lasów grądowych i łęgowych z charakterystyczną roślinnością i fauną.
walory gminy Łęknica na tle innych gmin regionu i pasa przygranicznego
Walory gminy Łęknica stawiają ją w rzędzie najbardziej interesujących gmin pasa przygranicznego. Charakter przyrody gminy jest określony przez obiekt przyrodniczo-kulturowy znajdujący się na jej terenie - Park Mużakowski.
Specyfika przyrody gminy
-> Przyrodniczy charakter całej Gminy określa Park Mużakowski, będący nie tylko obiektem o charakterze kulturowym, ale i wyjątkowym obiektem przyrodniczym. Jest to unikatowe skupienie starodrzewi i mało zniekształconych fitocenoz leśnych, jedyne tego rodzaju w całej dolinie Nysy. Unikatowy charakter mają też płaty lasów łegowych na północ i południe od Łęknicy.
Jako elementy decydujące o przyrodniczym "image" gminy muszą być więc wymienione:
-> Starodrzewy Parku Mużakowskiego, stanowiące najlepiej zachowane płaty grądów i łęgów w całej dolinie Nysy.
-> "Przyrodniczo-kulturowy" charakter Parku.
-> Obecność lasów łęgowych z pomnikowymi drzewostanami dębowymi na północ i południe od miasta.
Ale również:
-> Obecność terenów pokopalnianych węgla brunatnego ze zbiornikami wodnymi o specyficznej hydrochemii i biologii: są one unikatowym przykładem sukcesji na terenach poprzemysłowych.
Walory przyrodnicze i kulturowe Gminy Łęknica, stawiając ja w rzędzie najbardziej interesujących gmin województwa, determinują charakter gminy i powinny być podstawowym składnikiem jej obrazu kreowanego w świadomości turystów oraz mieszkańców województwa i kraju - inaczej Gmina Łęknica będzie kojarzyć się głównie z bazarem!
Propozycje ochrony przyrody
Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:
Do realizacji przez Gminę
* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej,
* wystąpienie do wojewody o wprowadzenie pozostających w jego kompetencji form ochrony w stosunku do obiektów wymienionych niżej, szczególnie kompleksowej ochrony terenu gminy w formie obszaru chronionego krajobrazu, pozytywne zaopiniowanie odpowiednich projektów rozporządzeń wojewody.
Do realizacji przez Wojewodę
* objęcie całego kompleksu obszaru gminy ochroną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu.
* doprowadzenie do utworzenia rezerwatu przyrody chroniącego lasy łęgowe na południe od Łęknicy; propozycja ta powinna być zrealizowana w formie poszerzenia granic istniejącego rezerwatu przyrody "Nad Młyńską Strugą".
Ze względu na swe walory przyrodnicze, na ochronę rezerwatową zasługiwałby również Park Mużakowski w Łęknicy. Park ten jednak podlega już ochronie jako zabytek kultury, a jego ranga wśród dóbr kultury jest niewątpliwie wyższa, niż ewentualna ranga, jaką miałby on w zbiorze rezerwatów przyrody. W parku prowadzone są obecnie prace rewaloryzacyjne, mające na celu odtworzenie dawnego założenia ogrodowego. Należy zwrócić uwagę, aby prace te nie przyczyniły się do zniszczenia walorów przyrodniczych.
Do realizacji przez Nadleśnictwo Lipinki Łużyckie
* doprowadzenie do uznania wszystkich wydzieleń leśnych w Dolinie Nysy (do ok. 1 km od rzeki!) za lasy ochronne; prowadzenie w nich gospodarki zapewniającej zachowanie wodochronnej funkcji tych lasów - z wyłączeniem rębni I,
* poparcie wniosku do Wojewody o powiększenie rezerwatu "Nad Młyńską Strugą",
* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,
* kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej,
* przeprowadzenie pełnego rozpoznania warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,
* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.
Do realizacji przez zarządcę Parku Mużakowskiego
* uwzględnienie w pracach nad rewaloryzacją Parku również przyrodniczych walorów obiektu, pozostawienie części jako "matecznik dzikości" (bez usuwania podszytów, bez konserwacji starych drzew).
Podstawowe zasady ochrony przyrody,
mające zastosowanie na terenie gminy
drzewa pomnikowe
-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.
-> Oznakować.
-> Sprawić, by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowościach gminy.
wszystkie obiekty chronione
-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.
-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.
-> Oznakować.
koryta cieków wodnych i zbiorniki wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych
-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta.
-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.
-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego.
-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku lub do zbiornika.
DOLINA NYSY
-> Odsunąć wały przeciwpowodziowe od koryta rzeki, tak by stworzyć możliwie szeroką strefę zalewową.
-> Znieść nakaz i wprowadzić zakaz usuwania drzew i krzewów z międzywala.
-> Zezwalać na powstawanie płycizn, namulisk i odsypów w nurcie rzeki.
-> Pod żadnym pozorem nie likwidować starorzeczy, ani nie odcinać ich połączeń z nurtem rzeki. Wybrane (ale nie wszystkie) starorzecza, które w przeszłości zostały odcięte od rzeki, sztucznie połączyć z jej nurtem.
krajobraz rolniczy
-> Nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.
-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.
-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.
-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.
ZADRZEWIENIA
-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.
-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia, ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskach świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).
-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.
-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.
-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich.
-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień.
LASY
-> Dążyć stopniowo do wprowadzenia zasad gospodarki leśnej jak w Leśnych Kompleksach Promocyjnych.
-> Planując skład gatunkowy drzewostanów, uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinnego stanowiącego potencjalną roślinność naturalną na odpowiednich siedliskach.
-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczególnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dębu czerwonego. Aktywnie tępić robinię.
-> Zachować pełną różnorodność rodzimie występujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.
-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.
-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych.
-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.
-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.
PARKI
-> Dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku.
-> Ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych.
-> Nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew.
-> Nie leczyć próchniejących drzew, z wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym.
-> Nie usuwać podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości".
STAWY
-> Nie wykaszać trzcinowisk i oczeretów w okresie lęgów ptaków, od połowy marca do końca lipca.
-> Na kilku ekstensywnie użytkowanych stawach pozostawić rozleglejsze fragmenty niewykaszanej roślinności.
-> Aktywnie chronić stanowiska gatunków rzadkich i silnie zagrożonych.