Gmina Krosno Odrzańskie
Ogólna charakterystyka gminy
Miasto i gmina Krosno Odrz. leżą w północno-zachodniej części województwa zielonogórskiego. Od północy gmina graniczy z gminami Maszewo i Bytnica, od wschodu z gminą Czerwińsk, od południa z gminami Dąbie i Bobrowice, a od zachodu z gminą Gubin.
Powierzchnia gminy Krosno Odrz. wynosi 21 211 ha, w tym miasto stanowi 811 ha. Prawie połowę tego obszaru zajmują lasy (9 857 ha), znacznie mniej grunty orne (4 211 ha) i użytki zielone (2 857 ha ).
Z 19 326 mieszkańców, 12 945 zamieszkuje w mieście, a 6 381 na wsi.
Główne jednostki geomorfologiczne na terenie gminy to: sandr Pliszki zajmujący jej północną część i pokryty głównie lasami, Wyniesienie Krośnieńskie, Pradolina Warszawsko-Berlińska oraz fragment Wzniesień Gubińskich.
Przez gminę, na długości 28,5 km przepływa rzeka Odra, do której wpadają rzeki: Bóbr, Gryżyński Potok, Zimna Woda i Biela. W gminie znajduje się 12 jezior i 73 stawy rybne. Stawy rybne zajmują powierzchnię 436 ha i zgrupowane są w okolicach Czetowic. Jeziora zajmują powierzchnię 149 ha i położone są głównie w rynnie Gryżyńskiego Potoku, gdzie znajduje się największe jezioro o nazwie Jelito.
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy
Przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochrona przyrody).
-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie pt. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Krosno Odrz." i przekazane zostały gminie w roku 1993, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie
Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.
-> stwierdzono, że
Na podstawie wyników inwentaryzacji wskazano granice obszaru, który należy objąć wielkopowierzchniowym systemem obszarów chronionych, a także wskazano obiekty, które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować różnorodność przyrody gminy oraz zapewnić wkład gminy do różnorodności biologicznej regionu i kraju.
Wyniki inwentaryzacji
Walory przyrodnicze gminy
Walory o randze regionalnej
-> Fragment doliny rzeki Gryżynki z jez. Jelito i otaczającymi go lasami. Urozmaicony krajobraz oraz miejsce występowania wielu rzadkich i ginących gatunków roślin i zwierząt. Obecnie w granicach Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego utworzonego w roku 1996 (rozporządzenie Wojewody Zielonogórskiego nr 4 z dnia 15 kwietnia 1996). W granicach gminy, we wschodniej części, leży niewielka część Parku - 275 ha (10% powierzchni) - jez. Jelito wraz z otoczeniem. Na terenie projektu, w gminie Krosno Odrz., leży także fragment otuliny parku o powierzchni 550,8 ha.
->
Dolina rzeki Odry. Dobrze zachowany krajobraz doliny dużej rzeki, fragmenty podmokłych łąk, starorzeczy i łęgów. Miejsce występowania wielu gatunków ginących roślin i zwierząt. Naturalny i kulturowy krajobraz typowy dla doliny Odry na wschód od Krosna (około 800 ha), który należałoby objąć ochroną jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy o nazwie Czarna Łacha. Szczególnie interesujący jest kompleks starorzeczy i lasów łęgowych na południowym brzegu Odry na wysokości Retna (około 35 ha) oraz strefa stromej krawędzi doliny w rejonie Gostchorza (około 15 ha).->
Fragment doliny obejmujący partię około 18 ha najmniej zniekształconych lasów łęgowych i grądów, z masowym występowaniem skrzypu zimowego Equisetum hyemale, położony na wschód od tzw. Czarnej Łachy.->
Kompleks stawów rybnych w Osiecznicy ze stanowiskami wielu rzadkich i interesujących gatunków ptaków.
Walory o randze lokalnej
-> Torfowisko ok. 5 km od Krosna k. Gostchorza. Stwierdzono tu występowanie rosiczki okrągłolistnej i widłaka torfowego. Obiekt proponowany do objęcia ochroną jako użytek ekologiczny.
-> Kompleks torfowisk niskich, przejściowych i wysokich, z dobrze zachowaną roślinnością, położony 1 km od Morska. Stwierdzono występowanie m.in. rosiczki okrągłolistnej, wełnianki wosko- i szerokolistnej oraz wełnianki pochwowatej. Miejsce gniazdowania rzadkich gatunków ptaków. Obszar proponowany do objęcia ochroną jako użytek ekologiczny lub zespół przyrodniczo-krajobrazowy.
-> Kompleks śródleśnych torfowisk i olsów na wschód od Krosna Odrz. (łącznie około 60 ha).
-> Kompleks rozległych trzcinowisk na wschód od Gostchorza (około 70 ha).
Walory gminy KROSNO ODRZ. na tle innych gmin regionu i pasa przygranicznego
Walory przyrodnicze gminy, szczególnie występowanie rozległych kompleksów środowisk o walorach regionalnych, związanych z doliną Odry i stawami w Osiecznicy, a także koncentracja obiektów o randze lokalnej, stawiają gminę wśród najbardziej interesujących gmin pasa pogranicza polsko - niemieckiego.
Przyroda jest nieodłącznym składnikiem obrazu gminy, a walory przyrodnicze są podstawowym czynnikiem decydujacym o jej atrakcyjności turystycznej!
Specyfika przyrody gminy
Do specyficznych elementów przyrody gminy Krosno Odrz., odróżniających ją od innych gmin pasa przygranicznego, należą:
-> Olbrzymia różnorodność przyrody gminy i jej kontrastowość ekologiczna: od siedlisk podmokłych po murawy ciepłolubne.
-> Obecność i znaczne obszary obiektów przyrodniczych o randze regionalnej.
-> Obecność struktur przyrodniczych związanych z doliną wielkiej rzeki - Odry (koryto rzeki, dno doliny z użytkami zielonymi i starorzeczami, strefa krawędziowa doliny z siedliskami dla środowisk ciepłolubnych).
-> Obecność rozległych kompleksów stawów rybnych z interesująca awifauną.
-> Powszechne występowanie niewielkich obiektów o charakterze torfowiskowym i bagiennym w lasach.
Elementy te, jako składniki "image" gminy, zasługują na szczególnie troskliwą ochronę! Mogą być łatwo i z powodzeniem wykorzystane przy kreowaniu obrazu gminy w świadomości odwiedzających ją turystów.
Propozycje ochrony przyrody
Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:
Do realizacji przez Gminę
* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne torfowisk, terenów podmokłych i zbiorników wodnych, zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami inwentaryzacyjnymi,
* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej,
* wystąpienie do wojewody o wprowadzenie pozostających w jego kompetencji form ochrony w stosunku do obiektów wymienionych niżej, pozytywne zaopiniowanie odpowiednich projektów rozporządzeń wojewody.
Do realizacji przez Wojewodę
* uznanie całej objętej projektem doliny Odry, na odcinku od tzw. Czarnej Łachy, aż po granice z projektowanym Parkiem Krajobrazowym "Ujście Warty" w woj. gorzowskim za obszar chronionego krajobrazu,
* rozważenie objęcia ochroną jako park krajobrazowy fragmentu międzywala odrzańskiego: odcinka pomiędzy Czarną Łachą a Krosnem Odrzańskim,
* objęcie ochroną w formie rezerwatu fragmentu lasów łęgowych i grądów ze skrzypem zimowym, położonych na wschód od tzw. Czarnej Łachy,
* sporządzenie planu ochrony Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego,
* objęcie ochroną strefową stanowisk rzadkich gatunków zwierząt.
Do realizacji przez Nadleśnictwa
* bardzo pilne wykonanie zaleceń Instrukcji Urządzania Lasu w zakresie uznawania za użytki ekologiczne,
* bardzo pilne opracowanie Programu Ochrony Przyrody w nadleśnictwie,
* doprowadzenie do uznania wydzieleń leśnych przylegających do torfowisk za lasy ochronne; prowadzenie w nich gospodarki zapewniającej zachowanie wodochronnej funkcji tych lasów - z wyłączeniem rębni I,
* wyznaczenie w terenie i uznanie za lasy ochronne chroniące wartościowe fragmenty rodzimej przyrody,
* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,
* kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej,
* przeprowadzenie pełnego rozpoznanie warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,
* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.
Podstawowe zasady ochrony przyrody,
mające zastosowanie na terenie gminy
drzewa pomnikowe
-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.
-> Oznakować.
-> Sprawić, by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowościach gminy.
wszystkie obiekty chronione
-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.
-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.
-> Oznakować.
torfowiska ORAZ LASY OCHRONNE
-> Zapewnić zachowanie stosunków wodnych. Nie odwadniać. Nie piętrzyć poziomu wód, za wyjątkiem ewentualnych, precyzyjnie zaplanowanych prac, mających na celu restytucję torfowiska. Nie podejmować w sąsiedztwie torfowisk działań mogących wpłynąć na stosunki wodne. W miarę możliwości nie lokalizować w sąsiedztwie punktów poboru wody. W lasach przylegających do torfowisk nie stosować rębni I niezależnie od siedliska.
-> Nie eksploatować torfu.
-> Wyjątkowo troskliwie strzec przed wypalaniem.
koryta cieków wodnych I ZBIORNIKI wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych
-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta.
-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.
-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego.
-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku lub do zbiornika.
DOLINA ODRY
-> Odsunąć wały przeciwpowodziowe od koryta rzeki, tak by stworzyć możliwie szeroką strefę zalewową.
-> Znieść nakaz i wprowadzić zakaz usuwania drzew i krzewów z międzywala.
-> Zezwalać na powstawanie płycizn, namulisk i odsypów w nurcie rzeki.
-> Pod żadnym pozorem nie likwidować starorzeczy ani nie odcinać ich połączeń z nurtem rzeki. Wybrane (ale nie wszystkie) starorzecza, które w przeszłości zostały odcięte od rzeki, sztucznie połączyć z jej nurtem.
krajobraz rolniczy
-> Nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.
-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.
-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.
-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.
ZADRZEWIENIA
-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.
-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskach świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).
-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.
-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.
-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich.
-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień.
LASY
-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinnego stanowiącego potencjalną roślinność naturalną na odpowiednich siedliskach.
-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegające do torfowisk, wykluczyć w nich rębnię I.
-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczególnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego. Aktywnie tępić robinię.
-> Zachować pełną różnorodność rodzimie występujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.
-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.
-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych.
-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.
-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.
PARKI
-> Dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku.
-> Ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych.
-> Nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew.
-> Nie leczyć próchniejących drzew, za wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym.
-> Nie usuwać podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości".
STAWY
-> Nie wykaszać trzcinowisk i oczeretów w okresie lęgów ptaków, od połowy marca do końca lipca.
-> Na kilku ekstensywnie użytkowanych stawach pozostawić rozleglejsze fragmenty niewykaszanej roślinności.
-> Aktywnie chronić stanowiska gatunków rzadkich i silnie zagrożonych.