Gmina Gubin
Ogólna charakterystyka gminy
Gmina Gubin leży w zachodniej części województwa zielonogórskiego. Zachodnią granicę gminy stanowi granica państwa, od północy graniczy z gminą Cybinka i gminą Maszewo, od wschodu z gminami Krosno Odrz., Bobrowice i Lubsko, a od południa z gminą Brody.
Gmina ta jest największą pod względem obszaru gminą woj. zielonogórskiego, a na jej terenie występuje wiele subregionów geomorfologicznych. Północną część gminy obejmuje Pradolina Warszawsko-Berlińska - na jej terasę nakłada się stożek Nysy Łużyckiej. Ponad dolinę Nysy Łuż. (szczególnie wyraźnie zaznaczonej na zachód od Wału Brody-Drewitz) wznosi się Gubińska Morena Czołowa o max. wysokości 117 m n.p.m. Na wschód od niej leżą pokryte lasem Pagórki Kaniowskie. Obniżenie Gubińsko-Jałowickie jest subregionem, przez który płynie dolny odcinek rzek: Lubszy, Golcy i Wełnicy. Na południowy-zachód od rzeki Lubszy położona jest Równina Jasienicka, której teren odwadnia rzeka Kolna (Wodra). Na terenie gminy znajduje się również zachodnia część Wału Brody-Drewitz.
Największą rzeką gminy jest Nysa Łużycka o długości 256 km oraz rzeka Kolna. Nysa jest rzeką górską, cechuje ją przewaga wezbrań letnich nad wiosennymi. Oprócz tego przez gminę Gubin przepływa rzeka Lubsza z dwoma dopływami: Golcą i Bytwiną (Wełnicą), których wody są intensywnie wykorzystywane do nawodnień użytków zielonych.
Powierzchnia gminy wynosi 37 973 ha, z czego 21 368 ha (55%) to grunty leśne, 7 508 ha (20%) to grunty orne, a 4 976 ha (13%) to użytki zielone. Średnie zagęszczenie ludności na obszarze poza miastem jest niewielkie i wynosi 19 osób/km2.
Istotnym dla rozwoju i funkcjonowania miasta Gubina jest sąsiedztwo ze znacznie większym ośrodkiem po drugiej stronie Nysy, jakim jest Guben oraz istnienie drogowego przejścia granicznego.
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy
Przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochroną przyrody).
-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie pt. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Gubin" i przekazane zostały gminie w roku 1993, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.
Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.
-> stwierdzono, że znaczna część terenu gminy wchodzi w skład uznanych wstępnie za takie obszary dolin Odry i Nysy Łużyckiej.
Na podstawie wyników inwentaryzacji wskazano obiekty, które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować różnorodność przyrody gminy oraz zapewnić wkład gminy do różnorodności biologicznej regionu i kraju.
Wyniki inwentaryzacji
Walory przyrodnicze gminy
Walory o randze ponadregionalnej
-> Wiąz w Komorowie koło Gubina, jeden z najstarszych i najokazalszych w Polsce, obw. 710 cm, wiek około 450 lat.
Walory o randze regionalnej
-> Rezerwat Dębowiec - las mieszany z dominacją sosny i dębu, ze stanowiskami kozioroga dębosza Cerambyx cerdo i jalonka rogacza Lucanus cervus.
-> Rezerwat "Uroczysko Węgliniec" - niewielki fragment starodrzewu liściastego z dominacją buka i dębu.
->
Fragment starodrzewia sosnowego w wieku ponad 150 lat koło Dzikowa.->
Wiąz o obw. 650 cm i wys. 30 m w Węglinach.->
Kompleks starorzeczy z masowo występującą salwinią Salvinia natans na południowym brzegu Odry poniżej Połęcka.
Walory o randze lokalnej
-> Kilkanaście obiektów, głównie fragmentów lasów, torfowisk rozmaitych typów, kompleksów i zbiorników wodnych wykazanych w przekazanej gminie inwentaryzacji, np. jezioro Płocie oraz leżące w sąsiedztwie torfowisko, torfowiska na S od miejscowości Łomy, tereny podmokłe koło Drzeńska, fragmenty lasów w dolinie Nysy koło Późnej, Budoradza i Sękowic, murawy napiaskowe w Gubinie i inne. Są na nich liczne stanowiska roślin i zwierząt rzadkich i ginących, nie tylko o randze lokalnej.
->
Liczne drzewa pomnikowe i kwalifikujące się do uznania za pomniki przyrody.->
Niewielkie kompleksy ekstensywnie użytkowanych stawów ze stanowiskami rzadkich gatunków ptaków.
Walory gminy gubin na tle innych gmin regionu i pasa przygranicznego
W porównaniu z innymi gminami, w gminie Gubin zaznacza się wyraźne skupienie wartości przyrodniczych. Duża liczba obiektów o randze regionalnej oraz obiektów lokalnie cennych, stawiają gminę w rzędzie interesujących przyrodniczo gmin pasa przygranicznego.
Specyfika przyrody gminy
Do specyficznych elementów przyrody gminy Gubin, odróżniających ją od innych gmin pasa przygranicznego, należą:
-> Obecność elementów unikatowych, rangi regionalnej (zob. wyżej).
-> Leśny charakter gminy, wynikający z rozległości i zwartości kompleksów leśnych.
-> Powszechna obecność interesujących obiektów leśnych (starodrzewia pomnikowe w rezerwatach, bory o zróżnicowanej strukturze wiekowej).
-> Obecność struktur przyrodniczych związanych z dolinami wielkich rzek - Odry i Nysy (koryta rzek, strefa zalewowa, poldery niezalewowe, starorzecza, zarośla wierzbowe o charakterze łęgowym.
Elementy te, jako składniki "image" gminy, zasługują na szczególnie troskliwą ochronę!
Propozycje ochrony przyrody
Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:
Do realizacji przez Gminę
* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne obiektów zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami inwentaryzacyjnymi,
* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej,
* wystąpienie do wojewody o wprowadzenie pozostających w jego kompetencji form ochrony w stosunku do obiektów wymienionych niżej, szczególnie kompleksowej ochrony zespołu borów gubińskich w formie obszaru chronionego krajobrazu, oraz dolin Odry i Nysy w formie parku krajobrazowego. Pozytywne zaopiniowanie odpowiednich projektów rozporządzeń wojewody.
Do realizacji przez Wojewodę
* doprowadzenie do utworzenia drugiego rezerwatu przyrody, chroniącego bory w rejonie Dzikowa,
* opracowanie planów ochrony istniejących rezerwatów przyrody i stworzenie otulin w formie lasów ochronnych,
* realizacja zadań wymienionych w koncepcji ochrony przyrody dolin Odry i Nysy, szczególnie opracowanie dokumentacji i utworzenie Krzesińskiego Parku Krajobrazowego oraz objęcie ochroną w formie użytków ekologicznych najlepiej zachowanych starorzeczy w dolinie Odry.
Do realizacji przez Nadleśnictwa Gubin i Lubsko
* wyznaczenie w terenie i uznanie za lasy ochronne chroniące wartościowe fragmenty rodzimej przyrody, kilku najlepiej zachowanych fragmentów borów oraz dabrów, obejmujących powierzchnie co najmniej 2-3 oddziałów (obiekty Dzikowo, Kaniów); prowadzenie w nich gospodarki zmierzającej do odtworzenia zróżnicowanej struktury wiekowej i przestrzennej oraz zapewniającej zachowanie ciągłości występowania starodrzewi (wyłączenie rębni I),
* bardzo pilne wykonanie zaleceń Instrukcji Urządzania Lasu w zakresie uznawania za użytki ekologiczne,
* bardzo pilne opracowanie Programu Ochrony Przyrody w nadleśnictwie,
* doprowadzenie do uznania wydzieleń leśnych przylegających do torfowisk oraz wszystkich lasów łęgowych za lasy ochronne; prowadzenie w nich gospodarki zapewniającej zachowanie wodochronnej funkcji tych lasów - z wyłączeniem rębni I,
* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,
* kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej,
* przeprowadzenie pełnego rozpoznanie warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,
* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.
Podstawowe zasady ochrony przyrody,
mające zastosowanie na terenie gminy
drzewa pomnikowe
-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.
-> Oznakować.
-> Sprawić, by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowościach gminy.
wszystkie obiekty chronione
-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.
-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.
-> Oznakować.
torfowiska i fragmenty lasów bagiennych wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych oraz lasów ochronnych
->
Zapewnić zachowanie stosunków wodnych. Nie odwadniać. Nie piętrzyć poziomu wód, za wyjątkiem ewentualnych, precyzyjnie zaplanowanych prac, mających na celu restytucję torfowiska. Nie podejmować w sąsiedztwie torfowisk działań mogących wpłynąć na stosunki wodne. W miarę możliwości nie lokalizować w sąsiedztwie punktów poboru wody. W lasach przylegających do torfowisk nie stosować rębni I niezależnie od siedliska.-> Nie eksploatować torfu.
-> Wyjątkowo troskliwie strzec przed wypalaniem.
koryta cieków wodnych i zbiorniki wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych
-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta.
-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.
-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego.
-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku lub do zbiornika.
DOLINY ODRY I NYSY
-> Odsunąć wały przeciwpowodziowe od koryta rzeki, tak by stworzyć możliwie szeroką strefę zalewową.
-> Znieść nakaz i wprowadzić zakaz usuwania drzew i krzewów z międzywala.
-> Zezwalać na powstawanie płycizn, namulisk i odsypów w nurcie rzeki.
-> Pod żadnym pozorem nie likwidować starorzeczy ani nie odcinać ich połączeń z nurtem rzeki. Wybrane (ale nie wszystkie) starorzecza, które w przeszłości zostały odcięte od rzeki, sztucznie połączyć z jej nurtem.
krajobraz rolniczy
-> Nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.
-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.
-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.
-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.
ZADRZEWIENIA
-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.
-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia, ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskach świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).
-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.
-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.
-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich.
-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień. We wnętrzach dolin rzecznych preferować jesion, topolę białą, topolę czarną, poza nimi - dąb, jesion, klon, lipę.
LASY
-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinnego stanowiącego potencjalną roślinność naturalną na odpowiednich siedliskach.
-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegające do torfowisk, wykluczyć w nich rębnię I.
-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczególnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego. Aktywnie tępić robinię.
-> Zachować pełną różnorodność rodzimie występujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.
-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.
-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych.
-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.
-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.
PARKI
-> Dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku.
-> Ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych.
-> Nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew.
-> Nie leczyć próchniejących drzew, z wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym.
-> Nie usuwać podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości".
STAWY
-> Nie wykaszać trzcinowisk i oczeretów w okresie lęgów ptaków, od połowy marca do końca lipca.
-> Na kilku ekstensywnie użytkowanych stawach pozostawić rozleglejsze fragmenty niewykaszanej roślinności.
-> Aktywnie chronić stanowiska gatunków rzadkich i silnie zagrożonych..