Gmina Cybinka

 

Ogólna charakterystyka gminy

 

Miasto i gmina Cybinka leży w północno-zachodniej części woj. zielonogórskiego. Od zachodu przylega do granicy państwa, od północy graniczy z gminami Rzepin i Słubice w woj. gorzowskim, od wschodu z gminą Torzym i Maszewo, a od południa z gminą Gubin.

Gmina Cybinka położona jest na terenie dwóch mezoregionów geomorfologicznych: Odry Środkowej i Niecki Pliszki. W dolinie Odry Środkowej można wyróżnić terasę I denną - wykorzystywaną rolniczo, oraz terasę II - zalesioną.

Obszar gminy położony jest w dorzeczu Odry, z mniejszych cieków przez gminę przepływają:

1. Kanał Luboński, który wraz z kanałem cofkowym odwadnia prawobrzeżną bezleśną dolinę Odry.

2. Kanał Krzesiński, odwadniający równoleżnikową, prawobrzeżną dolinę Odry; wpada on do starorzecza Odry na południowy zachód od wsi Krzesiny.

3. Rzeka Pliszka przepływająca przez zalesioną północną część gminy oraz przez Sądów, Koziczyn i Urad.

4. Rzeka Ilanka przepływająca przez północne krańce gminy. Nad nią, otoczona lasami Puszczy Rzepińskiej, leży wieś Maczków.

Powierzchni gminy wynosi ogółem 26 096 ha. Lasy zajmują 15 213 ha, grunty orne 5 450 ha, a użytki zielone 2 885 ha.

Na terenie gminy mieszka 6 700 osób, z czego 2 840 stanowi ludność miasta, a 3860 wsi. Średnie zagęszczenie ludności (bez miasta) wynosi 15 osób/km2.

 

 

Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy

 

Przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochrona przyrody).

-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie pt. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Cybinka" i przekazane zostały gminie w roku 1993, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.

 

Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.

-> stwierdzono, że

 

Na podstawie wyników inwentaryzacji wskazano granice obszaru, który należy objąć wielkopowierzchniowym systemem obszarów chronionych, a także wskazano obiekty, które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować różnorodność przyrody gminy oraz zapewnić wkład gminy do różnorodności biologicznej regionu i kraju.

Dla obszarów znajdujących się w obrębie dolin rzek Pliszki i Ilanki wykonano dodatkowe prace dokumentacyjne, których wyniki zamieszczono w dwóch odrębnych opracowaniach zawierających koncepcje ochrony tych obszarów. Dla obiektów o najwyższej wartości opracowano szczegółowe dokumentacje. Opracowania te dostępne są w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.

 

 

 

Wyniki inwentaryzacji

 

Walory przyrodnicze gminy

 

Walory o randze ponadregionalnej

 

-> Fragment doliny rzeki Pliszki w okolicach Koziczyna (około 180 ha) - łęgi i olsy wraz z występującymi tu chronionymi, rzadkimi i zagrożonymi gatunkami roślin, naturalny odcinek meandrującej rzeki. Naturalna dolina niewielkiej rzeki z fragmentami olsów, łęgów, torfowisk i terenów źródliskowych oraz stanowiskami wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt, między innymi pliszki górskiej Motacilla cinerea, wydry Lutra lutra, bobra Castor fiber.

-> Wieś Kłopot - wyjątkowa na skalę kraju koncentracja gniazd bociana białego. Ochroną objąć wieś wraz z najbliższym otoczeniem (około 200 ha). Największa kolonia tego gatunku w Zachodniej Polsce i prawdopodobnie skupienie o największym zagęszczeniu zajętych gniazd w Polsce.

 

Walory o randze regionalnej

 

-> Zalewowa dolina u ujścia rzeki Pliszki do Odry k. wsi Urad. Obszar o pow. blisko 100 ha zalewowych łęgów wierzbowo-topolowych, łąk i pastwisk, stanowisko lęgowe rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków (gągoł, tracz nurogęś) oraz stanowisko bobra. Jest to fragment doliny rzeki Pliszki hydrologicznie związany z wahaniami poziomu wody Odry. Wykształciły się tu gleby typu mad. Charakterystyczny pasowy układ łęgów, zarośli wierzbowych i otwartych zbiorowisk trawiastych z kępami szuwarów i turzycowisk.

-> Fragment międzywala odrzańskiego - odcinek od Połęcka do wysokości Rąpic, wraz z obszarem zalewowych łąk w okolicy Krzesina.

-> Rezerwat przyrody ”Młodno” - 2,5 km na wschód od Rąpic o powierzchni 92,9 ha, chroniący kompleks torfowisk niskich, łąk, zarośli wierzbowych oraz ols. Licznie występują tu różne gatunki storczyków, szczególnie liczny jest kruszczyk błotny, oraz inne gatunki charakterystyczne dla torfowisk, np. dziewięciornik błotny, bobrek trójlistkowy i siedmiopalecznik błotny.

-> Zabytkowy park, fragment lasu w Maczkowie o pow. 11,8. Duża koncentracja drzew pomnikowych - głównie wiązów, klonów, lip, buków i jaworów.

 

Walory o randze lokalnej

 

-> Fragment łęgu w dolinie Odry (2 km na zachód od Kłopotu) o pow. ok. 50 ha. Dość mocno przesuszony, z bogatą roślinnością.

-> Eutroficzne jeziorka 3 km na północ od Cybinki o pow. ok. 10 ha. Stanowisko roślinności wodnej i bagiennej. Występują tu licznie grzybienie białe. Stanowisko lęgowe łabędzia niemego. Proponowane do objęcia ochroną jako użytek ekologiczny.

-> Jeziorko 2 km na południowy-zachód od Bargowa z licznie występującymi: grzybieniami białymi, wąkrotą, krwawnicą, siedmiopalecznikiem, turzycami i w niektórych miejscach kożuchami torfowców. Na obrzeżach niewielkie powierzchnie zajmuje olszyna nawiązująca do olsu. Proponowany powierzchniowy pomnik przyrody.

-> Park podworski w Sądowie przy ruinach pałacu o pow. ok. 2 ha. Pomnikowe okazy lipy drobnolistnej.

-> Park przy szkole podstawowej w Białkowie. Pomnikowe lipy drobnolistne oraz klon i jesion.

-> Jez. Supno o pow. ok. 7 ha. Porośnięte trzciną i pałką tworzącymi wyspy, na krawędzi wykształca się ols. Obserwowano tu zimorodka, czaple siwe i rybołowa. Stanowisko lęgowe łabędzia i perkozów dwuczubych.

-> Naturalny ols o pow. ok. 1 ha 3 km na wschód od Maczkowa. Charakteryzuje się wysokim poziomem wody oraz typową strukturą.

-> Las łęgowy o pow. ok. 15 ha 4 km na północ od Maczkowa. Bogate runo - licznie występuje m.in. czworolist pospolity. Teren silnie zabagniony, nieliczne oczka wodne ze stanowiskami lęgowymi ptaków wodnych.

-> Park wiejski w Rąpicach.

-> 250-letni drzewostan grabowo-dębowo-lipowy (oddz. 53 d, obręb Białków, N-ctwo Białków) o pow. 0,8 ha. Niektóre z drzew o wymiarach pomnikowych.

-> Fragment lasu nad Pliszką w Sądowie o pow. 1,5 ha. Kilka pomników przyrody, w tym grupa cisów oraz drzew kwalifikujących się do objęcia tą formą ochrony.

-> Park podworski w Radzikowie o pow. 4,8 ha.

 

Walory gminy cybinka na tle innych gmin regionu i pasa przygranicznego

 

Przepływające przez gminę rzeki Pliszka i Ilanka, w dolinach których występują duże powierzchnie naturalnych i w niewielkim stopniu przekształconych torfowisk i lasów bagiennych oraz liczne komleksy źródliskowe, dolina Odry ze zbiornikiem Krzesińskim i kolonią bocianów w Kłopocie, a także liczne inne obiekty o niższych walorach, stawiają gminę Cybinka wśród najbardziej interesujących przyrodniczo gmin pogranicza polsko-niemieckiego.

 

Specyfika przyrody gminy

 

Za specyficzne cechy przyrody gminy Cybinka uznać należy:

 

-> Obecność środowisk bespośrednio i pośrednio związanych z doliną Odry z charakterystyczną roślinnością i fauną.

-> Obecność dużego kompleksu leśnego na wysoczyźnie.

-> Powszechne występowanie parków podworskich oraz fragmentów lasów z interesującą roślinnością.

-> Obecność dolin niewielkich rzek z unikatowymi walorami przyrodniczymi.

-> Powszechna obecność drobnych, interesujacych obiektów przyrodniczych o "śródleśnym" charakterze.

 

 

Propozycje ochrony przyrody

 

Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:

 

Do realizacji przez Gminę

* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne torfowisk, terenów podmokłych i zbiorników wodnych, zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami inwentaryzacyjnymi,

* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej,

* wystąpienie do wojewody o wprowadzenie pozostających w jego kompetencji form ochrony w stosunku do obiektów wymienionych niżej, szczególnie kompleksowej ochrony doliny Pliszki w formie parku krajobrazowego, pozytywne zaopiniowanie odpowiednich projektów rozporządzeń wojewody.

 

Do realizacji przez Wojewodę

* doprowadzenie do utworzenia parku krajobrazowego ”Dolina Pliszki” chroniącego obszar całej doliny rzeki Pliszki,

* doprowadzenie do utworzenia rezerwatu przyrody ”Olsy w Koziczynie”,

* doprowadzenie do utworzenia parku krajobrazowego w okolicach Krzesina,

* objęcie ochroną strefową stanowisk rzadkich gatunków zwierząt.

 

Do realizacji przez Nadleśnictwo

* bardzo pilne wykonanie zaleceń Instrukcji Urządzania Lasu w zakresie uznawania za użytki ekologiczne.

* bardzo pilne opracowanie Programu Ochrony Przyrody w nadleśnictwie,

* doprowadzenie do uznania wydzieleń leśnych przylegających do torfowisk za lasy ochronne. Prowadzenie w nich gospodarki zapewniającej zachowanie wodochronnej funkcji tych lasów - z wyłączeniem rębni I,

* wyznaczenie w terenie i uznanie za lasy ochronne chroniące wartościowe fragmenty rodzimej przyrody,

* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,

* kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej,

* przeprowadzenie pełnego rozpoznanie warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,

* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.

 

 

Podstawowe zasady ochrony przyrody,

mające zastosowanie na terenie gminy

 

drzewa pomnikowe

-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.

-> Oznakować.

-> Sprawić, by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowościach gminy.

 

wszystkie obiekty chronione

-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.

-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.

-> Oznakować.

 

torfowiska ORAZ LASY OCHRONNE

-> Zapewnić zachowanie stosunków wodnych. Nie odwadniać. Nie piętrzyć poziomu wód, za wyjątkiem ewentualnych, precyzyjnie zaplanowanych prac, mających na celu restytucję torfowiska. Nie podejmować w sąsiedztwie torfowisk działań mogących wpłynąć na stosunki wodne. W miarę możliwości nie lokalizować w sąsiedztwie punktów poboru wody. W lasach przylegających do torfowisk nie stosować rębni I niezależnie od siedliska.

-> Nie eksploatować torfu.

-> Wyjątkowo troskliwie strzec przed wypalaniem.

 

koryta cieków wodnych I ZBIORNIKI wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych

-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta.

-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.

-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym ani bezpośrednio poniżej niego.

-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku lub do zbiornika.

 

DOLINA ODRY

-> Odsunąć wały przeciwpowodziowe od koryta rzeki, tak by stworzyć możliwie szeroką strefę zalewową.

-> Znieść nakaz i wprowadzić zakaz usuwania drzew i krzewów z międzywala.

-> Zezwalać na powstawanie płycizn, namulisk i odsypów w nurcie rzeki.

-> Pod żadnym pozorem nie likwidować starorzeczy ani nie odcinać ich połączeń z nurtem rzeki. Wybrane (ale nie wszystkie) starorzecza, które w przeszłości zostały odcięte od rzeki, sztucznie połączyć z jej nurtem.

 

krajobraz rolniczy

-> Nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.

-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.

-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.

-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.

 

ZADRZEWIENIA

-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.

-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskach świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).

-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych..

-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.

-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich.

-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień.

 

LASY

-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinnego stanowiącego potencjalną roślinność naturalną na odpowiednich siedliskach.

-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegające do torfowisk, wykluczyć w nich rębnię I.

-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczególnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego. Aktywnie tępić robinię.

-> Zachować pełną różnorodność rodzimie występujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.

-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.

-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych.

-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.

-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.

 

PARKI

-> Dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku z zachowaniem elementów "dzikości" na ok. 1/4 powierzchni

-> Ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych.

-> Nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew.

-> nie leczyć próchniejących drzew, z wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym.

-> Nie usuwać podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości".