Gmina Brody
Ogólna charakterystyka gminy
Gmina Brody leży w zachodniej części województwa zielonogórskiego, od zachodu przylega do granicy państwa, od północy graniczy z gminą Gubin, od wschodu z gminą Lubsko, a od południa z gminami Tuplice i Trzebiel.
Obszar gminy obejmuje szereg regionów i subregionów geomorfologicznych. Są to przede wszystkim: od północy Ostańce Gubińskie i Pradolina Barucko-Głogowska. Do Ostańców Gubińskich zalicza się Obniżenie Gubińsko-Jałowickie, Równinę Jasienicką i Wał Brody-Drewitz. Pradolinę Barucko-Głogowską reprezentuje Kotlina Barszcia.
Gmina położona jest na terenie prawobrzeżnej zlewni rzeki Nysy Łużyckiej. Przez ten teren przepływają rzeki: Ilna, odwadniająca Kotlinę Barszcia, Kolna (Werdawa), Jeziorna przepływająca przez łąki we wschodniej części gminy oraz Golca, zasilająca stawy rybne. Na terenie gminy znajduje się 6 jezior, z których największym jest Jezioro Brodzkie.
Powierzchnia gminy wynosi 24 036 ha, w tym lasy zajmują aż 15 350 ha, co stanowi ponad 60%, grunty orne 3 711 ha, użytki zielone 2 592 ha.
Na terenie gminy mieszka ogółem 3 700 osób, daje to gęstość zaludnienia dwukrotnie niższą od średniej dla województwa.
Gmina Brody jest gminą graniczną, posiadającą dwa przejścia graniczne - w Olszynie (drogowe) i w Zasiekach (kolejowe). Atrakcyjne ukształtowanie terenu, znaczny udział lasu, liczne zbiorniki wodne oraz zabytki decydują o potencjalnych walorach turystycznych gminy.
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzone na terenie gminy
W roku 1993 przeprowadzono wstępną inwentaryzację przyrodniczą całego terenu gminy (wyszukiwanie obiektów nadających się do objęcia konserwatorską ochrona przyrody).
-> rezultaty tej inwentaryzacji (opis ogólny, katalog obiektów i mapa) tworzą odrębne opracowanie pt. "Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza Gminy Brody" i przekazane zostały gminie w roku 1993, dostępne są też w Bibliotece WWF i w Bibliotece Lubuskiego Klubu Przyrodników w Świebodzinie.
Przeprowadzono analizę położenia terenu gminy w stosunku do obszarów o prawdopodobnym szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody.
-> stwierdzono, że część terenu gminy wchodzi w skład uznanej wstępnie za taki obszar doliny Nysy Łużyckiej.
Na podstawie wyników inwentaryzacji wskazano obiekty, które należy objąć konserwatorską ochroną przyrody, by zachować różnorodność przyrody gminy oraz zapewnić wkład gminy do różnorodności biologicznej regionu i kraju.
Wyniki inwentaryzacji
Walory przyrodnicze gminy
Walory o randze ponadregionalnej
-> Niewielki kompleks torfowiskowy koło m. Pruszów w gm. Brody z Drosera intermedia, Rhynchospora alba, Eleocharis multicaulis.
Walory o randze regionalnej
-> Kompleks krajobrazowy pomiędzy miejscowościami Brody a Suchodół, obejmujący jezioro, lasy na obrzeżach i zespół pałacowy w Brodach.
->
Kompleks 5 torfowisk wysokich rozrzuconych wśród borów koło miejscowości Biecz, z rzadkimi gatunkami roślin (między innymi rosiczka okrągłolistna Drosera rotnundifolia, przygiełka biała Rhynchospora alba) i zwierząt (żuraw Grus grus).
Walory o randze lokalnej
-> Kilkanaście obiektów, głównie torfowisk rozmaitych typów, fragmentów borów bagiennych i zbiorników wodnych, np. wzdłuż potoku Pstrąg. Są na nich liczne stanowiska roślin i zwierząt rzadkich i ginących, nie tylko o randze lokalnej.
->
Kompleks stawów w Brodach ze stanowiskami rzadkich gatunków ptaków.-> Drzewa pomnikowe.
Walory gminy brody na tle innych gmin regionu i pasa przygranicznego
W porównaniu z innymi gminami, w gminie Brody zaznacza się wyraźne skupienie wartości przyrodniczych. stawiających gminę w rzędzie stosunkowo interesujących przyrodniczo gmin pasa przygranicznego.
Specyfika przyrody gminy
Wśród wartości przyrodniczych wyróżniających gminę spośród innych gmin pogranicza polsko-niemieckiego wymienić można następujące:
-> Leśny charakter gminy.
-> Obecność śródleśnych torfowisk wysokich i przejściowych.
-> Obecność kompleksu stawów.
-> Obecność hydrogenicznych struktur przyrodniczych związanych z dolinka cieku Pstrąg.
-> Obecność unikatowych walorów przyrodniczo-kulturowych.
Propozycje ochrony przyrody
Dla zachowania walorów przyrodniczych gminy uważamy za niezbędne:
Do realizacji przez Gminę
* objęcie ochroną jako użytki ekologiczne torfowisk, terenów podmokłych i zbiorników wodnych, zgodnie z mapą i wcześniej przekazanymi materiałami inwentaryzacyjnymi,
* kierowanie się w gminnej polityce gospodarowania zasobami przyrody - zarówno w stosunku do obiektów chronionych, jak i w stosunku do całego terenu gminy - zasadami ochrony przyrody sformułowanymi poniżej.
Do realizacji przez Wojewodę
* utworzenie rezerwatu przyrody chroniącego kompleks torfowiskowy koło Proszowa,
* utworzenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego chroniącego zespół parkowo-pałacowy w Brodach wraz z szeroko pojętym otoczeniem.
Do realizacji przez Nadleśnictwo Lubsko i Leśny Kompleks Promocyjny
* pilne wykonanie zaleceń Instrukcji Urządzania Lasu w zakresie uznawania za użytki ekologiczne,
* pilne opracowanie Programu Ochrony Przyrody w nadleśnictwie,
* doprowadzenie do uznania wydzieleń leśnych przylegających do torfowisk za lasy ochronne; prowadzenie w nich gospodarki zapewniającej zachowanie wodochronnej funkcji tych lasów - z wyłączeniem rębni I,
* wyznaczenie w terenie i uznanie za lasy ochronne chroniące wartościowe fragmenty rodzimej przyrody, wszystkich fragmentów borów o charakterze bagiennym i wilgotnym; prowadzenie w nich gospodarki zmierzającej do odtworzenia dawnych stosunków wodnych (powstrzymanie się od pogłębiania rowów) oraz zapewniającej zachowanie ciągłości występowania starodrzewi (wyłączenie rębni I),
* współdziałanie przy obejmowaniu ochroną obiektów proponowanych do ochrony konserwatorskiej,
* kontynuację ekologizacji gospodarki leśnej,
* przeprowadzenie pełnego rozpoznanie warunków glebowo-siedliskowych oraz roślinności potencjalnej siedlisk leśnych, zestawienie lokalnej relacji między typami siedliskowymi lasu a potencjalnymi zespołami leśnymi,
* stopniowa przebudowa drzewostanów w kierunku ich unaturalnienia.
Podstawowe zasady ochrony przyrody,
mające zastosowanie na terenie gminy
drzewa pomnikowe
-> Zabezpieczyć przed zniszczeniem i uszkodzeniem.
-> Oznakować.
-> Sprawić, by drzewo - i jego znaczenie - było znane w miejscowości, w której rośnie, w przypadku drzew o randze regionalnej lub wyższej - także w innych miejscowościach gminy.
wszystkie obiekty chronione
-> Strzec przed wykorzystaniem przestrzeni na inne cele.
-> Strzec przed wypalaniem, zaśmiecaniem, masową penetracją ludzką.
-> Oznakować.
torfowiska i fragmenty borów bagiennych wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych oraz lasów ochronnych
->
Zapewnić zachowanie stosunków wodnych. Nie odwadniać. Nie piętrzyć poziomu wód, z wyjątkiem ewentualnych, precyzyjnie zaplanowanych prac, mających na celu restytucję torfowiska. Nie podejmować w sąsiedztwie torfowisk działań mogących wpłynąć na stosunki wodne. W miarę możliwości nie lokalizować w sąsiedztwie punktów poboru wody. W lasach przylegających do torfowisk nie stosować rębni I niezależnie od siedliska.-> Nie eksploatować torfu.
-> Wyjątkowo troskliwie strzec przed wypalaniem.
koryta cieków wodnych i zbiorniki wchodzĄce w skŁad obiektów chronionych
-> Nie regulować. Pozwolić na spontaniczne kształtowanie się koryta.
-> Nie wycinać drzew, krzewów nadbrzeżnych, ani innej roślinności.
-> Nie piętrzyć cieków na terenie chronionym, ani bezpośrednio poniżej niego.
-> Nie usuwać drzew zwalonych w nurt cieku lub do zbiornika.
DOLINA NYSY
-> Odsunąć wały przeciwpowodziowe od koryta rzeki, tak by stworzyć możliwie szeroką strefę zalewową.
-> Znieść nakaz i wprowadzić zakaz usuwania drzew i krzewów z międzywala.
-> Zezwalać na powstawanie płycizn, namulisk i odsypów w nurcie rzeki.
-> Pod żadnym pozorem nie likwidować starorzeczy ani nie odcinać ich połączeń z nurtem rzeki. Wybrane (ale nie wszystkie) starorzecza, które w przeszłości zostały odcięte od rzeki, sztucznie połączyć z jej nurtem.
krajobraz rolniczy
-> Nie niszczyć istniejących miedz, krzewów i drzew śródpolnych, zarośli ani zadrzewień.
-> Upowszechniać regułę stosowania nawozów sztucznych wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami gleby.
-> Upowszechniać regułę stosowania herbicydów najwyżej na 95% powierzchni każdego pola.
-> Strzec przestrzegania zakazu wypalania resztek roślinności.
ZADRZEWIENIA
-> Zachować wszystkie istniejące zadrzewienia, usuwane z nich drzewa zastępować nowymi. Zezwolenia na wycinkę drzew nie związaną z inwestycjami i zmianą przeznaczenia terenu wydawać wyłącznie w formie warunkowej - pod warunkiem wprowadzenia nowych nasadzeń.
-> Wprowadzać nie tylko zadrzewienia, ale i zarośla krzewów, nawiązujące składem do spontanicznych zbiorowisk zaroślowych (tarnina, róże i głogi na siedliskach świeżych w krajobrazie rolniczym, leszczyna i trzmielina w kontakcie z żyznymi lasami, dereń świdwa i trzmielina na siedliskach wilgotnych).
-> Wprowadzić zadrzewienia i zakrzewienia (zob. wyżej) wzdłuż wszystkich ciągów komunikacyjnych.
-> Nie stosować gatunków obcych geograficznie i wykazujących tendencję do dziczenia - dotyczy przede wszystkim robinii.
-> Inne gatunki geograficznie obce stosować wyłącznie w osiedlach ludzkich.
-> Kultywować specyfikę lokalną w doborze składów gatunkowych zadrzewień.
LASY
-> Planując skład gatunkowy drzewostanów uwzględnić skład gatunkowy drzewostanu zbiorowiska roślinnego stanowiącego potencjalną roślinność naturalną na odpowiednich siedliskach.
-> Uznać za ochronne wszystkie lasy na torfowiskach i przylegające do torfowisk, wykluczyć w nich rębnię I.
-> Nie wprowadzać gatunków obcych geograficznie - dotyczy szczególnie czeremchy późnej, świdośliwy, robinii, dęba czerwonego. Aktywnie tępić robinię.
-> Zachować pełną różnorodność rodzimie występujących gatunków, szanując jednak ich naturalne związki siedliskowe i fitosocjologiczne.
-> Dbać o obecność martwego drewna, w tym rozkładającej się grubizny, w lesie.
-> Zrealizować w pełni zalecenia Instrukcji Urządzania Lasu dotyczące użytków ekologicznych.
-> Maksymalnie ograniczyć zastosowanie rębni I i sztucznego odnowienia lasu.
-> Maksymalnie ograniczyć stosowanie środków chemicznych w gospodarce leśnej i w ochronie lasu.
PARKI
-> Dążyć do odtworzenia dawnej kompozycji parku.
-> Ewentualnie wprowadzić nowe nasadzenia drzew, krzewów i roślin zielnych, stosownie do pierwotnych założeń kompozycyjnych.
-> Nie usuwać starych, próchniejących ani martwych drzew.
-> Nie leczyć próchniejących drzew, za wyjątkiem okazów o szczególnym znaczeniu kulturowym.
-> Nie usuwać podszytów z całej powierzchni dawniej zaniedbanych parków: pozostawić przynajmniej 1/4 jego powierzchni jako "matecznik dzikości".
STAWY
-> Nie wykaszać trzcinowisk i oczeretów w okresie lęgów ptaków, od połowy marca do końca lipca.
-> Na kilku ekstensywnie użytkowanych stawach pozostawić rozleglejsze fragmenty niewykaszanej roślinności.
-> Aktywnie chronić stanowiska gatunków rzadkich i silnie zagrożonych.