Zbiorowiska leśne i związane z lasem w Cedyńskim Parku Krajobrazowym - charakterystyka zbiorowisk
Fragment operatu ochrony ekosystemów leśnych CPK - J. i P. Pawlaczykowie, 1999 r.
Ols torfowcowy - Sphagno squarrosi-Alnetum Sol.-Górn. (1975) 1987
Rzadkie na badanym terenie bagienne zbiorowisko leśne siedlisk mezotroficznych (BMb do LMb). W dojrzałej postaci zbiorowiska drzewostan buduje brzoza omszona lub olsza, w runie bardzo charakterystyczny jest znaczny udział torfowców, szczególnie Sphagnum squarrosum. Ols torfowcowy rozwija się najczęściej w nieprzepływowych zagłębieniach terenowych. W terenie dobrze wykształcone płaty tego zbiorowiska są bardzo rzadkie. Nieco częściej spotyka się postaci inicjalne: zapusty brzozowo-olszowe rozwijające się w kompleksie z mezotroficznymi formami łozowisk na torfowiskach przejściowych. Jednak także w potencjalnej szacie leśnej obszaru rola tego zbiorowiska jest znacznie mniejsza, niż żyznych bagiennych lasów olszowych. Potencjalne siedliska olsów torfowcowych odnajdujemy w bezodpływowych zagłębieniach terenowych w kompleksie leśnym Puszczy Piaskowej (obręb Piasek) oraz wśród kompleksów leśnych obrębu Godków, np. w okolicy Brwic i Narostu.
W zagospodarowaniu wszystkie płaty olsu torfowcowego wymagają ochrony. Zagospodarowanie Rb I, tak jak wskazują wytyczne Zasad Hodowli Lasu, powoduje zniszczenie zbiorowiska. Jednak ze względu na rzadkość fitocenoz tego zbiorowiska na rozpatrywanym terenie i jego wykształcenie w formach inicjalnych, nie nadających się do użytkowania, niebezpieczeństwo to pozostaje w sferze teoretycznej. Większość potencjalnych siedlisk olsu torfowcowego i inicjalnych postaci tego zespołu jest sklasyfikowana jako grunty leśne niezalesione - bagna, w związku z czym traktowana jest w praktyce jako użytki ekologiczne. Rozwiązanie to zapewnia ich skuteczną ochronę.
Natur = Nat.Perd.
Wlkp = 2.V
PomZach = 2.R
CPK = 1.R
Walor = $$
Ols porzeczkowy - Ribo nigri-Alnetum Sol.-Górn (1975) 1987
Bagienne, eutroficzne zbiorowisko leśne. W dojrzałej postaci jest to las z praktycznie jednogatunkowym drzewostanem budowanym przez olszę czarną (Alnus glutinosa) i z runem o charakterystycznej, kępowej strukturze, z kępami rozbudowanymi wokół nasad pni drzew, zajętymi przez gatunki mezotroficzne, i z dolinkami o roślinności bagiennej. W juwenilnych postaciach zespołu kępowa struktura runa nie jest dobrze wykształcona, często spotyka się olsy o runie zdominowanym przez roślinność o fizjonomii szuwaru turzycy błotnej (Carex acutiformis). Porzeczka czarna, w Polsce uważana za gatunek charakterystyczny zespołu, na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego nie odznacza się wiernością fitosocjologiczną do tego syntaksonu, występując pospolicie także w łęgach olszowych (Fraxino-Alnetum). Olsy są pospolitym w CPK typem zbiorowiska leśnego. Duże ich płaty wypełniają niecki terenowe, np. na skrzydłach doliny Rurzycy, w dolinie Świergotki w Puszczy Piaskowej, na terenie obrębu Godków. Dziesiątki małych płatów olsów rozwijają się w bezodpływowych zagłębieniach terenowych na całym obszarze. Potencjalnie olsy są jeszcze pospolitsze, niż wynika to z udziału zbiorowiska w roślinności rzeczywistej: do kręgu dynamicznego olsów nalezą także łozowiska (Salicetum pentandro-cinereae) oraz prawie wszystkie szuwary turzycowe (Caricetum acutiformis, Caricetum gracilis) w śródleśnych nieckach terenowych. Do rzadkości jednak należą ich płaty nie wykazujące odznak degeneracji. Stosunkowo powszechnie, zwłaszcza na terenie obrębów leśnych Piasek, Łysogórki i Mieszkowice obserwuje się zmiany wynikające z przesuszenia siedlisk olsowych (zbiorowisko przekształca się wówczas w tzw. łęg olsowy Poo trivialis-Alnetum, opisany w rozdziale poświęconym leśnym zbiorowiskom zastępczym).
W zagospodarowaniu wszystkie płaty olsu porzeczkowego wymagają szczególnej troski. Bardzo ważne jest zachowanie, a jeżeli potrzeba także odtworzenie stosunków wodnych w tym zbiorowisku. Melioracje odwadniające, w tym wszystkie działania prowadzące do uruchomienia przepływu wód (wykopanie rowu), choć nie wpływają niekorzystnie na drzewostan, niszczą ten typ ekosystemu. Fakt ten znajduje jednak pełne zrozumienie u gospodarzy terenu i działania takie nie są planowane. Groźniejsze dla olsów są generalne zmiany hydrologiczne o niewyjaśnionych do końca przyczynach, przejawiające się obniżeniem poziomu wód gruntowych. Obniżenie to powoduje przesychanie niektórych płatów i w konsekwencji uruchamia zmiany w kierunku ich łęgowienia. Zapobieżenie temu procesowi nie zawsze jest możliwe, jednak w kilku sytuacjach topograficznych (Czaple Bagno, Dolina Świergotki) byłaby możliwa i celowa realizacja projektów technicznej renaturalizacji stosunków wodnych przez budowę systemów drobnych, kilkudziesięciocentymetrowej wysokości piętrzeń na ciekach i rowach.
Płaty olsów na badanym terenie, podobnie jak w całej RDLP w Szczecinie, zostały w 1998 r. zinwentaryzowane w ramach tzw. waloryzacji przyrodniczej nadleśnictw. Duże kompleksy olsów zostały już uznane za lasy wodochronne, co zasługuje na uznanie; godne podkreślenia jest że Nadleśnictwa Chojna i Mieszkowice rozwiązaniem tym wyprzedzają praktykę leśną w Polsce. Ze względu na przyrodniczą rolę zbiorowiska należy uznać formalnie za wodochronne pozostałe płaty, co wiąże się z ich zaliczeniem do gospodarstwa specjalnego
Zagospodarowanie olsów Rb I, tak jak wskazują wytyczne Zasad Hodowli Lasu, powoduje zniszczenie zbiorowiska, a jego odtworzenie się (tak naturalne jak sztuczne) jest problematyczne. Ten sposób zagospodarowania powinien być wykluczony, a odpowiedni zapis ustaleń w planie urządzania lasu powinien być zmieniony. Rola ekologiczna ekosystemów olsowych w połączeniu z technicznymi trudnościami ich zagospodarowania (zabagnienie siedlisk) sugerowałaby możliwość generalnego wyłączenia płatów tego zbiorowiska z użytkowania. Ewentualnie dopuszczona może być w olsach Rb IV. Należy przy tym dążyć do generalnego postarzenia drzewostanów, zwiększając w gospodarstwie specjalnym wiek rębności dla olszy nawet do 100 lat.
Inicjalne płaty olsów oraz wchodzące z nimi w kompleksy przestrzenne zbiorowiska szuwarowe są w większości sklasyfikowane jako bagna i w związku z tym w praktyce leśnej traktowane jako użytki ekologiczne. Rozwiązanie to zapewnia ich skuteczną ochronę.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.I
CPK = 3.V
Walor = $
Łęg wierzbowy - Salicetum albo-fragilis Tx. (1948) 1955
Zbiorowisko leśne typowe dla strefy regularnego zalewu w dolinach wielkich rzek. W dojrzałej i niezdegenerowanej postaci jest to luźny las o drzewostanie zdominowanym przez drzewiaste wierzby - Salix alba i Salix fragilis, którym towarzyszyć mogą pojedynczo: rodzime topole (Populus alba, Populus nigra), wiązy (Ulmus laevis) i dęby (Quercus robur). Przynajmniej lokalnie, w dolinie Odry, wierzba biała jest częstsza od wierzby kruchej. Dojrzałe postaci łęgu wierzbowego praktycznie jednak nie występują w dolinie Odry na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Do względnie pospolitych w tej strefie należą tylko młode skupienia wierzby kruchej, które można identyfikować z młodymi postaciami omawianego zbiorowiska. Można je odnaleźć np. między Czelinem a Błeszynem, na terenie tzw. Kostrzyneckiego Rozlewiska, na zawalu na pn. od Osinowa oraz w okolicy Piasku. Zadrzewienia takie towarzyszą często brzegom starorzeczy.
Nieliczne płaty łęgów wierzbowych wymagają przede wszystkim ochrony przed bezpośrednim zniszczeniem. Jest to o tyle trudne, że nie znajdują się one w administracji Lasów Państwowych, ale w gestii ODGW lub AWRSP i nie stanowią lasów w świetle prawa. W świetle obowiązujących przepisów możliwe jest usuwanie drzew z takich zadrzewień. Celowe jest wprowadzenie w planie ochrony CPK regulacji prawnej zakazującej tego procederu.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 2.V
PomZach = 2.E
CPK = 1.E
Walor = $$
Łęg topolowy - Populetum albae Br.-Bl. 1931
W dojrzałej postaci jest to las łęgowy o drzewostanie z dominacją topoli białej (Populus alba), czasami z domieszką: topoli czarnej (Populus nigra), wierzb (Salix fragilis, Salix alba), dębów (Quercus robur) i wiązów (Ulmus laevis), typowy dla siedlisk dna dolin dużych rzek nizinnych, ale dla strefy bardziej oddalonej od koryta rzecznego, podlegającej tylko sporadycznym zalewom. Płaty takie jednak niemalże nie występują w Polsce, gdyż zbiorowisko to niemal w całości zostało wyniszczone przez człowieka. Obserwuje się prawie wyłącznie juwenilne płaty z młodymi drzewami.
Zgodnie z poglądami Browicza i Gostyńskiej-Jakuszewskiej (1970) na zasięg topoli białej, edyfikator tego zbiorowiska nie powinien występować naturalnie w dolinie Dolnej Odry. My jednak obserwowaliśmy regularne występowanie i dość duży dynamizm Populus alba na terenie CPK i w bezpośredniej okolicy Parku. Fakty te nie potwierdzają tezy o obcości topoli na rozpatrywanym obszarze. Wobec ewidentnej obecności siedlisk o charakterystyce ekologicznej odpowiadającej łęgom topolowym (np. rozległe, sporadycznie zalewane obszary nieużytków zajęte przez trzcinniczyska i murawy zawciągowe między Kłosowem a korytem Odry), również zbiorowisko to powinno być uznane za składnik naturalnej roślinności potencjalnej terenu. Płaty młodych lasków o charakterze łęgowym, z dominacją topoli białej zanotowano na obszarze Żuław Cedyńskich na pn. od Osinowa Dolnego.
Ze względu na brak realnie istniejących fitocenoz tego zbiorowiska, jego ochrona nie jest mozliwa. Topola biała powinna być promowana w zadrzewieniach w dolinie Odry. Możliwa byłaby realizacja eksperymentalnego projektu odtwarzania łęgu topolowego (wprowadzenie zalesienia o składzie np.: 7Tp biała, 1Bst, 1Lim, 1Db sz), np. na fragmencie nieużytków w dolinie Odry k. Kłosowa (obecnie własność AWRSP). Obszar ten trzeba by jednak wpierw włączyć w granice parku krajobrazowego, co ma zresztą pełne uzasadnienie przyrodnicze.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 1.E
PomZach = 1.E
CPK = 1.E
Walor = $$
Bór sosnowy świeży - Leucobryo-Pinetum Mat. (1962) 1973
Pospolite w Polsce zbiorowisko leśne świeżych siedlisk oligotroficznych. W dojrzałej i naturalnej postaci jest to las z jednogatunkowym drzewostanem sosnowym, praktycznie pozbawiony podrostu, z dominacją gatunków borowych (borówki: Vaccinium myrtillus, Vaccinium vitis-idaea, gruszyczki Pirola sp. div, pomocnik baldaszkowaty Chimaphilla umbellata, widłaki np. Diphasium complanatum) w runie. Borówkom towarzyszą wąskolistne trawy, szczególnie śmiałek pogięty, Deschampsia flexuosa. Typowy dla borów jest silny rozwój warstwy mszystej, budowanej głównie przez rokiet pospolity Entodon schreberi oraz widłozęby Dicranum scoparium i Dicranum undulatum. Nadający nazwę zespołowi modrzaczek, Leucobryum glaucum, jest przynajmniej w tej części Pomorza gatunkiem w ogóle dość rzadkim i osiągającym optimum swego występowania nie w borach, ale w kwaśnych buczynach i dąbrowach. Znacznie częstsze od naturalnych płatów borów są fitocenozy o antropogenicznej cenogenezie, będące wynikiem długotrwałej uprawy jednogatunkowych drzewostanów sosnowych na siedliskach przynależnych naturalnie mezotroficznym dąbrowom lub borom mieszanym. Strukturą i wyglądem upodabniają się one do fitocenoz borowych, zazwyczaj jednak wykazują większy od typowego udział traw w runie i zubożenie w borowe gatunki runa (porównaj skrajny przykład tych tendencji - opisane dalej leśne zbiorowisko zastępcze chojniaka śmiałkowego Pinus-Deschampsia flexuosa). Częste jest również zastępowanie w warstwie mszystej Entodon schreberi przez Pseudoscleropodium purum.
Na całym terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego nie znaleziono żadnego płatu, który mógłby być zidentyfikowany jako naturalny i typowo wykształcony bór sosnowy. Liczne są fitocenozy których aktualna kompozycja florystyczna upoważnia ich zaliczenie do zespołu Leucobryo-Pinetum, ale niewątpliwa jest ich antropogeniczna geneza. Znamienne dla rozpatrywanego terenu jest zresztą jego ubóstwo w gatunki borowe. Czernica, Vaccinium myrtillus, optimum swego występowania osiąga pod drzewostanami dębowymi, inne typowe dla borów taksony należą do bardzo rzadkich. W świetle tych faktów, mimo bezwzględnej dominacji drzewostanów sosnowych i mimo znacznego udziału fitocenoz borów świeżych w roślinności rzeczywistej, udział tego zespołu leśnego w potencjalnej roślinności terenu Cedyńskiego Parku Krajobrazowego jest w ogóle wątpliwy.
Stosowane obecnie metody zagospodarowania borów sosnowych, polegające na stosowaniu rębni zupełnych z odnowieniem sztucznym, w pełni gwarantują zachowanie tego zbiorowiska. Przy zachowaniu ogólnych zasad tzw. ekologizacji leśnictwa metody te stanowią także racjonalny kompromis wymogów gospodarczych z wymaganiami ochrony przyrody. Rzeczywistym problemem jest jednak w Cedyńskim Parku Krajobrazowym nie tyle zakonserwowanie istniejącego stanu lasów co ich unaturalnienie i pełne wykorzystanie ich przyrodniczego potencjału W świetle tego założenia, fitocenozy świeżego boru sosnowego, ze względu na swoją prawdopodobnie antropogeniczną genezę, powinny być przedmiotem przebudowy. Jednak głębokość tej przebudowy, a w konsekwencji zagospodarowanie lasów, które stanowią obecnie fitocenozy świeżego boru sosnowego jest silnie zależne od uwarunkowań siedliskowych. Fitocenozy tego zespołu mogą pod wpływem gospodarki leśnej rozwijać się na róznych siedliskach, skutecznie maskując ich zróżnicowanie Dane siedliskowe zawarte w operacie urządzania lasu nie odpowiadają rzeczywistości i można oczekiwać, że są w znacznej części, o ile nie w całości zaniżone przynajmniej o jedną klasę żyzności siedlisk. Dopiero przeprowadzenie pełnych prac glebowosiedliskowych umożliwi ujawnienie pełnych możliwości przebudowy drzewostanów sosnowych. Do tego czasu z punktu widzenia ochrony przyrody wskazana jest promocja dębu bezszypułkowego we wszystkich miejscach, gdzie pojawia się on spontanicznie. Dbb powienien na rozpatrywanym terenie być wprowadzany do składu wszystkich upraw, prawdopodobne jest bowiem, że w Cedyńskim Parku Krajobrazowym nie ma w ogóle siedlisk które nie odpowiadałyby temu gatunkowi. Zaleca się generalnie użytkowanie borów sosnowych rębnią Id z wprowadzaniem dębu na gniazdach, bez zwracania uwagi na diagnozy siedliskowe zawarte w operacie urządzeniowym.
Nie zaleca się wprowadzania tzw. domieszek fitomelioracyjnych, a szczególnie: olszy szarej w składzie upraw ani czeremchy amerykańskiej w jakiejkolwiek formie. Nie zaleca się także wprowadzania buka, ani w roli podszytu, ani podsadzeń produkcyjnych !
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 3.N
Walor = #
Bór wilgotny - Molinio-Pinetum (J. Mat. 1973) Mat. 1981
Las sosnowy z wilgociolubnym runem zdominowanym przez trzęślicę modrą (Molinia caerulea) jest typowy dla okrajków torfowisk oraz wilgotnych, ale nie zabagnionych zagłębień terenowych. Niewielkie płaty tego zbiorowiska odnotowano w płytkich zagłębieniach terenowych w kompleksie Puszczy Piaskowej. Las tego typu okala też torfowisko mszarne w oddziale obrębu Łysogórki. Generalnie jednak zbiorowisko to na rozpatrywanym terenie należy do bardzo rzadkich. Nie ma też całkowitej pewności, czy te nieliczne jego płaty, które udało się odnaleźć w terenie, są naturalne w swej cenogenezie, czy też stanowią postaci degeneracyjne wilgotnych form trzęślicowych dąbrów (por. niżej; Calamagrostio-Quercetum molinietosum).
Zajęte przez płaty tego zbiorowiska okrajki torfowisk należały, dla ochrony samych torfowisk, wyłączyć z zagospodarowania.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.I
PomZach = 2.I
CPK = 1.I
Walor = #
Bór bagienny - Vaccinio uligiosi-Pinetum Kleist 1929
W dojrzałej swojej postaci zbiorowisko to jest końcowym etapem sukcesji na oligotroficznych torfowiskach wysokich i ma postać luźnego, niskiego lasu sosnowego o runie zdominowanym przez torfowce, żurawinę, wełnianki i inne rośliny torfowiskowe. W podszycie licznie występują krzewinki wrzosowate, przede wszystkim bagno (Ledum palustre). Nadająca zespołowi nazwę borówka bagienna (Vaccinium uliginosum) jest pospolita tylko w niektórych częściach Pomorza, gdzie indziej natomiast jest bardzo rzadka lub w ogóle nie występuje. Na terenie CPK nie znajdowaliśmy stanowisk tego gatunku. Nigdzie też na terenie parku nie ma dobrze wykształconych i dojrzałych płatów boru bagiennego. Tylko na trzech torfowiskach w Puszczy Piaskowej i jednym w Lasach Mieszkowickich odnotowano inicjalne i juwenilne postaci tego zbiorowiska.
Płaty te są sklasyfikowane jako bagna i w związku z tym w praktyce leśnej są traktowane jak użytki ekologiczne; nie zagraża im więc niebezpieczeństwo zniszczenia. Jeden z płatów jest projektowanym od dawna rezerwatem przyrody. Ze względu na unikatowość oligo- i mezotroficznych siedlisk bagiennych w generalnie eutroficznym krajobrazie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego, ochrona tych torfowisk wymaga sformalizowania.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 1.E
PomZach = 2.V
CPK = 1.E
Walor = $$
Bór mieszany sosnowo-dębowy - Querco roboris-Pinetum J. Mat. 1988
W klasycznej swojej postaci jest to zbiorowisko leśne najczęściej o dwupiętrowym, sosnowo-dębowym ewentualnie sosnowo-dębowo-bukowym drzewostanie i o runie stanowiącym mieszankę gatunków borowych i lasowych. Naturalny zasięg zespołu Querco-Pinetum jest w Polsce, według przyjętych obecnie poglądów, ograniczony do centralnych i wschodnich części kraju. Jednak w Polsce północnej i zachodniej powszechnie spotyka się fitocenozy o fizjonomii i kompozycji florystycznej boru mieszanego. Także w Cedyńskim Parku Krajobrazowym ubogie fitocenozy z sosnowo-dębowym drzewostanem, runem zdominowanym przez śmiałka pogiętego (Deschampsia flexuosa), z obficie rozwiniętą warstwą mszystą, ale z udziałem w runie najmniej wymagających gatunków lasowych, stanowią jeden z bardziej rozpowszechnionych elementów leśnej szaty roślinnej obszaru.
Zagospodarowanie borów mieszanych z przyrodniczego punktu widzenia powinno być prowadzone pod katem ich przebudowy w lite dębiny. Jednak utrzymanie mieszanego, sosnowo-dębowego drzewostanu jest racjonalnym kompromisem względów przyrodniczych i gospodarczych. Zaleca się jednak dążenie do conajmniej 50% udziału masowego dębu w fitocenozie, tj. do postaci dębiny z pojedynczą sosną. W przypadku dwupiętrowych, sosnowo-debowych drzewostanów o dobrych cechach drugiego piętra dębowego można to osiągnąć przez silną TP w sośnie, a następnie wyprowadzenie i przetrzymanie drzewostanu dębowego jako głównego. W przypadku fitocenoz o mniejszej roli dębu pożądany cel osiągnąć można (choć wymaga to oczywiście długiego czasu) stosując rębnię Id z wykorzystaniem istniejących podrostów dębowych i ze zwiększeniem udziału gniazd z dębem z 30 do ok. 50% powierzchni (wymaga to ich wykonania w dwóch nawrotach). Dobrą alternatywą jest - stosowane obecnie dość powszechnie w nadleśnictwach Chojna i Mieszkowice - rzędowe, grupowe i kępowe wprowadzanie debu do składu upraw po rębniach zupełnych, choć względy przyrodnicze skłaniałyby jeszcze do zwiększenia udziału tego gatunku.
Zaleca się preferowanie w tym zbiorowisku Dbb przed Dbsz. Preferowanie buka (w tym wprowadzanie buka jako podszytu, podsadzenia produkcyjnego oraz w skład upraw) należy ograniczyć tylko do obszarów siedliskowych Luzulo-Fagetum, a w praktyce leśnej - tylko do obszarów, na których gatunek ten wykazuje spontaniczny dynamizm i obecne są stare drzewa tego gatunku.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = ##
Kwaśna dąbrowa - Calamagrostio arundinaceae-Quercetum petraeae (Hartm. 1934) Scam. et Pass. 1959 em. Brzeg, Kasprowicz, Krotoska 1998
Potencjalnie najpospolitsze zbiorowisko leśne Cedyńskiego Parku Krajobrazowego, bezwzględnie dominujące w jego potencjalnej szacie roślinnej. W swojej dojrzałej postaci jest to mezotroficzny las debowy, czasem z udziałem buka w podszycie lub dolnych warstwach drzewostanu, o runie zbudowanym przez najmniej wymagające gatunki leśne, także z dużym udziałem gatunków borowych (np. Vaccinium myrtillus). Znamienny jest udział gatunków z rodzaju Hieracium. Do niedawna odróżniano dwa zespoły: kwaśną dąbrowę Calamagrostio-Quercetum i - typowy dla Pomorza - acidofilny las bukowo-dębowy Fago-Quercetum. Wyniki ostatnich badań Brzega, Kasprowicza i Krotoskiej (1998) sugerują, że dawny zespół Fago-Quercetum nie zasługuje na rangę wyższą, niż odmiany geograficznej kwaśnej dąbrowy (zob. niżej). W Cedyńskim Parku Krajobrazowym ubogie dąbrowy są stosunkowo pospolite (znacznie pospolitsze niż w innych kompleksach leśnych, tak Pomorza jak i Wielkopolski), występując zarówno w odmianie pomorskiej ("Fago-Quercetum"), jak i w środkowopolskiej ("Calamagrostio-Quercetum"). Nie jest to zaskakujące, gdyż rozpatrywany teren leży w strefie przejściowej między zasięgami tych dwóch geograficznych wikariantów. Jednak występowanie tych dwóch form dąbrowy wykazuje słaby związek z uwarunkowaniami siedliskowymi, będąc raczej wynikiem uprawy buka wspólnie z dębem, bądź celowej uprawy czystych drzewostanów dębowych.
Mimo że zbiorowisko kwaśnej dąbrowy i obecnie jest na terenie CPK nierzadkie, potencjalna skala jego występowania jest o wiele większa. Z potencjalnymi siedliskami kwaśnych dąbrów należy identyfikować cały obszar siedliskowy tzw. "borów mieszanych świeżych", a nawet znaczną część obszaru diagnozowanego w urządzaniu lasu jako "bory świeże". Siedliska te są obecnie w dużej części zajęte przez antropogeniczne fitocenozy borów świeżych i borów mieszanych albo leśne zbiorowiska zastępcze z panująca sosną.
Na terenie CPK odnotowano występowanie trzech, uwarunkowanych siedliskowo, podzespołów kwaśnej dąbrowy. Są to:
kwaśna dąbrowa trzęślicowa - C.-Q. molinietosum Brzeg et al. 1989, czyli podzespół związany z siedliskami wilgotnymi. Odznacza się dominacją w runie trzęślicy modrej (Molinia coerulea) oraz udziałem wilgociolubnych gatunków, jak: Carex fusca, Juncus effusus, Deshcampsia caespitosa. Jego fitocenozy są w CPK rzadkie i zajmują niewielkie powierzchnie, głównie w strefach przejściowych po brzegach olsów lub w płytkich, wilgotnych zagłębieniach. Prawdopodobnie niektóre potencjalne biochory kwaśnych dąbrów podzespołu trzęślicowego zajmuje obecnie zbiorowisko Molinio-Pinetum.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 2.I
PomZach = 2.V
CPK = 1.V
Walor = $$
Kwaśna dąbrowa typowa - C.-Q. typicum Grosser 1964, jest podzespołem szeroko rozpowszechnionym, zarówno w odmianie z bukiem (="Fago-Quercetum"), jak i w odmianie czysto dębowej. Syntakson ten na świeżych siedliskach mezotroficznych wykształca się pod większością drzewostanów dębowych, a jego zniekształcone postaci - nawet pod mieszanymi drzewostanami z większym udziałem dębu Szeroko znane są wspaniałe fitocenozy z pomnikowymi dębami chronione w rezerwacie "Krzymowska Dąbrowa", stanowią one jedne z najlepiej zachowanych i najcenniejszych płatów tego syntaksonu w Polsce.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.V
CPK = 4.V
Walor = $
kwaśna dabrowa kokoryczkowa - C.-Q. polygonatetosum odorati Pass. in Pallas 1996, jest podzespołem preferującym siedliska nieco cieplejsze. Podzespół odznacza się udziałem gatunków o nieco wyższych wymaganiach troficznych i termicznych, jak np.: Polygonatum odoratum, Convalaria majalis, Viola riviniana, a także wyraźnym choć niewielkim udziałem gatunków łąkowych (Veronica officinalis, Anthoxantum odoratum). Ten podzespół występuje najczęściej na południowych i zachodnich zboczach wyraźniejszych wzniesień terenu. Jego płaty odnaleziono np. w rezerwacie "Krzymowska Dąbrowa". Na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego jest to jednak syntakson rzadki. Być może więcej potencjalnych siedlisk tego podzespołu znajduje się na odlesionych dziś i zajętych przez ciepłolubne zbiorowiska nieleśne krawędziach dolin.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 2.I
PomZach = 1.V
CPK = 1.V
Walor = $$
Zachowane płaty kwaśnych dabrów decydują o swoistości przyrodniczej lasów Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Niezbędne jest zachowanie charakteru wszystkich istniejących drzewostanów dębowych. Należy przy tym dążyć do utrzymania jednogatunkowego charakteru tych dąbrów, które są jednogatunkowe obecnie. Nie należy dążyć do obecności sosny w docelowym składzie drzewostanów. Nie należy także dążyć do zwiększania udziału buka i wprowadzania go do drzewostanów, w których występuje on obecnie w minimalnej ilości.
Ze względu na szczególną rolę przyrodniczą przypadającą kwaśnym dąbrowom w Cedyńskim Parku Krajobrazowym (Park jest jednym z ważniejszych obiektów dla ochrony tego zbiorowiska w całym jego polskim zasięgu) zaleca się uznanie wszystkich drzewostanów dębu bezszypułkowego za lasy ochronne stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody i zaliczenie ich do gospodarstwa specjalnego. Wiek rębności dla dębu proponuje się podnieść do 160 lat. Przy zagospodarowaniu dębin należy za wszelką cenę dążyć do wyprowadzenia odnowienia naturalnego, a jeżeli obecnie jest to niemożliwe bądź nie rokuje powodzenia - zawiesić użytkowanie drzewostanów dębowych. Ze względu na długowieczność gatunku i na występowanie dłuższych okresów sprzyjających lub niesprzyjających jego odnowieniu nie ma bowiem konieczności użytkowania dębin z potrzeb hodowlanych. Do odnowienia dębin celowe jest zastosowanie modyfikacji rębni częściowych bez wykonania cięć uprzątających. Olbrzymia wagę ma bowiem pozostawienie wszystkich starych dębów (przestojów dębowych) oraz pozostawienie "kandydatów" na przestoje z obecnego pokolenia drzewostanu.
Łęg olszowy-jesionowy Fraxino-Alnetum Mat. 1952 (=Circaeo-Alnetum)
Najpospolitsze w Cedyńskim Parku Krajobrazowym zbiorowisko łęgowe. Łęg olszowo-jesionowy jest lasem o drzewostanie zdominowanym przez olsze czarną (czasem z większym udziałem, nawet do dominacji jesionu), związanym z wilgotnymi siedliskami cechującymi się przepływem wody powierzchniowej lub gruntowej. Pasy łęgów wykształcają się przede wszystkim wzdłuż cieków wodnych, na wilgotnych glebach czaroziemnych, w strefie podlegającej bezpośrednim wpływom wody. Runo ma fizjonomię ziołoroślową, spotykana jest znacząca domieszka gatunków olsowych lub szuwarowych. Pospolite na rozpatrywanym terenie są fitocenozy o przejściowym charakterze między łęgami i olsami, wykształcające się zwłaszcza w miejscach spowolnionego przepływu (uwarunkowanie topograficzne) albo w miejscach, gdzie ruch wody w olsach został uruchomiony w wyniku melioracji (uwarunkowanie dynamiczne). Znamienne jest względnie liczne występowanie na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego, zwłaszcza nad niewielkimi, bystro płynącymi strumykami (leśnictwo Metno, dolina Słubi) łęgów z jesionowym drzewostanem, albo przynajmniej z dużym udziałem jesionu w jego składzie. Jest to sytuacja odmienna, niż w większej części Polski, gdzie w łęgach jesion został silnie wyniszczony. Unikatowa postać łęgu, o runie zdominowanym przez szczeć Dipsacus pilosous, wykształciła się na dwóch stanowiskach nad Odrą w pobliżu Radunia. Dobrze wykształcone łęgi jesionowo-olszowe o specyficznej kompozycji florystycznej (z liczniejszym udziałem np. Cardamine amara, Chrysosplenium alternifolium) związane są także z (dość pospolitymi na rozpatrywanym terenie) wysiękami wód gruntowych. Natomiast zdegradowane łęgi ze zwartym podrostem bzu czarnego a z runem opanowanym przez ruderalne nitrofity są pozostałościami i śladami wysięków wód podziemnych na krawędzi doliny Odry (okolice Siekierek i Osinowa) oraz w okolicy Nawodnej. Lasy olszowe w typie łęgu wykształcają się także na skrzydłach doliny Odry (np. w okolicy Gozdowic, Siekierek, Osinowa i Piasku). Dla fitocenoz w tych sytuacjach topograficznych charakterystyczna jest domieszka w drzewostanie wiązu i wierzb, bardzo duże zwarcie warstwy podszytu (Sambucus nigra, Viburnum opulus) i regularne występowanie w kompleksach z nimi welonowych zbiorowisk chmielu (Fallopio-Humuletum).
W zagospodarowaniu wszystkie płaty olszyn łęgowych wymagają szczególnej troski. Bardzo ważne jest zachowanie, a jeżeli potrzeba także odtworzenie stosunków wodnych w tym zbiorowisku. Groźne dla łęgów są generalne zmiany hydrologiczne o niewyjaśnionych do końca przyczynach, przejawiające się obniżeniem poziomu wód gruntowych i zanikiem przepływu w drobnych ciekach. Zapobieżenie temu procesowi nie zawsze jest możliwe, jednak w kilku sytuacjach topograficznych byłaby możliwa i celowa realizacja projektów technicznej renaturalizacji stosunków wodnych przez budowę systemów drobnych, kilkudziesięciocentymetrowej wysokości piętrzeń na ciekach i rowach.
Płaty łęgów olszowych na badanym terenie, podobnie jak w całej RDLP w Szczecinie, zostały w 1998 r. zinwentaryzowane w ramach tzw. waloryzacji przyrodniczej nadleśnictw. Większośc olszyn łęgowych została uznana za lasy wodochronne, co zasługuje na uznanie; godne podkreślenia jest że Nadleśnictwa Chojna i Mieszkowice rozwiązaniem tym wyprzedzają praktykę leśną w Polsce. Ze względu na przyrodniczą rolę zbiorowiska należy uznać formalnie za wodochronne pozostałe płaty, co wiąże się z ich zaliczeniem do gospodarstwa specjalnego
Zagospodarowanie łęgów olszowych (zajmujących siedliska diagnozowane jako Ol) Rb I, tak jak wskazują wytyczne Zasad Hodowli Lasu, powinno być wykluczony, a odpowiedni zapis ustaleń w planie urządzania lasu powinien być zmieniony. Rola ekologiczna ekosystemów łęgowych sugerowałaby możliwość generalnego wyłączenia płatów tego zbiorowiska z użytkowania. Ewentualnie dopuszczona może być w łęgach olszowych z drzewostanem olszowym na siedlisku Ol - Rb IV, w łęgach olszowych z czystym drzewostanem olszowym na siedliskach OlJ - modyfikacje Rb IId, IIe lub Rb IV (indywidualne preferowanie poszczególnych drzew) mające na celu wprowadzanie bądź protegowanie jesionu. Drzewostany jesionowe na właściwych sobie siedliskach łęgowych mogą być zagospodarowane modyfikacjami rębni częściowych, jednak z długim okresem odnowienia i bez wykonywania cięć uprzątających. Należy przy tym dążyć do generalnego postarzenia drzewostanów, zwiększając w gospodarstwie specjalnym wiek rębności dla olszy nawet do 100 lat a jesionu - do 140 lat..
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.I
CPK = 3.I
Walor = $
Podgórski łęg jesionowy - Carici remotae-Fraxinetum Koch 1926
Zbiorowisko zidentyfikowane w Cedyńskim Parku Krajobrazowym tylko na jednym stanowisku, w rezerwacie "Żródliskowa Olszyna k. Lubiechowa Dolnego". Syntakson został zdiagnozowany praktycznie na podstawie występowania jednego gatunku charakterystycznego: skrzypu olbrzymiego (Equisetum telmateia). Łęg jesionowy ze stanowiska w Cedyńskim Parku Krajobrazowym ma drzewostan zdominowany przez olszę a nie jesion; oprócz masowej obecności skrzypu w jego runie kompozycja florystyczna fitocenozy zbliżona jest do typowych łęgów jesionowo-olszowych. Fitocenoza ma odmienny charakter ekologiczny, niż zbiorowisko Carici remotae-Fraxinetum na pobliskich obszarach geograficznych, np. w Puszczy Bukowej pod Szczecinem.
Ze względu na rezerwatową ochronę jedynego płatu tego zbiorowiska, zasady jego ochrony określi plan ochrony rezerwatu.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 2.E
PomZach = 2.E
CPK = 1.V
Walor = $$
Łęg wiązowo-jesionowy - Ficario-Ulmetum campestris Knapp 1942 em J. Mat. 1976
Wielogatunkowy las typowy dla żyznych i wilgotnych siedlisk, o drzewostanie budowanym przez wiązy, jesion i dęby, o eutroficznym, lasowym runie z bogaty udziałem geofitów wiosennych. W swojej klasycznej postaci zbiorowisko to występuje na skrzydłach dolin wielkich rzek, w strefie sporadycznych zalewów. Takich postaci łęgu wiązowego nie odnotowano jednak na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. W dolinie Odry nie zidentyfikowano też siedlisk właściwych dla tego typu lasu łęgowego. Natomiast wewnątrz kompleksów leśnych, zarówno Puszczy Piaskowej jak i Lasów Mieszkowickich występują, choć sporadycznie i na niewielkich powierzchniach, płaty podzespołu śledziennicowego tego syntaksonu. Wykazują one związki florystyczne z niskimi grądami, z którymi zresztą często sąsiadują w terenie.
W literaturze łęg wiązowy Ficario-Ulmetum podawany jest z terenu obecnego Cedyńskiego Parku Krajobrazowego tylko z rezerwatu Bielinek (Celiński i Filipek 1958), gdzie miał być zbiorowiskiem leśnym dominującym w wąwozach. W świetle rewizji Piotrowskiej (1983) fitocenozy te muszą być zaliczone do innego zespołu - łęgu zboczowego Violo odoratae-Ulmetum. Niezależnie od tego, od czasu badań Celińskiego i Filipka fitocenozy leśne w Bielinku uległy zmianom. Duża część płatów skartowanych przez tych autorów jako łęgowe musiałaby dziś zostać zakwalifikowana jako buczyny lub pewne formy grądów.
Nieliczne, dobrze zachowane płaty tego zbiorowiska proponuje się, jako lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody, zaliczyć do gospodarstwa specjalnego i w jego ramach wyłączyć z użytkowania. Niezależnie od tego, na wilgotnych mikrosiedliskach w pobliżu cieków i na okrajkach olsów i łęgów olszowych (nawet w wąskich pasmach na brzegach tych fitocenoz) należy dążyć do wprowadzenia i protegowania: Dbsz, Js, Bst i Lim. Wprowadzanie to może być realizowane przez lokalne rozluźnianie drzewostanu ze sztucznym wprowadzeniem tych gatunków (modyfikacja rębni IIe z odnowieniem sztucznym). Ze względu na eksperymentalny charakter tych działań, powinny one być wykonywane jednorazowo na powierzchni nie przekraczającej 10a, z conajmniej 5-letnim nawrotem.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 3.V
PomZach = 2.V
CPK = 1.V
Walor = $
Łęg zboczowy - Violo odoratae-Ulmetum (Weevers 1940) Doing 1962
Zbiorowisko leśno-zaroślowe o zróznicowanej fizjonomii i stosunkowo labilnej kompozycji florystycznej. Może przybierać postać zarośli, lasu niskopiennego lub lasu wysokopiennego, porastając jednak zawsze żyzne siedliska na stromych zboczach. W drzewostanie dominują zwykle wiązy (Ulmus glabra, Ulmus laevis, Ulmus campestris) i klon polny, często duży jest udział jesionu. W płatach zdegradowanych liczna może byc robinia (Robinia pseudoacacia). Żyzne i bogate runo odznacza się dużym udziałem geofitów (Gagea lutea, Adoxa moschatelina, Allium oleraceum), stale występują w nim także: Viola odorata, Veronica hederifolia, Geum urbanum, Alliaria officinalis, Dactylis glomerata. W niektórych płatach zbiorowiska spotyka się rzadki gatunek Arctium nemorosum. Zbiorowisko to nazywane jest egiem, mimo braku związków z wodami płynącymi, ze względu na kompozycję florystyczną runa, zmuszającą do zaliczenia syntaksonu do związku Alno-Padion. W Cedyńskim Parku Krajobrazowym łęg zboczowy jest zbiorowiskiem pospolitym na całej krawędzi doliny Odry, od Czelina aż po Krajnik Dolny. Płaty tego zbiorowiska występują także na zboczach nad jeziorami w głębi parku, np. nad jez. Górka, jez. Morzycko lub jez. Ostrów, częściej jednak w krajobrazie rolniczym (jako zdadrzewienia strefy przyjeziornej) niż w leśnym. Pododbnie jak w Europie zachodniej, oprócz tych natutralnych siedlisk, fitocenozy łęgu Violo odoratae-Ulmetum rozwijają się tez niekiedy w starych parkach i na cmentarzach, tu niekoniecznie w związku z jakimikolwiek zboczami. Takie, antropogeniczne fitocenozy tego zbiorowiska spotyka się dość powszechnie na ruinach starych osad rozproszonych także wewnątrz kompleksów leśnych.
Zaleca się wyłączenie wszystkich lasów na stromych stokach z zagospodarowania i użytkowania. Formalnie może to zostać zrealizowane przez zaliczenie ich jako lasy ochronne glebochronne do gospodarstwa specjalnego, co w wiekszości zostało już zrealizowane. Wyłączenie to objęłoby automatycznie wszystkie płaty zboczowej postaci łęgu wiązowego. W stosunku do płatów, które rozwinęły się w miejscach dawnych osad ludzkich ich zabezpieczenie gwarantuje zaproponowany w innym miejscu postulat generalnej ochrony tych obiektów.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.V
PomZach = 2.V
CPK = 4.N
Walor = $
Grąd - Querco-Carpinetum s.l.
W literaturze podawano dotąd z terenu Cedyńskiego Parku Krajobrazowego jedno stanowisko grądu, identyfikowanego jako Galio sylvatici-carpinetum, występującego w rezerwacie Dolina Świergotki, na stromych zboczach dolinki tego strumienia. Lasy grądowe są jednak na rozpatrywanym terenie znacznie pospolitsze. Grądy niskie i typowe występują na obszarze Cedyńskiego Parku Krajobrazowego powszechnie w dolinach strumieni. Szczególnie dobrze wykształcone fitocenozy odnaleziono: w dolinie Słubi w obrębie Łysogórki, w okolicy jeziora Ostrów, w okolicy leśniczówki Barcie, w źródliskowej dolince koło Grabowa. Niemal każdemu ciekowi wodnemu towarzyszy pasmo siedlisk grądowych, chociaż fitocenozy są często silnie zniekształcone i tylko walor dynamiczny graba i masowe występowanie leszczyny sugeruje ich przynależność do związku Carpinion. Płaty grądów znajdują się także na zboczach w kompleksie leśnym na pn. od Zatoni. Na zboczach między Zatonią a Raduniem rozwinęły się lasy grądowe w typie ciepłolubnych grądów wysokich, nawiązujących nawet do zespołu Aceri-Tilietum.
Mimo znacznie szerszego, niż podawano dotychczas, rozprzestrzenienia, na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego grądy pozostają zbiorowiskiem azonalnym, ograniczonym do szczególnych siedlisk. Zupełnie inna jest natomiast ich rola w krajobrazach roślinnych otuliny CPK, zwłaszcza w obszarach położonych na wsch. od linii Krzywin-Chojna-Godków-Moryń-Mieszkowice. Tu zbiorowiska lasów grądowych stają się dominującym (przynajmniej potencjalnie) elementem szaty roślinnej, zajmując - w mozaice z buczynami - wszystkie żyzne i świeże siedliska i nie będąc uzależnionymi od sąsiedztwa cieków. Piękne płaty grądów występują tu np. w okolicy Rosnowa i Brwic.
Oprócz dobrze wykształconych fitocenoz, nie nasuwających wątpliwości w ich identyfikacji, na rozpatrywanym obszarze występują także inne zbiorowiska leśne nasuwające podejrzenia o związki dynamiczne z grądami. Leśne zbiorowiska zastępcze typu Pinus-Prunus mahaleb oraz Pinus-Calamagrostis epigeios, rozwijające się pod sosnowymi drzewostanami na wzgórzach koło Nawodnej, Borysiak (1998) uważa za pozostałości wysokich grądów. Między Stokami a Mętnem, na pn.-wsch. od Stoków, na pd.-wsch. od Mętna oraz na pd. od jez. Narost pospolite są lasy z dwupiętrowym drzewostanem, którego górną warstwę buduje sosna a dolną - wiązy, jawor i klon. Lasy te mają wyraźny charakter mieszanego, wielogatunkowego lasu liściastego ze sztucznie wprowadzoną sosną, ich runo zbudowane jest z gatunków lasowych, a siedliska przez nie zajmowane są siedliskami typowymi dla grądów. Jednak ich jednoznacznej identyfikacji ze związkiem Carpinion przeszkadza niemal zupełny brak graba w składzie tych fitocenoz. Zbiorowiska takie wymieniono poniżej jako "zbiorowisko zastępcze Pinus-Ulmus glabra".
Wiele wątpliwości nasuwa zagadnienie identyfikacji grądów Cedyńskiego Parku Krajobrazowego z jednym z wikaryzujacych zespołów. Zbiorowisko z Doliny Świergotki bliższe jest środkowopolskiemu Galio-Carpinetum, grądy z doliny Słubii - pomorskiemu Stellario-Carpinetum. Większość innych fitocenoz jest tak zniekształcona, że nie da się przypisać żadnemu z tych zespołów. Opisujemy je więc tu jako zespół Querco-Carpinetum sensu lato.
W Cedyńskim Parku Krajobrazowym (w Puszczy Piaskowej i w Lasach Mieszkowickich) dobrze zachowane płaty grądów proponujemy wyłączyć z zagospodarowania i objąć bierną ochroną (co powinno być sformalizowane przez powiększenie istniejacego rezerwatu "Dolina Świergotki", utworzenie projektowanego rezerwatu "Dolina Słubi", uznanie trzech innych obiektów za lasy ochronne stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody lub - alternatywnie - za zespoły przyrodniczo-krajobrazowe). W otulinie Parku podobnego potraktowania wymaga grąd na zboczu Doliny Rurzycy k. Młyna Rurka. Większe powierzchnie grądów w obrębie Godków 9tj. w praktyce drzewostany dębowe w tym obrębie) powinny być również zaliczone do gospodarstwa specjalnego (lako lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody); mogą być jednak zagospodarowane jak dotychczas rębnia IIe. Jednak, dla zachowania charakteru fitocenozy, poprzedzające odnowienie dębu usuwanie podrostu grabowego proponujemy ograniczyć do ok. 60-70% powierzchni, pozostawiając graba w formie grup i kęp, nad którymi następnie nie będą wykonane ciecia obsiewne w dębie. Zaleca się także dążenie do postarzenia tych drzewostanów; celowe byłoby podniesienie wieku rębności dla dębu w gospodarstwie specjalnym do 160 lat.
Na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego w pasmach siedlisk grądowych wzdłuz cieków i rowów i na okrajkach łęgów, obecnie zwykle zajętych przez drzewostany sosnowe z duzym udziałem leszczyny, zaleca się wprowadzenie Dbsz i Gb. Może być to zrealizowane przez lokalne wykonanie cięć analogicznych do Rb IIe odnowieniem sztucznym, tj. przez lokalne przerzedzenie drzewostanu sosnowego i podrostu leszczynowego i wprowadzenie pożądanych gatunków. Ze względu na eksperymentalny charakter tych działań, powinny one być wykonywane jednorazowo na powierzchni nie przekraczającej 10a, z conajmniej 5-letnim nawrotem.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 3.V
PomZach = 2.V
CPK = 2.V
Walor = $
Kwaśna buczyna - Luzulo pilosae-Fagetum Mat. 1973
Las bukowy o ubogim runie, w którym udział mają tylko najmniej wymagające gatunki lasowe (Majanthemum bifolium, Deschampsia flexuosa, Anemone nemorosa, Milium effusum). Często dno lasu pokrywa praktycznie wyłącznie martwa ściółka z liści bukowych. Jest to typ lasu bukowego związany z siedliskami mezotroficznymi. Na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego kwaśne buczyny zajmują duże powierzchnie w okolicy Zatoni, na zach. od jez. Ostrów i w pd. części puszczy Piaskowej (okolice Lubiechowa Dolnego). W otulinie parku większe kompleksy buczyn są w okolicy Kamiennego Jazu. Niewielkie, ale istotne dla poznania rozmieszczenia zbiorowiska płaty kwaśnych buczyn występują w parku krajobrazowym na pn. od Czelina oraz poza jego granicami - w pobliżu leśniczówki Rogaczewo. W położeniach zboczowych (szczególnie okolice Radunia i Zatoni) występuje mszysta postać kwaśnej buczyny, o runie bogatym w poduchy mchów, jak np. Mnium hornum, Dicranella heteromala, Polytrichum attenuatum. W Puszczy Piaskowej i w Lasach Mieszkowickich nierzadkie są także zniekształcone postaci kwaśnych buczyn - lasy z dwupiętrowym, sosnowo-bukowym drzewostanem, niemal pozbawione warstwy runa.
Zaleca się zagospodarowanie drzewostanów bukowych jak dotychczas - rębnią IIa. Postulujemy jednak rezygnacje w ramach tej rębni z wykonywania cięć uprzątających, dla pozostawienia znaczącej liczby starych drzew na następne pokolenie drzewostanu. Ze względów przyrodniczych celowe byłoby także generalne postarzenie drzewostanów, co można osiągnąć przez podniesienie wieku rębności dla buka na 140 lat.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 2.V
PomZach = 4.V
CPK = 3.V
Walor = $
Żyzna buczyna pomorska Galio odorati-Fagetum
Odnajdywane na terenie Parku, nieliczne płaty żyznych buczyn z bogatym, eutroficznym runem, stanowią niewątpliwie jednostkę ekologiczną odmienną od zespołu Luzulo pilosae-Fagetum. Płaty takie odnajdywano w Dolinie Raduńskiej oraz w leśnictwie Kamienny Jaz. Fitocenozy te miały postać lasu bukowego o bogatym w gatunki runie, z udziałem między innymi: Impatiens noli-tangere, Festuca gigantea, Vicia sylvatica. Galium odoratum. Fitocenozy te ujęto jako zespół Galio odorati-Fagetum (zgodnie np. z systemem zbiorowisk leśnych rozpowszechnionym w Niemczech), podkreślając fakt że nie są one identyczne z tradycyjnie rozumianą tzw. żyzną buczyną pomorską Melico-Fagetum, nie zawierając w swoim składzie gatunków charakterystycznych tego zbiorowiska. Żaden z gatunków charakterystycznych zespołu Melico-Fagetum (Melica uniflora, Festuca altissima, Dentaria bulbifera) prawdopodobnie nie występuje na w ogóle terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Najbliższe potwierdzone współcześnie stanowiska perłówki jednokwiatowej (Melica uniflora) znane są z terenu gminy Trzcińsko Zdrój, z obszaru poza otuliną parku (Jasnowska 1997). Nie udało się także potwierdzić literaturowej informacji o występowaniu perłówki w rezerwacie "Dolina Świergotki".
Zaleca się zagospodarowanie drzewostanów bukowych jak dotychczas - rębnią IIa. Postulujemy jednak rezygnacje w ramach tej rębni z wykonywania cięć uprzątających, dla pozostawienia znaczącej liczby starych drzew na następne pokolenie drzewostanu. Ze względów przyrodniczych celowe byłoby także generalne postarzenie drzewostanów, co można osiągnąć przez podniesienie wieku rębności dla buka na 140 lat.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 2.V
PomZach = 4.V
CPK = 2.V
Walor = $
Jaworowy las zboczowy Adoxo-Aceretum (Etter 1947) Pass. 1959
Zboczowy las z jaworowym drzewostanem, podany z terenu Cedyńskiego Parku Krajobrazowego (z okolic Radunia) przez Borysiak (1998). Nitrofilne runo odznacza się dużym udziałem geofitów wiosennych. Jest to rzadko wyróżniany w Polsce syntakson, typowy dla morenowych krajobrazów obszaru zlodowacenia bałtyckiego, szczególnie dla Meklenburgii (Ellenberg 1978). Zboczowe laski jaworowe podobnego typu obserwowano i w innych miejscach (np. k. Kłosowa). Zagadnienie występowania tego syntaksonu wymaga jednak jeszcze szerszego potwierdzenia i udokumentowania.
Generalnie zaleca się wyłączenie wszystkich lasów na stromych stokach z zagospodarowania i użytkowania. Płat lasu jaworowego k. Radunia mieści się w granicach projektowanego tam rezerwatu przyrody.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 1.E
PomZach = 1.E
CPK = 1.V
Walor = $$
Ciepłolubna dąbrowa - Potentillo albae-Quercetum Libb. 1933
W swojej klasycznej postaci jest to zbiorowisko świetlistego lasu dębowego o zwartym runie bogatym w gatunki łąkowe i kserotermiczne. Fitocenozy takie należą jednak do rzadkości w Polsce. Na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego, ani jego bezpośredniego otoczenia, nie odnotowano takich płatów. Natomiast na wzgórzach k. Nawodnej, na stokach wzniesień w okolicy Jelenina i gdzieniegdzie na krawędzi doliny Odry istnieją silnie spinetyzowane fitocenozy z runem sugerującym swoją kompozycją florystyczną związek dynamiczny ze świetlistą dąbrową (między innymi występowanie Potentilla alba). Z okolic Nawodnej płaty takie opisała Borysiak (1998).
W płatach spinetyzowanych świetlistych dąbrów najkorzystniejszym z przyrodniczego punktu widzenia rozwiązaniem jest prowadzenie "gospodarstwa kserotermicznego" polegającego na utrzymywaniu luźnego i przerywanego zwarcia drzewostanu sosnowego z lukami ok. 1-2 a powierzchni. Taka strukture drzewostanu należy ukształtować w TW i TP. Ze względu na młody wiek drzewostanów, nie ma na razie problemu wyboru metod ich użytkowania i odnowienia.
Natur =Nat.Perd.
Wlkp = 2.V
PomZach = 1.E
CPK = 1.E
Walor = $$
Leśne zbiorowiska zastępcze
Chojniak kłosownicowy - zb. Pinus-Brachypodium pinnatum
Zbiorowisko z sosnowym drzewostanem i runem przypominającym zubożałą murawę kserotermiczną typu Brachypodietum pinnati, analogiczne do takich lasów opisanych przez Filipka (1974) ze stoków doliny Warty pod Gorzowem. To leśne zbiorowisko zastępcze jest wynikiem zalesienia sosna muraw kserotermicznych. Na badanym terenie występuje przede wszystkim w kompleksie lasów i muraw na wsch. od Nawodnej, niewielkie płaty spotyka się także na krawędzi doliny Odry w obrębie Łysogórki. Na podkreślenie zasługuje zachowanie się w runie chojniaka kłosownicowego niektórych elementów murawowych, np. Anthericum liliago albo Geranium sylvaticum.
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk ciepłych, nadających się do uprawy Dbb, w domieszkach także klonu polnego i wiązu polnego, oraz do wprowadzania na skrajach lasu głogów, tarniny, szakłaka, ewentualnie ligustru. Siedliska takie były dotychczas diagnozowane jako BMśw, co jednak nie uwzględnia ich kserotermicznej specyfiki. Zarazem jednak występowanie tego zespołu jest sygnałem możliwości występowania populacji cennych gatunków kserotermicznych i powinno skłaniać do najwyższej ostrożności przy planowaniu działań z zakresu gospodarki leśnej, zwłaszcza przy planowaniu przebudowy drzewostanów i zabudowy granicy lasu..
W płatach chojniaków kłosownicowych najkorzystniejszym z przyrodniczego punktu widzenia rozwiązaniem jest prowadzenie "gospodarstwa kserotermicznego" polegającego na utrzymywaniu luźnego i przerywanego zwarcia drzewostanu sosnowego z lukami ok. 1-2 a powierzchni. Taka strukturę drzewostanu należy ukształtować w TW i TP. Ze względu na młody wiek drzewostanów, nie ma na razie problemu wyboru metod ich użytkowania i odnowienia.
Natur =Seminat.
Wlkp = 1.N
PomZach = 1.N
CPK = 2.N
Walor = #
Chojniak antypkowy - zb. Pinus-Prunus mahaleb
Zbiorowisko z sosnowym drzewostanem i zwartą warstwą wiśni wonnej (Cerasus mahaleb) w podszycie, pospolite w laskach sosnowych sadzonych na dawnych murawach kserotermicznych i gruntach porolnych k. Nawodnej. Runo ma postać unikatowej mieszanki gatunków borowych, ruderalnych i okrajkowych, znaczący jest udział gatunków ciepłolubnych okrajków. Na podkreślenie zasługuje stałe i obfite występowanie paprotki Polypodium vulgare i bluszczu Hedera helix; zdarzają się także cenne osobliwości florystyczne (Botrychium lunaria). Antypka jest na rozpatrywanym terenie gatunkiem uprawnym, obcego pochodzenia geograficznego (środkowa Azja), a jej masowy udział w tym zbiorowisku jest wynikiem spontanicznego dziczenia - chojniak antypkowy ma więc charakter zbiorowiska ksenospontanicznego. Borysiak (1998) uważa to zbiorowisko za związane z kręgiem dynamicznym wysokich grądów, jednak nigdzie nie zachowały się "wzorcowe" fitocenozy grądowe które mogłyby stanowić punkt odniesienia.
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk ciepłych, nadających się do uprawy Dbb, w domieszkach także klonu polnego i wiązu polnego, oraz do wprowadzania na skrajach lasu głogów, tarniny, szakłaka, ewentualnie ligustru. Siedliska takie były dotychczas diagnozowane jako BMśw, co jednak nie uwzględnia ich kserotermicznej specyfiki. Zarazem jednak występowanie tego zespołu jest, choć w mniejszym stopniu niż w przypadku zbiorowiska poprzedniego, sygnałem możliwości występowania populacji cennych gatunków kserotermicznych i powinno skłaniać do najwyższej ostrożności przy planowaniu działań z zakresu gospodarki leśnej, zwłaszcza przy planowaniu przebudowy drzewostanów i zabudowy granicy lasu..
W płatach chojniaków antypkowych najkorzystniejszym z przyrodniczego punktu widzenia rozwiązaniem jest prowadzenie "gospodarstwa kserotermicznego" polegającego na utrzymywaniu luźnego i przerywanego zwarcia drzewostanu sosnowego z lukami ok. 1-2 a powierzchni. Zwarcie podszytu należy utrzymać na poziomie nie większym niż 30-40%, w miarę potrzeby eliminując poszczególne osobniki antypki i towarzyszących jej krzewów. Taką strukturę drzewostanu należy ukształtować w TW i TP. Ze względu na dość młody wiek drzewostanów, nie ma na razie problemu wyboru metod ich użytkowania i odnowienia.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 1.N
PomZach = 1.N
CPK = 2.N
Walor = #
Chojniak trzcinnikowy - zb. Pinus-Calamagrostis epigeios
Bardzo pospolite w Cedyńskim Parku Krajobrazowym zbiorowisko z sosnowym drzewostanem i z runem zdominowanym przez trzcinnik piaskowy (Calamagrostis epigeios), któremu towarzyszą: Rubus idaeus oraz nieliczne gatunki łąkowe i ruderalne. W podszycie częsty jest udział brzozy (Betula pendula). W warstwie mszystej dominuje zazwyczaj Scleropodium purum. Zbiorowisko jest formą daleko posuniętej degeneracji mezotroficznych lasów liściastych, najczęściej mezotroficznych dąbrów; może też być formą skrajnej degeneracji grądów, tak jak w Wielkopolsce (por. Krotoska i in. 1985). Często związane jest z lasami sadzonymi na gruntach porolnych. Zbiorowisko to pospolite jest zwłaszcza w porolnej części kompleksu Lasów Mieszkowickich.
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk nadających się przynajmniej do uprawy Dbb. Na siedliskach potencjalnie grądowych z powodzeniem może towarzyszyć mu Gb, a na siedliskach potencjalnie buczynowych - Bk, szanse powodzenia uprawy tego ostatniego gatunku zależą jednak od szczegółów mikrosiedliskowych. W zabudowie granicy lasu można z powodzeniem wprowadzać głogi, rodzime dzikie róże i tarninę. Występowanie chojniaków trzcinnikowych wyklucza się przestrzennie z kręgiem siedliskowym borów świeżych.
Z przyrodniczego, a i z godpodarczego punktu widzenia, celowa jest jak najszybsza przebudowa drzewostanów tej fitocenozy. Nie należy przy tym sugerować się diagnozami siedliskowymi zawartymi w aktualnie obowiązujących operatach; Dbb można z powodzeniem wprowadzać w płaty chojniaków trzcinnikowych także na siedliskach zdiagnozowanych tam jako Bśw. W dojrzałych do użytkowania rębnego drzewostanach można to osiągnąć tradycyjną rębnią Id lub (lepiej) zmodyfikowaną rębnią IId ze sztucznym odnowieniem dębu pod przerzedzonym drzewostanem (Hołowiński 1998). W tym ostatnim przypadku powierzchnię przerzedzeń odnawianą debem można zwiekszyć nawet do 50-60% powierzchni manipulacyjnej. W młodszych fitocenozach tego typu zaleca się wprowadzanie podszytów lub podsadzeń produkcyjnych Dbb (wykorzystując luki i prześwietlenia) i Bk.
Natur =Seminat.
Wlkp = 3.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = ##
Chojniak łąkowy - zb. Pinus-Arrhenaretherum elatius
Zbiorowisko z sosnowym drzewostanem i runem zdominowanym przez trawy łąkowe - rajrgas Arhenarethum elatius, kupkówkę Dactylis glomerata, tomke wonną Anthoxanthum odoratum. Dominującym, szerokolistnym trawom towarzyszą inne rośliny łąkowe (Knautia arvensis, Galium mollugo), porębowe (Rubus idaeus) i ruderalne (Linaria vulgaris, Agropyron repens, Urtica dioica). W podszycie znaczący bywa udział brzozy (Betula pendula), a w warstwie mszystej - mchów Rhytidaelphus squarrosus i Scleropodium purum. Zbiorowisko to, w Cedyńskim Parku Krajobrazowym spotykane najczęściej w pobliżu północnej flanki Lasów Mieszkowickich na odcinku Golice-Moryń-Macierz, związane jest wyraźnie z zalesieniami porolnymi.
Występowanie tego zbiorowiska jest indykatorem siedlisk nadających się przynajmniej do uprawy Db. Na siedliskach potencjalnie grądowych z powodzeniem może towarzyszyć mu Gb, a na siedliskach potencjalnie buczynowych - Bk. W zabudowie granicy lasu można z powodzeniem wprowadzać głogi, rodzime dzikie róże i tarninę.
Z przyrodniczego, a i z gospodarczego punktu widzenia, celowa jest jak najszybsza przebudowa drzewostanów tej fitocenozy w kierunku znacznego zwiększenia udziału dębu i buka, a na siedliskach grądowych - także graba. Nie należy przy tym sugerować się diagnozami siedliskowymi zawartymi w aktualnie obowiązujących operatach; Dbb można z powodzeniem wprowadzać w płaty chojniaków łąkowych także na siedliskach zdiagnozowanych tam jako Bśw. W dojrzałych do użytkowania rębnego drzewostanach można to osiągnąć tradycyjną rębnią Id lub (lepiej) zmodyfikowaną rębnią IId ze sztucznym odnowieniem dębu pod przerzedzonym drzewostanem (Hołowiński 1998). W tym ostatnim przypadku powierzchnię przerzedzeń odnawianą debem można zwiekszyć nawet do 50-60% powierzchni manipulacyjnej. Inicjowanie takiej przebudowy w drzewostanach rębnych stanowi rozsądny kompromis celów gospodarczych i przyrodniczych, w miarę możliwości gospodarczych należy wkraczać z takimi działaniami także do drzewostanów młodszych klas wieku. W młodszych fitocenozach tego typu zaleca się wprowadzanie podszytów lub podsadzeń produkcyjnych Dbb (wykorzystując luki i prześwietlenia) i Bk.
Natur =Seminat.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = ##
Chojniak śmiałkowy - zb. Pinus-Deschampsia flexuosa
Bardzo pospolite w Cedyńskim parku Krajobrazowym zbiorowisko leśne z jednogatunkowym, sosnowym drzewostanem, o fizjonomii świeżego boru sosnowego. W runie bezwzględnie dominuje śmiałek pogięty, Deschampsia flexuosa, któremu jednak nie towarzyszą inne rośliny typowe dla borów, ale gatunki porebowe (Calamagrostis epigeios, Rubus idaeus, Chamaenerion angustifolium), łakowe (Anthoxanthum odoratum) oraz typowe dla muraw napiaskowych (Rumex acetosella). Warstwę mchów budują borowe: Entodon schreberi, Dicranum undulatum i Dicranum scoparium, którym regularnie i ze znaczną ilosciowoscią towarzyszy Scleropodium purum.
Zbiorowisko to ma bardzo szeroką skalę ekologiczną. Występuje na siedliskach o różnej żyzności, skutecznie maskując ich zróżnicowanie. Jego obecność skłaniała w przeszłości taksatorów do klasyfikowania siedlisk leśnych jako Bśw, co nie musi odpowiadać rzeczywistości: często spotyka się płaty chojniaków śmiałkowych na siedliskach właściwych kwaśnym dąbrowom. Jednak metody fitoindykacyjne przy rozpoznawaniu rzeczywistego potencjału siedlik nie są w tym przypadku wystarczające.
Z przyrodniczego, a i z gospodarczego punktu widzenia, celowa jest jak najszybsza przebudowa drzewostanów tej fitocenozy. Jej głębokość uzależniona jest jednak od uwarunkowań siedliskowych, które są skutecznie maskowane wpływem obecnych drzewostanów i nie mogą być zidentyfikowane na podstawie kryteriów florystycznych. Do czasu wykonania operatów glebowo-siedliskowych należy dążyć w przebudowach zawsze do zwiększenia udziału dębu, stosownie do spontanicznego dynamizmu tego gatunku w drzewostanach przebudowywanych i sąsiednich. Nie należy sugerować się diagnozami siedliskowymi zawartymi w aktualnie obowiązujących operatach. W dojrzałych do użytkowania rębnego drzewostanach przebudowę można osiągnąć tradycyjną rębnią Id lub (lepiej) zmodyfikowaną rębnią IId ze sztucznym odnowieniem dębu pod przerzedzonym drzewostanem (Hołowiński 1998). W tym ostatnim przypadku powierzchnię przerzedzeń odnawianą dębem można zwiększyć nawet do 50-60% powierzchni manipulacyjnej. Inicjowanie takiej przebudowy w drzewostanach rębnych stanowi rozsądny kompromis celów gospodarczych i przyrodniczych, w miarę możliwości gospodarczych należy wkraczać z takimi działaniami także do drzewostanów młodszych klas wieku. W młodszych fitocenozach tego typu zaleca się wprowadzanie podszytów lub podsadzeń produkcyjnych Dbb (wykorzystując luki i prześwietlenia) i Bk.
Natur =Seminat.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = ##
Chojniak z czeremchą amerykańską - zb. Pinus-Padus serotina
Pospolite zwłaszcza w Puszczy Piaskowej i w kompleksie leśnym na pn.-wsch. od Krajnika Dolnego, ale występujące także w Lasach Mieszkowickich, leśne zbiorowisko zastępcze z jednogatunkowym, sosnowym drzewostanem i zwartą warstwą podszytu budowaną przez czeremchę amerykańską (Padus serotina). Runo, ograniczane w rozwoju przez wysokie zwarcie podszytu, jest skrajnie ubogie i złożone z przypadkowych gatunków, najczęściej okrajkowych terofitów. Jest to zbiorowisko zastępcze dla ubogich dąbrów typu Calamagrostio-Quercetum, kwaśnych buczyn Luzulo pilosae-Fagetum, oraz być może dla pewnych form grądów. W kierunku tych zbiorowisk, zależnie od lokalnej sytuacji terenowej, powinno być przebudowywane.
Bujny wzrost czeremchy amerykańskiej i opanowanie przez nią warstwy podrostu, a zwłaszcza pojedyncze przechodzenie do warstw drzewostanu, wyklucza oczywiście siedliska borowe. Występowanie tego zbiorowiska zastępczego jest indykatorem siedlisk przydatnych do uprawy conajmniej Dbb, a częściej - do uprawy Bk. W zabudowie strefy granicy lasu w kontakcie z takimi drzewostanami mogą być z powodzeniem wprowadzane: głogi, rodzime dzikie róże, szakłak, trzmielina.
Pilna przebudowa tej fitocenozy jest z przyrodniczego punktu widzenia jak najbardziej celowa, ale praktycznie bardzo trudna, ze względu na ekspansywność czeremchy amerykańskiej. W literaturze leśnej sugerowane są także możliwości fitotoksycznego oddziaływania tego gatunku. Przebudowę można prowadzić tradycyjną rębnią Id, zwracając uwagę na konieczność zwalczania zbyt ekspansywnej czeremchy.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 4.N
PomZach = 3.N
CPK = 4.N
Walor = ##
Chojniak wiązowy - zb. Pinus-Ulmus glabra
Zbiorowisko leśne o dwupiętrowym drzewostanie z sosną w pierwszym piętrze i z dominacją gatunków liściastych, z przewaga wiązu górskiego, wiązu szypułkowego i jaworu w piętrze drugim. Dość skąpe zazwyczaj runo budują ubikwistyczne gatunki ogólnolasowe. Takie drzewostany i fitocenozy pospolite są np. w leśnictwie Mętno, między Mętnem a Stokami, na pn.-wsch i na zach. od Stoków oraz na pd. od jez. Narost. Zbiorowisko to jest prawdopodobnie formą degeneracji lasów typu grądu, zwraca jednak uwagę brak w nim graba.
Zbiorowisko to stanowi oryginalną, choć antropogeniczna postać "lasu mieszanego", mimo że zajmuje siedliska w obowiązujących operatach diagnozowane w przewadze jako BMśw. Występowanie takich drzewostanów jest indykatorem siedlisk, przydatnych z pewnością do uprawy występujących już w drzewostanach gatunków liściastych (Bst, J.w., Lp), a także Bk, Dbb i Gb. W zabudowie strefy granicy lasu w kontakcie z takimi drzewostanami mogą być z powodzeniem wprowadzane: głogi, rodzime dzikie róże, szakłak, leszczyna, trzmielina.
Z przyrodniczego punktu widzenia celowe jest albo zachowanie dotychczasowego charakteru zbiorowiska przez zastosowanie typowych dla drzewostanów mieszanych form zagospodarowania (tak by odtworzyć je w następnym pokoleniu drzewostanu), ewentualnie ograniczenie liczebności sosny zabiegiem o charakterze TP, a następnie wyprowadzenie i przetrzymanie drzewostanu liściastego z drugiego piętra.
Natur =Seminat.
Wlkp = 2.N
PomZach = 2.N
CPK = 3.N
Walor = #
Chojniak nerecznicowy - zb. Pinus-Dryopteris filix-mas
Typowe dla gruntów porolnych leśne zbiorowisko zastępcze o charakterystycznej fizjonomii: jednogatunkowym, sosnowym drzewostanie i runie opanowanym przez kępy narecznicy samczej Dryopteris filix-mas, której towarzyszą okrajkowe terofity, gatunki porębowe, łąkowe i ruderalne. Zbiorowisko związane jest z siedliskami grądowymi. W Cedyńskim Parku Krajobrazowym i w jego otoczeniu występuje niezbyt często i na niewielkich powierzchniach, najczęściej na terenie obrębu Godków, mniej licznie także w obrębie Mieszkowice i Łysogórki.
Wbrew zapisanym w aktualnych operatach diagnozom siedliskowym BMśw zbiorowisko należy niewątpliwie do kręgu siedliskowego lasu mieszanego. Występowanie chojniaków nerecznicowych indykuje siedliska przydatne do uprawy: Dbb a czaset także Dbs, Gb a czasem także Bk, często też wiązu górskiego i polnego a nawet lipy, klonu i jaworu. W zabudowie strefy granicy lasu w kontakcie z takimi drzewostanami mogą być z powodzeniem wprowadzane: głogi, rodzime dzikie róże, szakłak, leszczyna, trzmielina.
Z przyrodniczego punktu widzenia, celowa jest szybka i intensywna przebudowa jego płatów w kierunku grądu. Można to osiągnąć zmodyfikowaną np. rębnią IId, wprowadzając Db na wyciętych cięciem zupełnym gniazdach i Gb pod przerzedzonym cięciem drzewostanem sosnowym. Inicjowanie takiej przebudowy w drzewostanach rębnych stanowi rozsądny kompromis celów gospodarczych i przyrodniczych, w miarę możliwości gospodarczych należy wkraczać z takimi działaniami także do drzewostanów młodszych klas wieku.
Natur =Seminat.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 2.N
Walor = ##
Chojniak orlicowy - zb. Pinus-Pteridium aquillinum
Zbiorowisko w typie boru mieszanego, o zazwyczaj jednogatunkowym, sosnowym drzewostanie, jednak często z udziałem Db i Bk w podszycie lub czasem w podroście przechodzącym do drugiego piętra drzewostanu. W runie najbardziej znamienna jest masowa obecność orlicy (Pteridium aquillinum), której towarzysza jeżyny (najczęściej Rubus radula), gatunki porębowe (Rubus idaeus, Calamagrostis epigeios) i ubikwistyczne gatunki lasowe (Oxalis acetosella, Majanthemum bifolium). Jest to zbiorowisko zastępcze dla wilgotniejszych i żyźniejszych postaci kwaśnych, mezotroficznych dąbrów.
Występowanie tego zbiorowiska jest indykatorem warunków siedliskowych sprzyjających hodowli Dbb.
Z przyrodniczego punktu widzenia celowa jest szybka i gruntowna przebudowa fitocenoz tego zbiorowiska w kierunku drzewostanów dębowych (nawet na siedliskach diagnozowanych dotychczas jako BMśw). Lepiej niż tradycyjna rębnia Id nadaje się do tego zmodyfikowana rębnia IId (Hołowiński 1988) ze sztucznym wprowadzeniem dębu na gniazdach przerzedzonego drzewostanu sosnowego, o powierzchni zwiększonej nawet do 60-70% powierzchni manipulacyjnej. Inicjowanie takiej przebudowy w drzewostanach rębnych stanowi rozsądny kompromis celów gospodarczych i przyrodniczych, w miarę możliwości gospodarczych należy wkraczać z takimi działaniami także do drzewostanów młodszych klas wieku.
Natur =Seminat.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = ##
Eutroficzny lasek akacjowy - Chelidonio-Robinietum
Pospolite w Cedyńskim Parku Krajobrazowym zbiorowisko leśno-zaroślowe zdominowane przez robinię akacjowatą (Robinia pseudoacacia). Ma postać lasu robiniowego o runie zdominowanym przez okrajkowe nitrofity (Chelidonium majus, Anthriscus sylvestris). W niektórych fitocenozach (Gozdowice, Osinów) występuje także rzadki gatunek kenofita - Anthriscus caucalis. Zwłaszcza na dawnych murawach kserotermicznych bardzo pospolitym gatunkiem w runie żyznych lasków robiniowych jest inny gatunek neofita - Bromus sterilis.
To ksenospontaniczne zbiorowisko roślinne jest bardzo pospolite na krawędzi doliny Odry, gdzie zajmuje najczęściej potencjalne siedliska zboczowych łęgów wiązowych. Bardzo pospolite jest także we wnętrzu kompleksów leśnych; przede wszystkim przy ich skrajach oraz wzdłuż dróg leśnych.
Zbiorowisko to ma charakter pionierski: robinia jest gatunkiem krótkowiecznym, opanowującym przede wszystkim miejsca o naruszonej pokrywie gleby: erodowane zbocza, dawne cegielnie i żwirownie, ruiny, tereny dawnych winnic. Obecna ekspansja tego gatunki i fakt bardzo pospolitego występowania zbiorowiska Chelidonio-Robinietum, są wynikiem zmian zagospodarowania terenu po II wojnie światowej i nagłego powstania bardzo licznych siedlisk dogodnych dla tego gatunku.
Zbiorowisko to ma dość szeroką amplitudę siedliskową, najczęściej jednak jest indykatorem siedlisk odpowiadających hodowli: wiązów (górskiego, szypułkowego, a zwłaszcza polnego), klonu polnego, ewentualnie innych klonów, czasami także dębów. W strefie skraju lasu lasu jest możliwość wprowadzania głogów, rodzimych dzikich róż i tarniny.
Mimo swojego ksenospontanicznego charakteru, zbiorowisko to nie zasługuje na jednoznaczne tępienie. W strefie krawędzi doliny Odry zagajniki akacjowe, porastające ruiny wsi oraz strome zbocza doliny, stały się już na tyle charakterystycznym elementem lokalnego krajobrazu, że ich wyeliminowanie - gdyby nawet było możliwe - wiązałoby się z drastyczną zmianą jego fizjonomii. Cedyński Park Krajobrazowy najbardziej w całym regionie zachodniopomorskim zasługuje na miano "krainy akacji". Zarośla tego gatunku, porastając pozostałości osad ludzkich, porzucone żwirownie, zniszczone winnice i murawowe zbocza, na których zarzucono wypas, są świadectwem trudnej historii tego terenu. W świetle powyższych faktów proponujemy, by zagajniki robiniowe w strefie krawędzi doliny Odry uznać za tolerowany element szaty roślinnej (za wyjątkiem miejsc, gdzie inwazja robinii zagraża cennym ekosystemom nieleśnym). We wnętrzu kompleksów leśnych proponujemy podjąć przebudowę płatów nitrofilnych zagajników robiniowych, do czego nadają się modyfikacje Rb IId, albo z wykorzystaniem spontanicznie pojawiających się podrostów Bst, Lim, Jw i Kl, albo ze sztucznym wprowadzeniem tych gatunków (nawet na siedliskach diagnozowanych jako BMśw !). Należy przy tym liczyć się z bardzo duża zdolnością odroślową robinii: praktycznie niemożliwe na żyźniejszych siedliskach jest wyeliminowanie tego gatunku przy pomocy cięć. Zamiast tego należy dążyć tylko do takiego jej osłabienia (cięcia letnie !), by rodzime gatunki liściaste miały szansę osiągnąć pułap drzewostanu. Wstępne obserwacje dynamiki takich zbiorowisk sugerują, że dalsze etapy przekształceń zbiorowiska mogą wtedy już dokonać się drogą spontanicznej sukcesji.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 4.N
PomZach = 3.N
CPK = 4.N
Walor = ##
Mezotroficzny lasek akacjowy - zb. Robinia pseudoacacia-Calamagrostis epigeios
Na najubozszyhc siedliskach, własciwym mezotroficznym dąbrowom, wynikiem uprawy robinii akacjowatej są zbiorowiska nie dające się zidentyfikować z omówionymi wyżej eutroficznymi zagajnikami akacjowymi. W runie tych lasków nie występują bowiem typowe dla omówionego poprzednio zbiorowiska okrajkowe nitrofity, jak np. Chelidonium majus. Zamiast nich, ubogie gatunkowo runo opanowują łanowe trawy, jak zwykle dominujący Calamagrostis epigeios, Agropyron repens, Poa pratensis, Deschampsia flexuosa bądź - występująca masowo Apera spica-venti (chwast segetalny !).
Zbiorowisko to jest indykatorem ubogich siedlisk, przydatnych jednak zazwyczaj do uprawy Dbb.
Płaty tego zbiorowiska obecne wewnatrz kompleksów leśnych (występują przede wszystkim w Lasach Mieszkowickich) zaleca się przebudować na mieszane drzewostany sosnowo-dębowe przy użyciu typowej rębni Id. Choć zdolnośc odroslowa robinii jest na takich siedliskach mniejsza, niż na siedliskach żyznych, nalezy się z nią liczyć, wykonując cięcia w tym gatunku latem i nie zaniedbując pielęgnacji upraw !
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 2.N
PomZach = 2.N
CPK = 3.N
Walor = ##
Łęg olsowy - Poo trivialis-Alnetum
Zbiorowisko roślinne o charakterze pośrednim między olsem a łęgiem, uważane za efekt antropogenicznej degeneracji olsów w wyniku ich przesuszenia. Wobec powszechności procesu obniżania się wód gruntowych i przesychania siedlisk leśnych Puszczy Piaskowej i Lasów Mieszkowickich, zespół ten jest pospolity na rozpatrywanym terenie. Często pas łęgu olsowego okala fragmenty lepiej zachowanych olsów (taka zonacja wykształciła się np. na Czaplim Bagnie na pn.-zach. od Chojny). W innych miejscach przekształceniu w łęg olsowy uległy już całe płaty olesowe (niektóre lasy doliny Świergotki). Łęg tego typu występuje też w płytkich dolinkach z zanikającymi wysiękami wód gruntowych na stokach doliny Odry (okolice Siekierek, Osinowa).
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk właściwych olszy, ale sygnalizuje zwykle mozliwość domieszkowego wprowadzania Js i wiązów (zwłaszcza szypułkowego i górskiego), o ile oczywiście stosunki wodne nie zmienią się w kierunku wtórnego zabagnienia.
Zespół łęgu olsowego wymaga albo podjęcia działań renaturalizujących stosunki wodne i rewitalizujących ekosystemy olsowe (np. pietrzenia na rowach odwadniających wykonane w formie serii niskich, kilkunastocentymetrowych pietrzeń) kilkunastocentymetrowych piętrzeń), albo zagospodarowania w sposób analogiczny jak łęgi olszowo-jesionowe (Fraxino-Alnetum)
Natur =Seminat.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = #
Chojniaki daglezjowe - Zbiorowisko Pseudotsuga menziezii
Niezależnie od rozproszonego występowania daglezji we wszystkich niemal kompleksach leśnych rozpatrywanego terenu, w kilkunastu miejscach spotyka się jej zwarte, jednogatunkowe drzewostany. Zwarte lasy daglezjowe najczęstsze są na obszarze Puszczy Piaskowej w obrębie Piasek (np. pn.-wsch. flanka Puszczy między Kuropatnikami a Stokami), płaty ich odnotowano jednak także w obrębie Mieszkowice, Godków i Chojna. Jednogatunkowy drzewostan budowany jest przez daglezję, obecna tez zazwyczaj w warstwie podrostu. Runo ma zwykle dość przypadkowy skład, złożony z najmniej wymagających gatunków leśnych i okrajkowych terofitów.
Chojniaki daglezjowe występują na siedliskach: mezotroficznych dąbrów, kwaśnych buczyn i grądów, a nawet przesuszonych łęgów, nie mając tym samym waloru fitoindykacyjnego.
Mimo obcego pochodzenia geograficznego daglezji, jej drzewostany zasługują na zachowanie jako pamiątka dawnej kultury leśnej. Niektóre drzewostany daglezjowe rozpatrywanego obszaru maja dodatkowo duże znaczenie dla uprawy tego gatunku w całym regionie, stanowiąc gospodarcze lub nawet wydzielone drzewostany nasienne i zawierając w swym składzie drzewa doborowe. W świetle tych faktów pożądane jest utrzymanie na dotychczasowym poziomie obecności daglezji w kompleksach leśnych, w tym także odnawianie zwartych drzewostanów daglezjowych, w miarę możliwości przy pomocy odnowienia naturalnego.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 2.N
PomZach = 2.N
CPK = 2.N
Walor = #
Zbiorowiska zaroślowe
Łozowisko Salicetum pentandro-cinereae (Almq. 1929) Pass. 1961
Zbiorowisko szerokolistnych wierzb (przede wszystkim Salix cinerea), należące do kręgu dynamicznego olsów, bardzo pospolite na rozpatrywanym terenie. Łozowiska występują przede wszystkim w bagiennych, eutroficznych zagłębieniach, stanowiąc etap sukcesji od szuwaru do olsu.
Występowanie łozowisk jest indykatorem siedlisk przydatnych wyłącznie dla olszy. Uprawa taka nie byłaby jednak celowa ze względu na ekologiczne znaczenie niezalesionych bagienek śródleśnych. Płaty łozowisk w operacie urządzeniowoleśnym sklasyfikowano jako "bagna", w praktyce gospodarki leśnej są one traktowane jako użytki ekologiczne. Nic nie zagraża ich istnieniu i swobodnemu przebiegowi sukcesji. Nie ma potrzeby ani sensu ingerować w procesy ekologiczne przebiegające w łozowiskach, chyba że ich rozwój stanowi zagrożenie dla cennych ekosystemów nieleśnych lub ich elementów.
Natur =Natur.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = #
Łozowisko z wierzbą uszatą - Betulo-Salicetum auritae Meij.-Drees 1936
Zbiorowisko o fizjonomii łozowiska lub zapustów brzozowych z udziałem dwóch gatunków drzewiastych typowych dla mezotroficznych bagien: brzozy omszonej Betula pubescens i wierzby uszatej Salix aurita. Zarośla te, należąc do kręgu dynamicznego ubogich olsów torfowcowych, są na rozpatrywanym terenie tak samo rzadkie, jak w ogóle mezotroficzne bagna. Dwa stanowiska zarośli z brzozą omszoną i wierzbą uszatą odnotowano na torfowiskach w okolicy stacji kolejowej Brwice.
Występowanie tego zespołu jest indykatorem siedlisk przydatnych do uprawy mieszanych drzewostanów brzozy omszonej i olszy. Uprawa taka nie byłaby jednak celowa ze względu na ekologiczne znaczenie niezalesionych bagienek śródleśnych. Płaty tego zespołu w operacie urządzeniowoleśnym sklasyfikowano jako "bagna", w praktyce gospodarki leśnej są one traktowane jako użytki ekologiczne. Nic nie zagraża ich istnieniu i swobodnemu przebiegowi sukcesji. Nie ma potrzeby ani sensu ingerować w procesy ekologiczne przebiegające w tym zbiorowisku, chyba że ich rozwój stanowi zagrożenie dla cennych ekosystemów nieleśnych lub ich elementów.
Natur =Natur.
Wlkp = 2.V
PomZach = 2.V
CPK = 1.E
Walor = $$
Wikliny nadrzeczne - Salicetum triandro-viminalis Lohm. 1952
Zbiorowisko zaroślowe wierzb wąskolistnych, bardzo pospolite w dolinie Odry. Należy do kręgu dynamicznego łęgów wierzbowych, będąc etapem sukcesji od zbiorowisk nieleśnych do lasu na siedliskach regularnie zalewanych wodami powodziowymi. Mimo pospolitego występowania tego taksonu, większe jego płaty należą do rzadkości; najczęściej spotyka się wikliny w formie wąskich pasm i grup krzewów, zwłaszcza na samym brzegu rzeki.
Występowanie tego zespołu jest indykatorem siedlisk, na których - jeżeli miałyby być przekształcane na las - należałoby wprowadzać drzewiaste wierzby (białą i kruchą), z nieznaczną tylko domieszką topól: białej i czarnej oraz wiązów: górskiego i szypułkowego. Jednak o ile nie wymagają tego względy ochrony cennych ekosystemów nieleśnych bądź ich elementów, nie ma potrzeby ingerować w żaden sposób w rozwój wiklin nadrzecznych. Pożądane jest zezwalanie na spontaniczny rozwój ich płatów i na przebieg sukcesji w kierunku inicjalnych postaci łęgu wierzbowego. Nie należy dopuszczać do usuwania zarośli wierzbowych z wnętrza doliny rzecznej o ile nie jest to podyktowane koniecznością ochrony innych elementów przyrody.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.V
PomZach = 2.V
CPK = 4.N
Walor = $
Czyżnie - Pruno-Crataegetum Hueck 1931
Zdecydowanie najpospolitsze zbiorowisko zaroślowe rozpatrywanego obszaru, silnie zróżnicowane pod względem form swojego występowania i zajmowanych siedlisk. Maja charakter zwartych zarośli z dominacją róznych gatunków głogów (Crataegus curvisepala, Crataegus monogyna) lub tarniny (Prunus spinosa), najczęściej także z udziałem dzikich róż (Rosa canina, Rosa dumalis). Na badanym terenie czyżnie rozwijają się wyjątkowo dobrze. Najczęściej występują w roli zarośli śródpolnych o charakterze pasów wzdłuż dróg. Często też pełnią rolę oszyjka na skraju drzewostanów. Związane są z kręgami dynamicznymi wszystkich eutroficznych zbiorowisk leśnych - przede wszystkim grądów, buczyn, łęgów zboczowych, ale występują też na siedliskach kwaśnych dąbrów, łęgów jesionowo-wiązowych, a nawet łęgów topolowych.
Pięknie rozwinięte czyżnie obserwowano np. na całym obszarze rolniczym między Cedynią a Moryniem, a zwłaszcza w okolicy jeziora Górka. Występują w nich pomnikowe okazy głogów. Zarośla z głogami imponujących rozmiarów notowano też po brzegach jeziora Narost. Postać czyżni z bezwzględną dominacją tarniny częsta jest na zboczach krawędzi doliny Odry, na skrajach lasów w strefie krawędziowej, a nawet wewnątrz lasów (zwłaszcza w całym kompleksie Lasów Mieszkowickich), zwłaszcza np. przy drogach leśnych. Zarośla tarninowe licznie spotyka się też w okolicy Nawodnej i Zatoni, gdzie tworzą kompleksy przestrzenne z ciepłolubnymi murawami. Generalnie jednak omawiane zbiorowisko jest w ogóle pospolite na całym rozpatrywanym terenie.
Występowanie czyżni, a nawet tylko pojedynczych starych głogów, zarośli tarniny czy dzikich róż, wyklucza siedliska czysto borowe. Omawiane zbiorowisko ma dość szeroką amplitudę ekologiczną, zawsze jednak jest indykatorem siedlisk przydatnych do uprawy conajmniej Dbb.
Będąc ważnym i specyficznym elementem krajobrazu Cedyńskiego Parku Krajobrazowego, czyżnie w pełni zasługują na troskę i ochronę. Nie należy niszczyć ich płatów we wszystkich miejscach, w których występują. Zbiorowisko to w pełni zasługuje na protegowanie i wykorzystanie w biologicznej zabudowie granicy leśno-polnej (patrz odpowiedni rozdział) na większości siedlisk. Również płaty zarośli tarninowych i inne elementy czyżni, występujące wewnątrz kompleksów leśnych (zwykle w sąsiedztwie lasów silnie zdegradowanych i zniekształconych) nie powinny być niszczone, a wręcz przeciwnie - pożądane się wprowadzanie nasadzeń tarniny i głogów (ale bez udziału gatunków obcego pochodzenia geograficznego) w roli "oszyjka wewnętrznego", na poboczach dróg leśnych, w otulinie szkółek leśnych, zwłaszcza w Lasach Mieszkowickich, a szczególnie w lasach porolnego pochodzenia.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 4.N
Walor = $
Zarośla bzu czarnego - Urtico-Sambucetum (Doing 1962) Olss. 1978 em. Wojt. 1990
Nitrofilne zarośla bzu czarnego są pospolitym elementem krajobrazu roślinnego siedlisk łęgowych, występując na skrajach łęgów olszowych, zwłaszcza tych w dolinie Odry, oraz innych wilgotnych lasów liściastych. Rozwijają się też na ruderalnych siedliskach antropogenicznych, zwłaszcza na ruinach zabudowań. Zarośla bzu czarnego pospolicie występują też w śródpolnych zagłębieniach terenowych w otulinie CPK, zwłaszcza w okolicy Narostu, najczęściej okalając wypełniające zagłębienie zbiorowiska bagienne.
O ile występuje poza siedliskami ruderalnymi, zbiorowisko to jest indykatorem siedlisk, na których możliwa jest uprawa: wiązów (zwłaszcza górskiego i szypułkowego), dębu szypułkowego, olszy, a czasami także jesionu.
Zbiorowisko to może odegrać ograniczoną rolę w tzw. biologicznej zabudowie granicy lasu. Powinno być jednak wprowadzane wyłącznie na lokalnie właściwych mu siedliskach, to znaczy na granicach leśnych tworzonych przez łęgi olszowe w dolinie Odry oraz na brzegach olsów.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = #
Zarośla trzmielinowo-leszczynowe - Euonymo-Cornetum Pass. 1964
Nieczęste na rozpatrywanym terenie (przynajmniej w swojej typowej postaci) zbiorowisko zaroślowe z udziałem trzmieliny i leszczyny, często także z domieszką głogów i szakłaka, związane lokalnie z kręgiem dynamicznym grądów. Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk przydatnych do uprawy: Dbb, Gb, Lp, czasem także Dbs, wiązów, klonu i jaworu. W pełni zasługuje na protegowanie i wykorzystanie w biologicznej zabudowie granicy leśno-polnej (patrz odpowiedni rozdział) na siedliskach grądowych, gdzie powinno być wręcz preferowane.
Natur =Nat.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.V
CPK = 2.V
Walor = $
Zarośla trzmielinowo-dereniowe - Euonymo-Coryletum Pass. et Hoffm. 1967
Zarośla z dominacją derenia świdwy, często z udziałem trzmieliny, związane z kręgiem dynamicznym łęgów. Jest to cenne i nieczęste obecnie na rozpatrywanym terenie zbiorowisko oszyjkowe siedlisk łęgowych. Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk przydatnych do uprawy jesionu, olszy, wiązów (zwłaszcza górskiego i szypułkowego), a czasem także dębu szypułkowego. Zarosla dereniowe z udziałem trzmieliny w pełni zasługują na protegowanie i wykorzystanie w biologicznej zabudowie granicy leśno-polnej (patrz odpowiedni rozdział) w kontakcie z łęgami olszowymi (poza doliną Odry), łęgami wiązowo-jesionowymi i niskimi grądami. W kompleksach zdegradowanych lasów (Lasy Mieszkowickie !) zasługuje także na punktowe wprowadzenie na siedliska łęgowe wewnątrz kompleksów leśnych, np. przy drogach leśnych.
Natur =Nat.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.V
CPK = 2.V
Walor = $
Zarośla z ligustrem - Ligustro-Prunetum Tx. 1952
Ciepłolubne zbiorowisko zaroślowe z udziałem ligustru (Ligustrum vulgare), rozwija się przede wszystkim w okolicach, gdzie występują murawy kserotermiczne. Jest indykatorem siedlisk ciepłych, sprzyjających uprawie Dbb, a na granicy lasu - rozwojowi oprócz ligustru także zarośli tarniny, głogów i szakłaka. Zarazem jednak jego występowanie jest sygnałem wysokiego prawdopodobieństwa obecności w sąsiedztwie cennych gatunków murawowych, sugerując ostrożność w podejmowanych działaniach zalesieniowych i przebudowujących. Zbiorowisko rozpowszechnione jest np. w rejonie Nawodnej, notowano je także w strefie krawędzi doliny Odry, w okolicach Zatoni, a także w okolicach Kostrzynka i Osinowa. W tych rejonach swojego naturalnego występowania może być uznane za wartościowy element roślinności na przydrożach i poboczach dróg śródpolnych, a także na ciepłych, eksponowanych ku pd. skrajach lasów. Na takich, specyficznych siedliskach może być wykorzystane do zabudowy granicy polno-leśnej. Nie należy jednak wprowadzać go w tej roli w okolicach, gdzie ligustr naturalnie nie występuje, ani na innych niż wskazane siedliskach.
Natur =Nat.
Wlkp = 1.V
PomZach = 1.V
CPK = 2.N
Walor = $
Zarośla szakłakowo-dereniowe - Rhamno-Cornetum Pass. 1964
Bardzo bogate w gatunki krzewów zbiorowisko zaroślowe z udziałem szakłaka i derenia, a często także klonu polnego, wiązu i głogów. Związane jest najczęściej z siedliskami stokowymi w rejonach występowania muraw ciepłolubnych: rozpowszechnione jest w strefie krawędzi doliny Odry, zwłaszcza w okolicach Zatoni i Radunia, spotyka się je także w okolicy Nawodnej i nad jez. Górka. Spotykane w tych okolicach i w tym zbiorowisku osobniki szakłaka osiągają imponujące rozmiary, należąc do najokazalszych w Polsce. Zbiorowisko to wykazuje związki dynamiczne ze zboczowymi łęgami wiązowymi. Wskazuje siedliska przydatne dla wiązów (zwłaszcza polnego), klonu polnego, klonu zwyczajnego, dębu bezszypułkowego, a nawet jarzębu brekinii. Zarazem jednak sygnalizuje konieczność zachowania ostrożności w planowanych pracach przebudowy, zabudowy granicy lasu lub zalesień, ze względu na możliwość występowania w sąsiedztwie cennych gatunków ciepłolubnych. Stanowi cenny element szaty roślinnej, ale ze względu na specyfikę jego siedlisk, możliwości protegowania zarośli szakłakowo-dereniowch są ograniczone. Pożądane jest jednak zachowanie ich tam, gdzie rozwijają się spontanicznie.
Natur =Nat.
Wlkp = 2.V
PomZach = 2.V
CPK = 2.V
Walor = $
Zarośla żarnowca - Rubo plicati-Sarothamnetum Weber 1987
Zbiorowiska żarnowca (Sarothamnus scoparius), tak pospolite i charakterystyczne dla innych części Pomorza, na obszarze Cedyńskiego Parku Krajobrazowego i jego otoczenia nie należą do zbiorowisk częstych i wykształcają się zwykle słabo. Zarośla tego gatunku odnotowano tylko kilkakrotnie na zrębach, np. w Puszczy Piaskowej i w kompleksie leśnym Gądno, a także w otoczeniu żwirowni w Chełmie. Żarnowczyska są indykatorem siedlisk "dębowych" tzn. siedlisk dąbrów i uboższych grądów. Sygnalizują one dobre warunki dla uprawy Dbb; na siedliskach potencjalnie grądowych z powodzeniem może towarzyszyć mu Gb. Ze względu na niewielką rolę odgrywaną przez to zbiorowisko w szacie leśnej obszaru, nie ma ono większego wpływu na gospodarkę leśną, a wobec faktu że ograniczony udział żarnowczysk jest jednym z elementów geobotanicznej specyfiki regionu, jego protegowanie byłoby niecelowe.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.I
PomZach = 3.N
CPK = 1.R
Walor = #
Zarośla kruszyny - Molinio-Franguletum Pass. 1964
Zwarte zarośla kruszyny typowe są dla siedlisk wilgotnych, zwłaszcza dla skrajów olsów i łęgów olszowych. Rola, jaką zbiorowisko to pełni w szacie roślinnej Cedyńskiego Parku Krajobrazowego i jego otoczenia, jest jednak dość umiarkowana. Zbiorowisko to jest indykatorem siedlisk właściwych olszy. Może być w ograniczonym zakresie wykorzystane do zabudowy biologicznej skraju lasu na siedliskach olsowych.
Natur =Nat.
Wlkp = 2.I
PomZach = 3.N
CPK = 2.N
Walor = #
Zarośla kolcowoju - Lycietum halmifolii Felf. 1942
Zwarte zarośla kolcowoju porastają głównie ciepłe, ruderalne siedliska w obrębie miejscowości położonych w Dolinie Odry (Czelin, Błeszyn, Gozdowice, Łysogórki, Siekierki, Rudnica, Kostrzynek, Osinów, Raduń, Zatoń). Czasami zbiorowisko to rozwija się na skraju lasu, odnotowano także kilka stanowisk wewnątrz kompleksów leśnych, najczęściej na ruinach dawnych osad. Ze względu na ruderalny charakter zbiorowisko nie zasługuje na protegowanie. Ponieważ jednak jego liczne występowanie (typowe dla ciepłych siedlisk) jest jednym z elementów geobotanicznej swoistości obszaru, zaleca się tolerancję dla tego zespołu w miejscach, gdzie spontanicznie występuje.
Natur =Synatrop.Ruder.Wyspecjaliz.
Wlkp = 3.I
PomZach = 1.N
CPK = 3.N
Walor = #
Zarośla lilaka (bzu) - zb. Syringa vulgaris
Zwarte zarośla bzów (Syringa vulgaris) towarzyszą praktycznie wszystkim osadom ludzkim na badanym terenie. Szczególnie liczne są one w miejscowościach położonych w dolinie Odry. Zwłaszcza w okresie kwitnienia są wybitnym i atrakcyjnym elementem krajobrazu. Oprócz występowania przy domostwach, zarośla takie, przetrwałe przez kilka dziesięcioleci, porastają także resztki dawnych osad. Nawet wewnątrz kompleksów leśnych występują praktycznie przy każdej z dawnych osad, nieomylnie sygnalizując ich ruiny. Mimo obcego pochodzenia geograficznego gatunku i ruderalnego charakteru zarośli, uznać trzeba że zarośla bzu są istotnym elementem specyfiki geobotanicznej obszaru i pamiątką jego historii. Zaleca się więc tolerancję dla nich w miejscach, gdzie występują oraz kultywowanie uprawy tego gatunku przy siedzibach ludzkich..
Natur =Ksenopont.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 4.N
Walor = #
Zarośla śnieguliczki - zb. Symphoricarpos albus
Zwarte zarośla tego północnoamerykańskiego, uprawianego w celach ozdobnych gatunku towarzyszą pospolicie pozostałościom dawnych osad ludzkich, będąc świadectwem przeszłości terenu. Zaleca się tolerancję dla nich w miejscach, gdzie występują.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = #
Zarośla tawliny - zb. Sorbaria sorbifolia
Zwarte zarośla tego obcego gatunku odnotowano tylko na kilku stanowiskach, w tym na jednym wewnątrz kompleksu leśnego (obręb Łysogórki). Ze względu na minimalną rolę zbiorowiska w szacie roślinnej obszaru i brak tendencji do ekspansji, zaleca się tolerancję dla tego zbiorowiska.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 2.N
PomZach = 2.N
CPK = 1.N
Walor = #
Zbiorowiska okrajków i przydroży
Geranio-Peucedanetum cervariae (Kuhn. 1937) Mull. 1961
Cenne, ciepłolubne zbiorowisko okrajkowe, rzadkie na badanym terenie, odnotowane przez nas w kompleksie lasów i muraw na wsch. od Nawodnej, gdzie występowało pod okapem drągowiny sosnowej. Brzeg (1989) odnalazł dokumentację fitosocjologiczną tego zespołu także w materiale Cellińskiego i Filipka (1958) z Bielinka (wśród zdjęć, które autorzy ci zaliczyli do Litosphermo-Quercetum).
Występowanie tego zespołu jest indykatorem siedlisk "ciepłych", przydatnych dla Dbb. W strefie oszyjka na granicy lasu dobrze rozwijać się mogą: głogi, tarnina, dzikie róże, szakłak, klon polny i ligustr. Zarazem jednak zbiorowisko jest sygnałem wysokiego prawdopodobieństwa występowania innych cennych gatunków kserotermicznych i sugeruje konieczność zachowania najwyższej ostrożności przy planowaniu prac.
Zbiorowisko jest pożądanym elementem szaty roślinnej, gromadząc w swoim składzie unikatowe gatunki roślin. W miejscach jego występowania, a nawet w miejscach występowania pojedynczych jego komponentów (zwłaszcza Peucedanum cervicaria) należy ułatwić mu rozwój ograniczając zwarcie drzewostanu i rozluźniając je trzebieżami aż do powstania luk.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 1.E
PomZach = 1.E
CPK = 1.E
Walor = $$
Campanulo-Vicietum tenuifoliae Krausch 1961 em. Korneck 1974
Barwne, kwietne zbiorowisko ciepłolubnego okrajka z dominacją Vicia tenuifolia. Drugi gatunek charakterystyczny, Campanula bononiensis, według naszych obserwacji występuje stosunkowo rzadko. W Cedyńskim Parku Krajobrazowym, zwłaszcza w rejonach "ciepłych" (okolice Nawodnej, rejon Dolska, Mętna i Cedyni) zespół ten jest zbiorowiskiem pospolitym (jednym z najpospolitszych okrajków) oraz istotnym elementem decydującym o geobotanicznej swoistości obszaru. Brzeg (1989) odnalazł dokumentację fitosocjologiczną tego zespołu także w materiale Cellińskiego i Filipka (1958) z Bielinka (wśród zdjęć, które autorzy ci zaliczyli do Litosphermo-Quercetum). Zespół występuje na skrajach lasów i zarośli, ale także na miedzach śródpolnych i przydrożach.
Występowanie tego zespołu jest indykatorem siedlisk "ciepłych", przydatnych dla Dbb z domieszką klonu i wiązu polnego. W strefie oszyjka na granicy lasu dobrze rozwijać się mogą: głogi, tarnina, dzikie róże, szakłak i klon polny. Zarazem jednak zbiorowisko jest sygnałem wysokiego prawdopodobieństwa występowania innych cennych gatunków kserotermicznych i sugeruje konieczność zachowania najwyższej ostrożności przy planowaniu prac.
Ze względu na bogactwo gatunkowe, ciepłolubny charakter, występowanie rzadkich gatunków oraz walory krajobrazowe w okresie kwitnienia, jest cennym i pożądanym elementem szaty roślinnej. Zasługuje na protegowanie, co osiągnąć można przez pozostawianie na wszystkich ciepłych siedliskach, nieużytkowanego pasa 3-4 m szerokości na zewnątrz od skraju drzewostanów lub zarośli. W pasie tym należy dopuścić do spontanicznego rozwoju roślinności. Rozwojowi płatów zespołu sprzyjać może także rozluźnienie i utrzymywanie przerywanego zwarcia i lukowatej struktury drzewostanów na dawnych murawach kserotermicznych.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.V
PomZach = 1.V
CPK = 3.N
Walor = $
Geranio-Trifolietum alpestris Th. Mull. 1961
Zbiorowisko ciepłolubnego okrajka z koniczyną dwukłosową, dość pospolite w Polsce, ba badanym trenie spotykane głównie w rejonach występowania muraw kserotermicznych (okolice Nawodnej, okolice Radunia, jez. Górka, strefa krawędzi doliny Odry, okolice rez. Wrzosy Cedyńskie).
Występowanie tego zespołu jest indykatorem siedlisk "ciepłych", przydatnych dla Dbb, klonu polnego, wiązu polnego, lipy. W strefie oszyjka na granicy lasu dobrze rozwijać się mogą: głogi, tarnina, dzikie róże i szakłak. Zarazem jednak zbiorowisko jest sygnałem prawdopodobieństwa występowania innych cennych gatunków kserotermicznych i sugeruje konieczność zachowania ostrożności przy planowaniu prac.
Ze względu na bogactwo gatunkowe, ciepłolubny charakter, występowanie rzadkich gatunków oraz walory krajobrazowe w okresie kwitnienia, jest cennym i pożądanym elementem szaty roślinnej. Zasługuje na protegowanie, co osiągnąć można przez pozostawianie na wszystkich ciepłych siedliskach, nieużytkowanego pasa 3-4 m szerokości na zewnątrz od skraju drzewostanów lub zarośli. W pasie tym należy dopuścić do spontanicznego rozwoju roślinności. Rozwojowi płatów zespołu sprzyjać może także rozluźnienie i utrzymywanie przerywanego zwarcia i lukowatej struktury drzewostanów na ciepłych siedliskach.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.V
PomZach = 3.V
CPK = 3.N
Walor = $
Trifolio-Lathyretum nigri Mayer 1965
Subatlantyckie zbiorowisko ciepłolubnego okrajka z udziałem groszku czerniejącego (Lathyrus niger), spotykane rzadko w strefie krawędziowej doliny Odry (np. zbocza w okolicy rez. "Wrzosy Cedyńskie").
Występowanie tego zespołu jest indykatorem siedlisk "ciepłych", przydatnych dla Dbb. W strefie oszyjka na granicy lasu dobrze rozwijać się mogą: głogi, tarnina, dzikie róże i szakłak. Zarazem jednak zbiorowisko jest sygnałem prawdopodobieństwa występowania innych cennych gatunków kserotermicznych i sugeruje konieczność zachowania ostrożności przy planowaniu prac.
Jak inne ciepłolubne zbiorowiska okrajkowe, zespół groszka czerniejącego jest pożądanym elementem szaty roślinnej. Protegowane tego zbiorowiska jest możliwe przez rozluźnienie i utrzymywanie przerywanego zwarcia i lukowatej struktury drzewostanów sosnowych, brzozowych i osikowych na zboczach krawędzi doliny Odry, zwłaszcza na terenie obrębu Łysogórki.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 1.V
PomZach = 1.V
CPK = 1.N
Walor = $
Geranio-Anemonetum sylvestris Mull. 1961
Ciepłolubne zbiorowisko okrajkowe z bardzo rzadkim zawilcem wielkokwiatowym, któremu towarzyszą między innymi: kłosownica pierzasta Brachypodium pinnatum, driakiew lśniąca Scabiosa camnescens i gorysz pagórkowaty, Peucedanum oreoselinum, odnotowano w jednym miejscu na skraju drągowiny sosnowej w kompleksie na wsch. od Nawodnej. Występowanie tego zespołu jest indykatorem siedlisk "ciepłych", przydatnych dla Dbb. W strefie oszyjka na granicy lasu dobrze rozwijać się mogą: głogi, tarnina, dzikie róże, szakłak, klon polny i ligustr. Zarazem jednak zbiorowisko jest sygnałem wysokiego prawdopodobieństwa występowania innych cennych gatunków kserotermicznych i sugeruje konieczność zachowania najwyższej ostrożności przy planowaniu prac. Ze względu na obecność rzadkich gatunków, stanowisko to bezwzględnie zasługuje na ochronę, którą realizować trzeba przez utrzymywanie luźnego zwarcia drzewostanu i niedopuszczanie do rozwoju podszytu.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 1.E
PomZach = 1.E
CPK = 1.R
Walor = $$
Trifolio-Agrimonietum Mull. 1961
Najpospolitsze w Polsce zbiorowisko z grupy ciepłolubnych okrajków, silnie nawiązujące kompozycją florystyczną do zbiorowisk łąkowych Pospolite jest również na badanym terenie, towarzysząc skrajom lasów w obszarach siedliskowych buczyn, grądów a niekiedy nawet ubogich dąbrów. Niekiedy zbiorowisko pojawia się też wewnątrz lasu, zwłaszcza na szerokich poboczach głównych dróg. Tylko na niektórych fragmentach obszaru - w rejonach "kserotermicznych", np. w okolicy Nawodnej albo w rejonie Mętna i Dolska - zespół ten jest mniej pospolity niż Campanulo-Vicietum tenuifoliae.
Omawiane zbiorowisko jest indykatorem siedlisk dąbrowowych i grądowych, sugerując możliwość uprawy Dbb, a w odpowiednich biochorach potencjalnych - także Gb, ewentualnie Bk. Drzewostan w pobliżu skraju może być z powodzeniem wzbogacony w lipę, klon, wiąz polny, a nawet jarząb brekinię. W strefie oszyjka najlepiej rozwijałyby się zarośla głogów, rodzimych dzikich róż, trzmieliny i leszczyny, a także tarniny.
Zespół nie wymaga specjalnych działań które miałyby sprzyjać jego zachowaniu i rozwojowi. Jednak pozostawianie, przy zabudowie granicy polno-leśnej pasa 3-4 m szerokości (od strony pola) do spontanicznego rozwoju roślinności okrajkowej jest generalnie zalecaną praktyką.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.I
PomZach = 4.I
CPK = 4.N
Walor = #
Vicietum sylvaticae-dumetorum Oberd et Mull. 1961
Barwne zbiorowisko wyki leśnej, stanowiące okrajek związany dość ściśle z lasami bukowymi. Na badanym terenie odnotowane wyłącznie w buczynach leśnictwa Kamienny Jaz. Zbiorowisko wystąpiło tam wewnątrz kompleksu buczyn, rozwijając się na poboczach dróg leśnych.
Na rozpatrywanym terenie zbiorowisko jest jednoznacznym indykatorem siedlisk buczynowych.
Zespół ten stanowi cenny element szaty roślinnej, nie wymaga jednak specjalnych działań, które miałyby sprzyjać jego zachowaniu się i działania takie są trudne do pomyślenia.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 1.E
PomZach = 3.E
CPK = 1.E
Walor = $
Trifolio-Melampyretum nemorosi (Pass. 1967) Drske 1973
Dość pospolite w Polsce zbiorowisko okrajkowe towarzyszące zazwyczaj skrajom grądów lub drogom leśnym wiodącym przez kompleksy lasów tego typu, na badanym terenie zanotowane zostało zaledwie kilkakrotnie. Wszystkie jego stanowiska znajdowały się przy drogach leśnych wewnątrz lasu.
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk sprzyjających uprawie Db i Gb, z ewentualną domieszką Lp i Kl. W pobliżu skraju lasu, na którym rozwija się ten okrajek, drzewostan może być z powodzeniem wzbogacony w Lp i Kl a nawet w jarząb brekinię. W strefie oszyjka siedliska sprzyjają rozwojowi zarośli leszczyny i trzmieliny, a także dzikich róż i głogów.
Zespół ten stanowi stosunkowo cenny element szaty roślinnej, nie wymaga jednak specjalnych działań, które miałyby sprzyjać jego zachowaniu się i działania takie są trudne do pomyślenia.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.V
PomZach = 2.V
CPK = 1.N
Walor = $
Agrimonio-Vicietum cassubicae Pass. 1967
Zbiorowisko okrajkowe budowane przez dominująca w płatach wykę kaszubską, rozwijające się przy skrajach lasów na siedlisku wysokich grądów (np. w kompleksie lasków sosnowych i muraw kserotermicznych k. Nawodnej) i kwaśnych buczyn (np. pd. skraj puszczy Piaskowej), notowane także w kilku miejscach na poboczach dróg leśnych.
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk "ciepłych", przydatnych na pewno dla Dbb. Na siedliskach w obrębie potencjalnych biochor grądowych z powodzeniem towarzyszyć mu może Gb, a w pobliżu strefy granicy lasu - także Lp i Kl. W strefie oszyjka są to siedliska dogodne dla głogów, szakłaka, tarniny i dzikich róż.
Zespół ten stanowi stosunkowo cenny element szaty roślinnej, nie wymaga jednak specjalnych działań które miałyby sprzyjać jego zachowaniu i rozwojowi. Jednak pozostawianie, przy zabudowie granicy polno-leśnej pasa 3-4 m szerokości (od strony pola) do spontanicznego rozwoju roślinności okrajkowej jest generalnie zalecaną praktyką.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.I
CPK = 2.N
Walor = $
Sedo-Peucedanetum oreoselini Brzeg (1981) 1983
Jedno z pospolitszych na badanym terenie zbiorowisk okrajkowych, wykształcające się na ciepłych siedliskach na skrajach lasów (najczęściej na skrajach drzewostanów sosnowych porastających siedliska dąbrów lub wysokich grądów, a nawet pod pojedynczymi drzewami wśród pól i muraw). Mimo znacznej liczby stanowisk, występowanie tego zespołu jest związane jednak wyłącznie z rejonami "ciepłymi" (cała strefa krawędziowa doliny Odry, rejon Nawodnej, rejon Mętna, Dolska i Jez. Górka, skraje lasów na pn.-zach. od Rurki).
Występowanie tego zespołu jest indykatorem "ciepłych" siedlisk sprzyjających uprawie Dbb z domieszką So. W strefie granicy lasu dobrze rozwijałyby się oszyjkowe zarośla z udziałem głogów, tarniny i dzikich róż.
Zespół ten stanowi stosunkowo cenny element szaty roślinnej, nie wymaga jednak specjalnych działań które miałyby sprzyjać jego zachowaniu i rozwojowi. Jednak pozostawianie, przy zabudowie granicy polno-leśnej pasa 3-4 m szerokości (od strony pola) do spontanicznego rozwoju roślinności okrajkowej jest generalnie zalecaną praktyką.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.I
PomZach = 2.V
CPK = 3.N
Walor = $
Melampyretum pratensis Pass. 1967
Najpospolitsze zbiorowisko okrajkowe kręgu dynamicznego kwaśnych dąbrów, w związku z tym bardzo pospolite na przydrożach dróg leśnych prowadzących przez drzewostany dębowe oraz w prześwietleniach i lukach tych drzewostanów.
Zbiorowisko jest wiernym indykatorem siedlisk dąbrowowych, to znaczy wskazuje siedliska przydatne do uprawy Dbb. W roli oszyjków na takich siedliskach wystąpić mogą zarośla żarnowcowi (jednak rzadkie na badanym terenie) lub ubogie formy zarośli typu czyżni, z udziałem tarniny i dzikich róż.
Zespół ten stanowi dość ważny element szaty roślinnej, podkreślając geobotaniczną swoistość regionu, nie wymaga jednak specjalnych działań, które miałyby sprzyjać jego zachowaniu się. Działania takie byłyby zresztą trudne do pomyślenia..
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.I
PomZach = 4.I
CPK = 4.N
Walor = #
Urtico-Calystegietum Gors et Mull. 1969
Zbiorowisko nitrofilnych, wilgotnych okrajków z kielisznikiem zaroślowym Calystegia sepium, chmielem Humulus lupulus, pokrzywą Urtica dioica i innymi bylinami o ziołoroślowym charakterze (m. in. Aegopodium podagraria), wykształcające się w lukach, prześwietleniach i na skrajach łęgów olszowych Fraxino-Alnetum rozwijających się w dolinie Odry, wszędzie tam gdzie występują lasy tego typu, a więc w okolicach Kłosowa, Czelina, Łysogórek, Siekierek, Osinowa, Piasku i Radunia. Brak tego zbiorowiska w kompleksach łęgów na inych siedliskach.
Zespół ten jest indykatorem siedlisk przydatnych dla olszy, wierzby białej i kruchej, a niekiedy także wiązu górskiego i szypułkowego. W zbiorowiskach zaroślowych na takich siedliskach dobrze czują się krzewiaste wierzby wąskolistne oraz bez czarny i kalina. Zespół ten nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.I
PomZach = 2.V
CPK = 2.N
Walor = $
Convolvulo-Rubetum caesii Pass. 1967
Zbiorowisko nitrofilnego okrajka zdominowanego przez przeplatające się wzajemnie: jeżynę popielicę Rubus caesius i kielisznik zaroślowy Calystegia sepium. Występowanie tego zespołu odnotowano na kilku stanowiskach w dolinie Odry, w prześwietleniach wśród rozwiniętego w dolinie łęgu olszowego Fraxino-Alnetum, lub w kompleksie z luźnymi zadrzewieniami Ulmus laevis i Salix fragilis. Zespół ten jest indykatorem siedlisk przydatnych dla olszy, wierzby białej i kruchej, a niekiedy także wiązu górskiego i szypułkowego. W zbiorowiskach zaroślowych na takich siedliskach dobrze czują się krzewiaste wierzby wąskolistne, oraz bez czarny i kalina. Zespół ten nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.N
CPK = 2.N
Walor = #
Fallopio-Humuletum lupuli (Pass. 1967) Brzeg 1989
Pospolite zbiorowisko welonowe z dominacją chmielu, Humulus lupulus, występujące na skrajach i w prześwietleniach wilgotnych lasów na całym obszarze. Najpospolitsze jest: w kompleksach łęgów olszowych w dolinie Odry, w zdegradowanych łęgach rozwijających się w wysiękowych dolinkach wciętych w krawędź doliny Odry (Czelin, Osinów, Cedynia), w kompleksach olsów w okolicy Jelenina i Narostu.
Zespół ten jest indykatorem siedlisk przydatnych dla wiązów, zwłaszcza górskiego i szypułkowego, olszy czarnej, a niekiedy także jesionu i dębu szypułkowego. Zarośla na takich siedliskach budowane są w warunkach naturalnych najczęściej przez bez czarny, kruszynę a czasem przez derenia świdwę i trzmielinę; mozliwy jest tez udział w nich kaliny. Omawiany zespół nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = #
Epilobio hirsuti-Convolvuletum Hilb., Heinr. Et Niem. 1972
Barwne w okresie kwitnienia zbiorowisko wierzbówki kosmatej Epilobium hirsutum i kielisznika zaroślowego Calystegia sepium, spotykane w dolinie Odry, w kompleksie z lasami olszowymi, a także w kompleksie z szuwarami, olsami i łęgami olszowymi w dolinie Kalicy k. Stoków i w uroczysku Czaple Bagno. Występowanie tego zbiorowiska wskazuje na siedliska dogodne praktycznie wyłącznie dla olszy czarnej. Zespół ten nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = #
Eupatorietum cannabini Tx. 1937
Zbiorowisko okrajkowe o fizjonomii określonej dominacją sadźca konopiastego, rozwijające się w lukach i prześwietleniach oraz na skrajach drzewostanów olszowych, w kompleksach fitocenoz łęgów olszowych Fraxino-Alnetum, rzadziej olsowych Poo trivialis-Alnetum. Brak jest gatunków szuwarowych oraz kielisznika (Calystegia sepium). Zbiorowisko to notowano np. w kompleksach olszyn związanych z doliną Rurzycy, na Czaplim Bagnie i w dolinie Kalicy. Występowanie tego zbiorowiska wskazuje na siedliska dogodne dla olszy czarnej, sugerując jednak rozważenie możliwości udziału na nich także jesionu, a czasem nawet wiązu górskiego i szypułkowego. W zaroślach możliwy jest udział bzu czarnego, derenia świdwy, kaliny, porzeczki czarnej i czerwonej i trzmieliny. Zespół ten nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.I
CPK = 2.N
Walor = $
Eupatorio-Calystegietum (Fab. Et Fal. 1967) Gors 1975
Zbiorowisko okrajkowe rozwijające się w strefie kontaktowej szuwarów jeziornych z nadbrzeznymi olsami, rzadziej łegami olszowymi. Fizjonomia zbiorowiska okreslona jest przez udział kielisznika zaroslowego calystegia sepium, pnącego się po roslinach szuwarowych (najczęściej po trzcinie) oraz przez stały udział Eupatorium cannabinum i Epilobium hirsutum. Na badanym terenie zbiorowisko odnotowano np. nad jeziorami Mętno i Ostrów oraz w szuwarach w dolinie Kalicy k. Stoków. Występowanie tego zbiorowiska wskazuje na siedliska dogodne wyłącznie dla olszy czarnej. Zespół ten nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.I
CPK = 2.N
Walor = $
Urtico-Aegopodietum Tx. (1947) 1967
Jedno z najpospolitszych w Polsce zbiorowisk okrajkowych, o fizjonomii określonej przez współdominację pokrzywy (Urtica dioica) i podagrycznika (Aegopodium podagraria), czasem z udziałem jasnoty plamistej (Lamium maculatum). Zbiorowisko to wykształca się najczęściej na poboczach dróg przecinających niskie grądy, łęgi jesionowo-wiązowe a zwłaszcza łęgi olszowe. Pospolicie występuje również w starych parkach, gdzie często tworzy wielkopowierzchniowe płaty pod drzewostanem, stanowiąc dominujący element parkowego runa. Na badanym terenie notowane na odpowiednich siedliskach często i pospolicie, nie wymaga ochrony. Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk żyznych, odpowiadających przynajmniej siedliskom LMśw. Wskazuje ono obszary siedliskowe przydatne do hodowli dębów (także szypułkowego), wiązów (zwłaszcza górskiego i szypułkowego), zwykle także jesionu i grabu. Odpowiednie zbiorowiska zaroślowe zbudowane są z derenia świdwy, trzmieliny, bzu czarnego, z udziałem głogów i szakłaka.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 3.N
Walor = #
Aegopodio-Petasitetum hybridi Tx. (1937) 1947
Łopuszyny z lepiężnikiem różowym (Petasites officinalis=P. hybridus), występujące na Pomorzu stosunkowo rzadko na siedliskach i w sąsiedztwie lasów łęgowych. Obserwowane przez autorów w nad Kalicą w parku w Mętnie Małym. Ćwikliński (1985) w monografii tego zespołu w woj. szczecińskim podaje stanowiska: w Nawodnej na terenie wysiękowym na NW od kościoła i przy rowie w zach. części wsi, w parku w Krzymowie, nad jeziorem Morzycko w Przyjezierzu, w parku w Radostowie, przy budynku dawnego Nadleśnictwa Łysogórki, nad rowami na SE od Kłosowa. To oryginalne zbiorowisko roślinne (największe spotykane w Polsce liście !) ma antropogeniczny charakter: przypuszcza się że lepiężnik był sadzony w parkach jako roślina ozdobna i lecznicza; jego kłącza uważano niegdyś za skuteczne lekarstwo na cholerę. Zdziczały stamtąd, zajmuje obecnie bardzo żyzne i wilgotne siedliska na wysiękach lub przy strumieniach. Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk dogodnych dla jesionu i wiązów (zwłaszcza górskiego i szypułkowego), a także dębu szypułkowego. W tworzących się na takich siedliskach zaroślach dominuje dereń świdwa i bez czarny z domieszką szakłaka i głogów. Łopuszyny lepiężnika różowego to w Polsce zbiorowisko wcale nieczęste i choć lokalnie nie należy do zagrożonych, zasługuje na zachowanie choćby dla walorów wizualnych. Nie wymaga to jednak specjalnych działań, a tylko nieniszczenia roślinności w miejscach, gdzie lepiężnik występuje.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 2.I
PomZach = 2.I
CPK = 2.I
Walor = $$
Anthriscetum sylvestris Hadac 1978
Pospolite w całej Polsce zbiorowisko okrajkowe o fizjonomii określone przez masowy udział marchewnika, Anthriscus sylvestris. Typowym miejscem jego występowania są pobocza dróg i rowów w krajobrazie rolniczym, zwłaszcza wśród łąk. Gdzieniegdzie zbiorowisko to notowano jednak na skrajach lasu a nawet wewnątrz zdegradowanych, luźnych drzewostanów porolnych, zawsze jednak przy drogach. Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk odpowiednich przynajmniej dla dębu bezszypułkowego, często także dla graba. Właściwą formą zarośli na takich siedliskach są skupienia tarniny, głogów, dzikich róż i leszczyny. Pospolity zarówno w Polsce jak i na badanym terenie, zespół nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Seminat.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 3.N
Walor = #
Carduo crispi-Chaerophyletum bulbosi Tx (1937) 1950
Malownicze zbiorowisko okrajkowe nitrofilnych, wysokich bylin, z dominacją świerząbka bulwiastego, Chaerophyllum bulbosum zazwyczaj także z szerokim udziałem gatunków przynajmniej umiarkowanie ciepłolubnych, często z dominacją jeżyny popielicy, Rubus caesius., Jest związane z kręgiem dynamicznych zboczowych, ciepłolubnych łęgów wiązowych Violo odoratae-Ulmetum. Występuje także poza strefą zboczową, na siedliskach łęgów Ficario-Ulmetum. Zbiorowisko to odnotowano np. w kompleksie lasów, zarośli i muraw na pn.-wsch. od Radunia.
Zbiorowisko wskazuje siedliska dogodne dla wiązów (zwłaszcza wiązu polnego), jaworu, klonu polnego, dębów, a często także dla lipy i jesionu. W zbiorowiskach zaroślowych na tych siedliskach dominują: wiąz polny, klon polny, dereń świdwa, szakłak i głogi.
Pod warunkiem zabezpieczenia siedlisk zboczowych i umożliwienia na nich spontanicznego rozwoju roślinności, omawiany zespół nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.I
PomZach = 1.V
CPK = 2.V
Walor = #
Aegopodio-Geranietum pratensis Hadac 1978
Pospolite w Polsce zbiorowisko okrajkowe o charakterze bujnych ziołorosli wykształcających się w strefie kontaktowej lasu i łąk. Rozwija się na skrajach lasów kręgu siedliskowego grądu, na badanym terenie występując najpospoliciej w otulinie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego, w kompleksach leśnych obrębu Godków.
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk odpowiednich przynajmniej dla dębu bezszypułkowego, często także dla graba. Właściwą formą zarośli na takich siedliskach są skupienia tarniny, głogów, dzikich róż i leszczyny.
Zespół jest dość pospolity zarówno lokalnie, jak i w całej Polsce. Jako taki nie wymaga specjalnej ochrony. Częste w ostatnich latach zarzucanie gospodarowania na śródleśnych i przyleśnych łąkach sprzyja mu przynajmniej czasowo, gdyż rozprzestrzenia się on w takich warunkach szerzej na powierzchnię użytków zielonych. Generalnie jednak warto pamiętać, że pozostawienie wzdłuż skraju lasu 3-4 metrowego pasa bez użytkowania (w przypadku łąk - niekoszonego pasa ziołorosli) dla rozwoju roślinności okrajkowej jest generalnie dobrą z przyrodniczego punktu widzenia praktyką.
Natur =Seminat.
Wlkp = 2.I
PomZach = 2.I
CPK = 2.I
Walor = #
Agropyro-Urticetum dioicae Hadac 1978
Zbiorowisko o charakterze skupień pokrzywy, najczęściej z dużym udziałem perzu, gatunków ruderalnych i łąkowych, rozwijające się pospolicie na przydrożach dróg wiodących przez zniekształcone lasy na siedliskach grądów i kwaśnych dąbrów, najczęściej w kompleksach drzewostanów sadzonych na gruntach porolnych (północny skraj Lasów Mieszkowickich !). Równie często zbiorowisko to jest tez spotykane w strefie kontaktowej takich zniekształconych lasów z polem, zwłaszcza tam gdzie granica lasu nie jest dobrze rozwinięta, tj. gdzie nie wykształciły się krzewiaste oszyjki i pasma cenniejszych zbiorowisk okrajkowych.
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk sprzyjających uprawie przynajmniej Dbb, czasem także Dbb i Gb a nawet Dbb i Bk. Właściwe dla tych siedlisk zbiorowiska zaroślowe strefy granicy lasu to skupienia głogów, dzikich róż i tarniny, a miejscami leszczyny i trzmieliny.
Z przyrodniczego punktu widzenia zbiorowisko to, o charakterze kadłubowym i silnie nawiązującym do roślinności ruderalnej, jest symptomem synantropizacji kompleksu leśnego i niepożądanym elementem leśnej szaty roślinnej. Zaleca się wprowadzenie w jego większe płaty rodzimej roślinności krzewiastej, szczególnie tarniny i głogów (nawet na przydrożach szerszych dróg wewnątrz kompleksu leśnego).
Natur =Seminat.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = ##
zb. Solidago serotina
Ruderalne zbiorowisko z dominacją obcych, północnoamerykańskiego pochodzenia, gatunków nawłoci. Na badanym terenie rozwija się regularnie jako runo plantacji topolowych. Tylko sporadycznie notowano je także na poboczach dróg w najbardziej zdegradowanych fragmentach lasów. Z przyrodniczego punktu widzenia zbiorowisko to ma charakter ksenospontaniczny i jest wskaźnikiem głębokiej synantropizacji szaty roślinnej.
Zbiorowisko to jest indykatorem siedlisk dogodnych dla jesionu, dębu szypułkowego i wiązów, głównie szypułkowego i górskiego. W zaroślach formujących się naturalnie na takich siedliskach występowałyby: dereń świdwa, trzmielina, szakłak i głogi.
Zaleca się ograniczenie jego występowania drogą i tak już realizowanej przebudowy plantacji topolowych.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 2.N
PomZach = 2.N
CPK = 2.N
Walor = ##
Alliario-Chaerophylletum temuli (Kreh. 1935) Lohm 1949 em. 1967
Zbiorowisko leśnych terofitów z dominacją świerzabka gajowego, rozwijające się najczęściej we wnętrzu żyznych lasów liściastych, szczególnie żyznych grądów i łęgów jesionowo-wiązowych, także żyźniejszych postaci buczyn. Występuje pospolicie, najczęściej przy drogach leśnych przecinających takie lasy. Zespół jest tez pospolity w starych, zaniedbanych parkach. Zbiorowisko to jest naturalnym elementem roślinności leśnej, choć efektem antropopresji może być jego występowanie częstsze i w formie płatów o większej powierzchni. Zbiorowisko to jest indykatorem siedlisk żyznych. Wskazuje siedliska odpowiednie dla dębu szypułkowego, wiązu górskiego i szypułkowego, jaworu, klonu a czasem także jesionu. Właściwe dla tych siedlisk zbiorowiska zaroślowe budowane są przez głogi, szakłak, derenia świdwę, leszczynę i trzmielinę. Omawiany zespół nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = #
Alliarietum officinalis Lohm 1967
Zbiorowisko okrajkowe o fizjonomii określonej dominacją czosnaczka, Alliaria officinalis. Na badanym terenie występuje dość pospolicie, optimum znajdując jednak na siedliskach zboczowego łęgu wiązowego w okolicach Zatoni i Radunia. Jest indykatorem siedlisk dogodnych dla wiązów, zwłaszcza wiązu polnego, klonu polnego, dębu szypułkowego i bezszypułkowego, buka i jesionu. Naturalne na tych siedliskach zbiorowiska zaroślowe budowane są przez szakłaka, klon polny, głogi, tarninę, dzikie róże. Okrajek czosnaczkowy nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = #
Galeopsido-Chelidonietum Balcerk. et Brzeg 1986
Zbiorowisko z dominacją glistnika jaskółcze ziele (Chelidonium majus), zazwyczaj także z duzym udziałem inych terofitów okrajkowych (poziewników Galeopsis bifida, Galeopsis pubescens, Galeopsis speciosa, Galeopsis tetrahit), świerząbka gajowego Chaerophylum temulum lub rzadkiego gatunku synantropijnego Anthriscus caucalis. Zbiorowisko to tworzy runo świetlistych lasków robiniowych na żyznych siedliskach ("zespół Chelidonio-Robinietum"), występując też samodzielnie na ich skrajach i w lukach, a zwłaszcza na poboczach obsadzonych robinią dróg. Obserwowano też występowanie tego zbiorowiska jako runa leśnego w nasadzeniach sosnowych na siedliskach porolnych (pd.-wsch. część leśnictwa Mętno).
Zbiorowisko to ma dość szeroką amplitudę siedliskową, najczęściej jednak jest indykatorem siedlisk odpowiadających hodowli: wiązów (górskiego, szypułkowego, a zwłaszcza polnego), klonu polnego, ewentualnie innych klonów, czasami także dębów. W strefie granicy lasu jest możliwość wprowadzania głogów, rodzimych dzikich róż i tarniny.
Zespół ten, występując najczęściej w roli indykatora degeneracji i synantropizacji kompleksu leśnego nie wymaga ochrony; ograniczenie jego występowania nie jest technicznie możliwe.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 4.N
Walor = #
Impatietum parviflorae Brzeg 1989
Zespół o fizjonomii określonej dominacją agresywnego neofita, niecierpka drobnokwiatowego (Impatiens parviflora), wykształca się w miejscach liczniejszego występowania tego gatunku na siedliskach buczyn, grądów, łęgów jesionowo-wiązowych, łęgów olszowych i lasków robiniowych, a także leśnych zbiorowisk zastępczych z sosnowym drzewostanem, sadzonych na miejscu lasów liściastych.
Zbiorowisko to ma dość szeroką amplitudę siedliskową, jest jednak indykatorem siedlisk dogodnych przynajmniej dla Dbb. Wystepuje także na siedliskach buczynowych (Bk, Dbb) grądowych (Dbs, Dbb, Gb), łęgów wiązowych (Dbs, Js, Wz), łęgów olszowo-jesionowych (Js, Ol), a nawet olsów (Ol). Stosownie do tego zróżnicowania, na siedliskach wskazywanych przez występowanie omawianego zespołu możliwe jest występowanie zarośli budowanych przez głogi, dzikie róże, szakłak, dereń świdwę, leszczynę, trzmielinę, kruszynę, bez czarny a nawet kalinę. Masowe występowanie niecierpka drobnokwiatowego zawsze wyklucza jednak siedliska borowe (także siedliska świeżych borów mieszanych z dużym udziałem sosny).
Zespół ten, występując najczęściej w roli indykatora degeneracji i synantropizacji kompleksu leśnego nie wymaga ochrony. Ograniczenie jego występowania, choć pożądane, nie jest technicznie możliwe.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 2.N
Walor = ##
Torilidetum japonicae Lohm 1967
Zbiorowisko okrajkowych terofitów z dominacją kłobuczki, Torilis japonica, zazwyczaj także z pewnym udziałem gatunków ciepłolubnych (Fragaria vesca, Euphorbia cyparissas). Pospolite w Polsce, na badanym terenie również występuje dość powszechnie na skrajach lasów i na przydrożach. Spotykane jest w kręgu dynamicznym grądów i dąbrów, jednak optimum swego występowania osiąga w kompleksach zboczowych łęgów wiązowych w okolicy Zatoni i Radunia. Zbiorowisko to jest zwykle indykatorem siedlisk "dębowych", dogodnych dla Dbb, czasem z domieszką Gb. W położeniach zboczowych może także wskazywać na siedliska sprzyjające wiązowi polnemu i klonowi polnemu. Odpowiednie zbiorowiska zaroślowe zawierają w swym składzie głogi, rodzime gatunki dzikich róż, klon polny i szakłak. Omawiany zespół nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = #
Galio-Veronicetum hederifoliae Brzeg (1981) 1983
Pospolite zbiorowisko okrajkowych terofitów, związane szczególnie z kręgiem dynamicznym zboczowych łęgów wiązowych (Violo odoratae-Ulmetum. Wiosną jego fizjonomię określa dominacja Veronica hederifolia, latem zwykle dominuje Galium aparine. Zbiorowisko rozwija się zwłaszcza w miejscach, gdzie stoki są erodowane. Jest indykatorem siedlisk dogodnych dla wiązów, klonu polnego, dębów, głogów i szakłaka. Zespół ten nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = #
Epilobio-Geranietum robertiani Lohm. Ap. Oberd. 1967
Najpospolitsze zbiorowisko okrajkowe ze związku Lapsano-Geranion. Są to fitocenozy z dominacją bodziszka cuchnącego, Geranium robertianum, rozwijające się przy drogach, pod drzewostanem i na skrajach róznych lasów liściastych, a jeszcze częściej - zbiorowisk zastępczych powstałych na ich siedlisku. Formę tego zbiorowiska stanowią skupienia terofitów (z dominacją bodziszka) rozwijające się jako runo pod drzewostanami sosnowymi lub daglezjowymi. Zbiorowisko ma szeroką amplitudę ekologiczną, co ogranicza jego walory fitoindykacyjne. Występuje na siedliskach właściwych grądom, buczynom, mniej wilgotnym lasom łęgowym, żyźniejszym postaciom dąbrów. Zawsze jednak jego występowanie wyklucza siedliska borowe, także borów mieszanych z większym udziałem sosny. Zespół ten nie szczególnej wymaga ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = #
Chaerophyllo-Geranietum lucidi Oberd. 1957 em. Korneck 1974
Uznane przez Brzega (1989) za prawdopodobne, ale nie podawane dotąd z Polski zbiorowisko okrajkowe z Geranium lucidum, na badanym terenie znaleziono w luce lasku robiniowego k. Starego Błeszyna. Mimo rzadkości swego występowania zbiorowisko nie wymaga szczególnej ochrony, pod warunkiem że las, w którym występuje nie będzie zniszczony. Na jednym swoim stanowisku zbiorowisko to wystąpiło na potencjalnym siedlisku ubogiej dąbrowy, jednak ocena jego wartości fitoindykacyjnej jest niemożliwa, wobec braku innych danych z badanego terenu oraz danych porównawczych z Polski.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = nie notowano
PomZach = nie notowano
CPK = 1.R
Walor = $$
Galio-Impatietum noli-tangere (Pass. 1967) Tx. 1975
Naturalny zespół okrajkowy polanek i prześwietleń wśród lasów łęgowych (głównie łęgów olszowych, ale także i łęgów wiązowo-jesionowych), pospolity zarówno w Polsce jak i na badanym terenie. Fizjonomię określa dominacja niecierpka pospolitego, Impatiens noli-tangere. Zespół ten jest indykatorem siedlisk dogodnych dla jesionu i olszy czarnej. W zbiorowiskach zaroślowych, odpowiednich dla tych siedlisk występowałyby naturalnie: dereń świdwa i trzmielina. Zbiorowisko nie wymaga szczególnych działań ochronnych.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.V
PomZach = 2.V
CPK = 2.V
Walor = $
Cephalarietum pilosae Tx. 1942
Bardzo rzadkie w Polsce zbiorowisko okrajkowe szczeci owłosionej Dipsacus pilosus (=Virga pilosa). Na badanym terenie odnotowane: w okolicy Radunia, w sąsiedztwie rezerwatu "Bielinek" i koło Kłosowa, gdzie towarzyszy łęgom olszowym (koło Radunia wykraczając również na przydroża drogi leśnej przecinającej kompleks żyznych buczyn). W nielicznych miejscach, w których zbiorowisko to występuje, jest wskaźnikiem siedlisk odpowiadających przede wszystkim olszy czarnej, a być może również jesionowi. W ewentualnych zbiorowiskach zaroślowych, jakie mogłyby rozwijać się na tych siedliskach miałyby udział: czeremcha, dereń świdwa, trzmielina, głogi, porzeczki i kalina. Nie należy jednak podejmować prób wprowadzania zarośli w miejsca, gdzie występuje okrajek ze szczecią, gdyż zbiorowisko to samo w sobie jest przyrodniczo cenne. Mimo swojej rzadkości zbiorowisko nie wymaga szczególnych działań ochronnych, pod warunkiem zachowania łęgów olszowych, w których występuje.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 1.E
PomZach = 1.E
CPK = 1.R
Walor = $$
Arctietum nemorosi Tx. (1931) 1950
Rzadkie zbiorowisko porębowo-okrajkowe o fizjonomii określonej dominacją łopianu gajowego (Arctium nemorosum). Związane z kręgiem siedliskowym wiązowych łęgów zboczowych (zespołu Violo odaratae-Ulmetum), występuje najczęściej w kompleksach z tym zbiorowiskiem, np. k. Radunia. Odnotowano je także w kompleksie grądów i łęgów olszowych w lasach między Gądnem a Przyjezierzem. Zespól jest indykatorem siedlisk dogodnych dla dębu szypułkowego, wiązu górskiego, szypułkowego i polnego, czasem także jesionu. W zbiorowiskach zaroślowych na tych siedliskach występowałyby: szakłak, głogi, rodzime gatunki dzikich róż. Mimo swojej rzadkości zbiorowisko nie wymaga szczególnych działań ochronnych, pod warunkiem zachowania lasów, w których występuje.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.V
PomZach = 1.E
CPK = 1.R
Walor = $$
Convolvulo-Agropyretum Felf. (1942) 1943
Zbiorowisko o charakterze ruderalnym, typowe właściwie dla ugorów po porzuconych polach, występuje jednak także wewnątrz kompleksów zniekształconych lasów i na ich okrajkach. Ma postać traworośla z dominacją perzu (Agropyron repens), zazwyczaj ze stałą obecnością także gatunków łąkowych. Rozwija się w roli okrajka na granicy leśno-polnej, zwłaszcza wtedy gdy sekwencja zbiorowisk na tej granicy nie jest wykształcona w sposób kompletny. Towarzyszy też drogom przecinającym kompleksy drzewostanów sosnowych na gruntach porolnych.
Zbiorowisko to ma dość szeroką amplitudę siedliskową, występując na siedliskach właściwym ubogim dąbrowom i wysokim grądom, ale niekiedy także buczynom. W każdym razie jego występowanie wyklucza siedliska ściśle borowe, wskazując na możliwości wzrostu przynajmniej dębu bezszypułkowego (niekiedy także graba), oraz możliwość przynajmniej ubogich form zarośli z dzikimi różami i tarniną.
Z przyrodniczego punktu widzenia zbiorowisko to, o charakterze kadłubowym i silnie nawiązującym do roślinności ruderalnej, jest symptomem synantropizacji kompleksu leśnego i niepożądanym elementem leśnej szaty roślinnej. Zaleca się wprowadzenie w jego większe płaty rodzimej roślinności krzewiastej, szczególnie tarniny i głogów (nawet na przydrożach szerszych dróg wewnątrz kompleksu leśnego).
Natur =Synantrop.Ruder.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = ##
Falcario-Agropyretum (Felf. 1943) Mull. et Gors 1969
Zbiorowisko o charakterze ruderalno-ugorowego traworośla z dominacją perzu (Agropyron repens), jednak ze stałym udziałem gatunków ciepłolubnych, w tym nadającej mu nazwę sierpnicy pospolitej (Falcaria vulgaris). Choć optimum swego występowania osiąga poza lasem, np. na siedliskach ruderalnych i na przydrożach w krajobrazie rolniczym, występuje tez w roli zbiorowiska okrajkowego na skrajach zniekształconych lasów w "ciepłych" miejscach, np. w kompleksie lasów i muraw w okolicy Nawodnej.
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk "ciepłych", sprzyjających przede wszystkim hodowli dębu bezszypułkowego. Siedliska takie są również dogodne dla rozowju zarośli budowanych przez tarninę, rodzime gatunki dzikich róż i głogi.
Z przyrodniczego punktu widzenia zbiorowisko to nie ma większych wartości i z powodzeniem może być przekształcane przez formowanie jego kosztem płatów zarośli.
Natur =Synantrop.Ruder.
Wlkp = 3.N
PomZach = 2.N
CPK = 3.N
Walor = ##
Onopordetum acanthii Br.-Bl. 1936
Ruderalne skupienia okazałej byliny - popłocha, Onopordon acanthium - rozwijają się na ciepłych siedliskach, z rzadka także w sąsiedztwie lasów lub na uprawach leśnych. Notowano je w kompleksie lasów i muraw w okolicy Nawodnej.
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk "ciepłych", sprzyjających przede wszystkim hodowli dębu bezszypułkowego. Siedliska takie są również dogodne dla rozwoju zarośli budowanych przez tarninę, rodzime gatunki dzikich róż i głogi. Występowanie skupień popłochu jest jednak sygnałem nakazującym wzmożoną uwagę przy planowaniu zalesień lub biologicznej zabudowy granicy lasu, gdyż wiąże się z prawdopodobieństwem znajdowania się w pobliżu pozostałości muraw kserotermicznych zawierających w swym składzie cenne gatunki roślin związane z ekosystemami nieleśnymi.
Z przyrodniczego punktu widzenia zbiorowisko to nie ma większych wartości i z powodzeniem może być przekształcane przez formowanie jego kosztem płatów zarośli.
Natur =Synantrop.Ruder.
Wlkp = 3.I
PomZach = 1.I
CPK = 2.N
Walor = #
Saponario-Petasitetum spuriae Pass. 1964
Ruderalne zbiorowisko z mydlnicą (Saponaria officinalis) a przede wszystkim z lepiężnikiem kutnerowatym (Petasites spurius) jest typowe dla siedlisk kręgu dynamicznego łęgu topolowego Populetum albae, to znaczy dla rozległych, piaszczystych równin w dolinie Odry, w zasięgu największych powodzi ale poza zasięgiem regularnego zalewania. Jego występowanie odnotowano np. na zawalu na pn. od Osinowa.
Łopuszyny lepiężnika kutnerowatego są wiernym wskaźnikiem siedlisk łęgu topolowego, to znaczy siedlisk dogodnych do uprawy: topoli białej z domieszką dębu szypułkowego, wierzby białej i kruchej, wiązu szypułkowego i górskiego. Formację zaroślową na takich siedliskach reprezentują najczęściej skupienia głogów i dzikich róż.
Zbiorowisko to nie wymaga specjalnej ochrony, jednak, ze względu na fakt, że skupienia lepiężnika kutnerowatego nie należą do najpospolitszych i są elementem roślinności w swoim występowaniu ograniczonym wyłącznie do wnętrza dużych dolin rzecznych, zaleca się oszczędzanie skupień tej rośliny przy pracach wiążących się z naruszaniem powierzchni gleby, np. przy pracach zalesieniowych.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.I
PomZach = 1.R
CPK = 2.R
Walor = $
Echio-Melilotetum Tx. 1942
Ruderalne, nieco ciepłolubne zbiorowisko poboczy ważniejszych dróg, rozwijające się także na przydrożach we wnętrzu kompleksów zdegradowanych lasów. Fizjonomię określa występowanie barwnie kwitnących bylin: żmijowca (Echium vulgare), nostrzyku (Melilotus albus), często także dziewann (Verbascum sp. div). Z przyrodniczego punktu widzenia zbiorowisko to, o charakterze silnie nawiązującym do roślinności ruderalnej, jest symptomem synantropizacji kompleksu leśnego i niepożądanym elementem leśnej szaty roślinnej.
Zbiorowisko to, o ile występuje wewnątrz kompleksów leśnych, wskazuje na siedliska odpowiadające przynajmniej dębowi bezszypułkowemu, a niekiedy także grabowi. Występowanie tego zespołu wyklucza siedliska borowe, w tym także siedliska które w warunkach naturalnych mogłyby być zajęte przez bory mieszane z większym udziałem sosny. Możliwe są natomiast zbiorowiska zaroślowe tarniny, dzikich róż i głógów, a niekiedy leszczyny i trzmieliny.
Zaleca się wprowadzenie w większe płaty tego zespołu rodzimej roślinności krzewiastej, szczególnie tarniny i głogów (nawet na przydrożach szerszych dróg wewnątrz kompleksu leśnego).
Natur =Synantrop.Ruderal.Wyspecjaliz.
Wlkp = 3.N
PomZach = 4.N
CPK = 2.N
Walor = ##
Tanaceto-Artemisietum Br.-Bl. (1931) 1949
Ruderalne zbiorowisko o fizjonomii określonej przez skupienia wrotycza (Tanacetum vulgare). Rozwija się sporadycznie na poboczach dróg biegnących przez najbardziej zdegradowane kompleksy lasów, wykazuje jednak przywiązanie do stosunkowo żyźniejszych siedlisk. Z przyrodniczego punktu widzenia zbiorowisko to, o charakterze ruderalnym, jest świadectwem synantropizacji kompleksu leśnego i niepożądanym elementem leśnej szaty roślinnej.
Zbiorowisko to, o ile występuje wewnątrz kompleksów leśnych, wskazuje na siedliska odpowiadające przynajmniej dębowi bezszypułkowemu, a niekiedy także dębowi szypułkowemu, grabowi i wiązom. Występowanie tego zespołu wyklucza siedliska borowe, w tym także siedliska które w warunkach naturalnych mogłyby być zajęte przez bory mieszane z większym udziałem sosny. Możliwe są natomiast zbiorowiska zaroślowe tarniny, dzikich róż i głogów i szakłaków, a niekiedy leszczyny i trzmieliny
Zaleca się wprowadzenie w większe płaty tego zespołu rodzimej roślinności krzewiastej, szczególnie tarniny, głogów, szakłaka i trzmieliny (nawet na przydrożach szerszych dróg wewnątrz kompleksu leśnego).
Natur =Synantrop.Ruderal.
Wlkp = 4.N
PomZach = 3.N
CPK = 2.N
Walor = ##
Arctio-Artemisietum vulgaris Oberd. Ap. Seybold et Mull. 1972
Ruderalne zbiorowisko łopianów i bylic, typowe w zasadzie dla przypłoci i przychaci. Odnotowano jego występowanie również w lasach (Lasy Mieszkowickie), gdzie pojawia się sporadycznie na poboczach głównych dróg przecinających kompleksy leśne. Z przyrodniczego punktu widzenia zbiorowisko to, o charakterze ruderalnym, jest symptomem synantropizacji kompleksu leśnego i niepożądanym elementem leśnej szaty roślinnej.
Zbiorowisko to, o ile występuje wewnątrz kompleksów leśnych, wskazuje na siedliska odpowiadające przynajmniej dębowi bezszypułkowemu, a niekiedy także dębowi szypułkowemu, grabowi i wiązom. Występowanie tego zespołu wyklucza siedliska borowe, w tym także siedliska które w warunkach naturalnych mogłyby być zajęte przez bory mieszane z większym udziałem sosny. Możliwe są natomiast zbiorowiska zaroślowe tarniny, dzikich róż i głogów i szakłaków, a niekiedy leszczyny i trzmieliny
Zaleca się wprowadzenie w jego większe płaty rodzimej roślinności krzewiastej, szczególnie tarniny, głogów, szakłaka i trzmieliny
Natur =Synantrop.Ruderal.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 3.N
Walor = ##
Arrhenatheretum elatioris (Br.Bl 1919) Oberd 1952
Zbiorowisko świeżej łąki rajgrasowej jest w zasadzie cennym przyrodniczo typem kośnego użytku zielonego. Oprócz jego występowania w tej roli, na badanym terenie obserwowano pospolicie występowanie na przydrożach dróg leśnych w kompleksach kwaśnych dąbrów i uboższych grądów, szczególnie na siedliskach porolnych, okrajków zdominowanych przez rajrgas (Arrhenarethum elatius), któremu towarzyszyły inne gatunki łąkowe (Dactylis glomerata, Galium mollugo).
Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk sprzyjających uprawie przynajmniej Dbb, często także Dbs i Gb a nawet Dbb i Bk. Właściwe dla tych siedlisk zbiorowiska zaroślowe strefy granicy lasu to skupienia głogów, dzikich róż i tarniny, a miejscami leszczyny i trzmieliny.
Chociaż świeże łąki rajgrasowe są zbiorowiskami cenne przyrodniczo, ich kadłubowe postaci na przydrożach wewnątrz lasu są symptomem synantropizacji kompleksu leśnego i niepożądanym elementem leśnej szaty roślinnej. Zaleca się wprowadzenie w ich większe płaty rodzimej roślinności krzewiastej, szczególnie tarniny, głogów, leszczyny i trzmieliny
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.V
PomZach = 4.V
CPK = 3.N
Walor = #
Pohlio-Callunetum Shimwell 1973 em Brzeg 1981
Wrzosowisko z darnią mszystą budowaną przeważnie przez Pohlia nutans i Dicranum scoparium. W krajobrazach borowych Polski jest to jedno z najpospolitszych zbiorowisk wykształcających się na drogach i przydrożach. W Cedyńskim Parku Krajobrazowym, ze względu na brak siedlisk oligotroficznych, należy do rzadkich. Nadzwyczaj rozległe jego płaty chronione są w rezerwacie "Wrzosy Cedyńskie", który jednak jest swego rodzaju unikatem. Poza rezerwatem skupienia wrzosu, nawet na poboczach dróg leśnych przecinających drzewostany sosnowe, nie są wcale pospolite.
Wrzosowiska są w zasadzie indykatorami siedlisk borowych. Mogą jednak występować także na uboższych siedliskach właściwych niegdyś mezotroficznym dąbrowom, zdegradowanych długotrwałą uprawą sosny.
Sposoby ochrony płatów wrzosowisk w rezerwacie "Wrzosy Cedyńskie" określi plan ochrony tego rezerwatu. Z pewnością jednak dla zachowania wrzosowisk niezbędne będą silne zabiegi ochrony aktywnej, polegające nie tylko na prowadzonym już usuwaniu drzew z płatów wrzosowisk, ale i na naruszaniu darni bądź jej wypalaniu dla umożliwienia odnawiania się wrzosu. Poza rezerwatem omawiane zbiorowisko nie wymaga specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 2.R
Walor = $
Spergulo vernalis-Corynephoretum (Tx. 1928) Libb. 1933
Murawa szczotlichowa jest typem luźnego zbiorowiska murawowego o strukturze kępkowej, typowego dla najuboższych siedlisk na glebach piaszczystych. Rozwija się najczęściej na miejscach odsłoniętych i erodowanych lub np. na wydmach. Na rozpatrywanym terenie murawy szczotlichowe w formie większych płatów występują w rezerwacie "Wrzosy Cedyńskie". W postaci małych płatów zbiorowisko to, średnio rozpowszechnione, pojawia się np. w erodowanych miejscach na krawędzi doliny Odry (ale wyłącznie na utworach piaszczystych, nigdy gliniastych). Niekiedy murawy tego typu pojawiają się także we wnętrzu badanych kompleksów leśnych, choć nie są częste ze względu na brak w nich oligotroficznych siedlisk. Typowym miejscem ich występowania są piaszczyste skarpy przy drogach leśnych
Murawy szczotlichowe są w zasadzie indykatorami siedlisk borowych. Mogą jednak występować także na uboższych siedliskach właściwych niegdyś mezotroficznym dąbrowom, zdegradowanych długotrwałą uprawą sosny. Zbiorowisko nie wymaga specjalnych form ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 2.N
Walor = $
Airetum praecocis (Schwick. 1944) Krausch 1967
Skupienia drobniutkiej, jednorocznej trawy - śmiałki wczesnej (Aira praecox) - pojawiają się we wnętrzu kompleksów leśnych z rzadka na mniej uczęszczanych drogach leśnych, na poboczach i na piaszczystych skarpach przydrożnych. Na takich siedliskach obserwowano je np. koło Łysogórek i koło Kłosowa.
Zbiorowisko śmiałki jest typowe dla siedlisk borowych i dąbrowowych, na tych ostatnich występuje jednak niemal wyłącznie w kompleksach drzewostanów sosnowych. Jego walor fitoindykacyjny jest, wobec takiej amplitudy ekologicznej, bardzo ograniczony.
Jest to zbiorowisko typowe dla Polski Zachodniej i tylko w tej części kraju występujące, generalnie nieczęste i stanowiące pewną osobliwość botaniczną. Jednak ze względu na biologię głównego gatunku charakterystycznego i na specyfikę występowania tego zespołu, trudno wyobrazić sobie jakieś metody jego ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.V
PomZach = 2.V
CPK = 2.V
Walor = $
Murawka z połonicznikiem nagim - Sclerantho-Hernarietum glabrae
Zbiorowisko wydepczyskowe o fizjonomii płasko przylegających do podłoża pędów połonicznika nagiego (Hernaria glabra) wykształca się na ekstensywnie używanych drogach leśnych w kręgu siedliskowym mezotroficznych dąbrów. Wskazuje na siedliska dogodne do uprawy Dbb i So. Najczęściej spotykane jest w Puszczy Piaskowej. Nie wymaga szczególnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.I
PomZach = 2.I
CPK = 3.N
Walor = #
Diantho-Armerietum Krausch 1959
Murawy zawciągowe w formie wielkopowierzchniowych płatów występują w dolinie Odry, na pd. od Kłosowa (już poza obecnymi granicami zarówno parku krajobrazowego, jak i jego otuliny). Przywiązane są tam do potencjalnych siedlisk łęgu topolowego Populetum albae, to znaczy do piaszczystych równin we wnętrzu dolin rzecznej, znajdujących się poza zasięgiem regularnego zalewu, ale w zasięgu większych powodzi. Drobne płaty tego zbiorowiska spotyka się też w kilku miejscach przy drogach leśnych w Lasach Mieszkowickich, zwłaszcza w miejscach o ubogim, piaszczystym siedlisku. Płaty muraw zawciągowych notowano też na porzuconych, zarastających polach i łąkach w okolicy Chojny..
Murawy zawciągowe mają szeroką amplitudę ekologiczną, występując z jednej strony na siedliskach łęgów topolowych, a z drugiej - na siedliskach ubogich dąbrów. W świetle tego faktu ich walor fitoindykacyjny jest bardzo ograniczony. Zawsze jednak zbiorowisko to związane jest z podłożem piaszczystym, ale nieco żyźniejszym niż typowe siedliska borowe.
Płaty murawy zawciągowej w dolinie Odry powinny być oszczędzane przy ewentualnych zalesieniach. Drobne płaty tego zbiorowiska w innych miejscach nie wymagają specjalnej ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.I
PomZach = 2.V
CPK = 2.V
Walor = $
Festuco-Koelerietum glaucae Klika 1931
Stosunkowo bogatsze w gatunki i umiarkowanie ciepłolubne zbiorowisko strzęplicowej murawy napiaskowej rozwija się na piaszczystych skarpach, zarówno przy skrajach lasu, jak i na krawędzi doliny Odry bądź na skarpach dawnych żwirowni, jak i na piaszczystych skarpach przy drogach leśnych. Notowano je w okolicy: Gozdowic, Błeszyna, Łysogórek i Nawodnej. Zespół ten, choć nierzadki, stanowi wartościowy element szaty roślinnej.
Zbiorowisko strzęplicy jest typowe dla ciepłych siedlisk borowych i dąbrowowych, na tych ostatnich występuje jednak niemal wyłącznie w kompleksach drzewostanów sosnowych. Jego walor fitoindykacyjny jest, wobec takiej amplitudy ekologicznej, bardzo ograniczony.
Płaty jego zespołu powinny być oszczędzane, zaleca się rozluźnianie zwarcia tak, by mogły się one rozwijać w pełnym oświetleniu.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 2.I
PomZach = 2.I
CPK = 2.R
Walor = $
Lolio-Plantaginetum (Linc. 1921) Beg. 1930 em. Siss. 1969
Najpospolitsze polskie zbiorowisko wydepczyskowe, z dominacją życicy (Lolium perenne) i koniczyny rozłogowej (Trifolium repens), mimo że związane w zasadzie z terenami ruderalnymi i z krajobrazem rolniczo-osadniczym, pospolicie pojawia się także na drogach leśnych, zwłaszcza w kompleksach dąbrów i grądów.
Przy wykorzystywaniu fitoindykacyjnych właściwości wydepczyskowych zespołów roślinnych zwrócić trzeba uwagę, czy droga, na której rozwija się ta roślinność uformowana jest z materiału allochtonicznego i ma warunki siedliskowe analogiczne do wnętrza lasu. Przy tym zastrzeżeniu, Lolio-Plantaginetum wskazuje na siedliska odpowiednie przynajmniej dla dębu bezszypułkowego, a czasem także dla graba, buka, dębu szypułkowego bądź nawet wiązów, a także dla gatunków zaroślowych: dzikich róż, głogów i tarniny.
Ze względu na swój charakter ekologiczny zbiorowisko to jest niepożądanym elementem szaty roślinnej lasów, nie ma jednak technicznych możliwości ograniczenia jego występowania.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = ##
Prunello-Plantaginetum Fal. (1961) 1963
Typowe dla żyźniejszych lasów zbiorowisko wydepczyskowe. Na badanym terenie spotykane w kompleksach buczyn i grądów, znacznie częściej w otulinie parku krajobrazowego (obręb Godków, leśnictwo Kamienny Jaz), niż w samym parku.
Przy wykorzystywaniu fitoindykacyjnych właściwości wydepczyskowych zespołów roślinnych zwrócić trzeba uwagę, czy droga, na której rozwija się ta roślinność uformowana jest z materiału allochtonicznego i ma warunki siedliskowe analogiczne do wnętrza lasu. Przy tym zastrzeżeniu Prunello-Plantaginetum wskazuje na siedliska odpowiednie przynajmniej dla dębów, graba, buka bądź nawet wiązów i jesionu, a także dla gatunków zaroślowych: dzikich róż, głogów, leszczyny, trzmieliny, wierzby iwy i tarniny.
Zbiorowisko nie wymaga specjalnych form ochrony.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.I
CPK = 3.N
Walor = #
Juncetum macri (Diem, Siss. Et Westh. 1940) Schwick 1944 em. Tx. 1950
Wydepczyskowe zbiorowisko dróg leśnych z udziałem pochodzącego z Ameryki Północnej situ chudego (Juncus macer = Juncus tenuis). Rozwija się na drogach przecinających kompleksy grądów. Na siedliskach takich odnotowano jego występowanie w kilku miejscach: w okolicy jez. Ostrów, w lasach między Gądnem a Przyjezierzem oraz na terenie obrębu Godków.
Przy wykorzystywaniu fitoindykacyjnych właściwości wydepczyskowych zespołów roślinnych zwrócić trzeba uwagę, czy droga, na której rozwija się ta roślinność uformowana jest z materiału allochtonicznego i ma warunki siedliskowe analogiczne do wnętrza lasu. Przy tym zastrzeżeniu zbiorowisko situ chudego wskazuje na siedliska odpowiednie dla dębu bezszypułkowego, grabu i buka, a także dla gatunków zaroslowych: trzmieliny, głogów, leszczyny, wierzby iwy, dzikich róż i tarniny.
Ze względu na ksenospontaniczny charakter jest niepożądanym elementem szaty roślinnej lasów, nie ma jednak technicznych możliwości ograniczenia jego występowania.
Natur =Ksenospont.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 2.N
Walor = ##
Poetum annuae Gams 1927
Ubogie gatunkowo skupienia typowej dla deptanych miejsc wiechliny rocznej (Poa annua), której towarzyszy babka Plantago major, spotykane są dość często na drogach leśnych, zwłaszcza w bardziej zniekształconych partiach lasu. Zbiorowisko wiechliny rocznej zależne jest raczej od presji wydepczyskowej niż od uwarunkowań siedliskowych, nie wykazując walorów fitoindykacyjnych. Ze względu na swój charakter ekologiczny jest niepożądanym elementem szaty roślinnej lasów, nie ma jednak technicznych możliwości ograniczenia jego występowania.
Natur =Synantrop.Ruderal.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 3.N
Walor = ##
Polygono-Matricarietum matricariaoidis (Siss. 1969) Tx. 1972
Zbiorowisko wydepczyskowe z dominacją rumianku bezpromieniowego - gatunku północnoamerykańskiego pochodzenia, typowe jest w zasadzie dla miejsc ruderalnych, kilkakrotnie jednak odnotowano je także na drogach leśnych Najczęściej występowało ono wśród buczyn i grądów, w niedalekiej odległości od osad ludzkich. Zbiorowisko wiechliny rocznej zależne jest raczej od presji wydepczyskowej niż od uwarunkowań siedliskowych, nie wykazując walorów fitoindykacyjnych, jego występowanie wyklucza jednak siedliska ścisle borowe. Ze względu na swój charakter ekologiczny zespół ten jest niepożądanym elementem szaty roślinnej lasów, nie ma jednak technicznych możliwości ograniczenia jego występowania.
Natur =Synantrop.Ruderal.Wyspecjaliz.
Wlkp = 4.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = ##
Sagino-Bryetum argentei Diem., Siss. et Westh. 1940
Zbiorowisko wydepczyskowe zbudowane z drobnych i niepozornych roślin naczyniowych oraz mchów, wykształcające się w szczelinach bruku dróg. Notowano je na brukowanych drogach w Puszczy Piaskowej. Zespól jest uwarunkowany własnym specyficznym siedliskiem, nie mając walorów fitoindykacyjnych. Nie wymaga ochrony ani przebudowy. Zespół ten zachowa się w leśnej szacie roślinnej Puszczy pod warunkiem zachowania brukowych nawierzchni dróg, co zresztą jest także wymogiem ochrony wartości kulturowych.
Natur =Synantrop.Ruderal.
Wlkp = 3.I
PomZach = 3.I
CPK = 2.N
Walor = #
Zbiorowiska porębowe
Epilobio-Senecionetum sylvatici (Hueck 1931) Tx. 1950
Pospolite zbiorowisko porębowe ubogich siedlisk, rozwijające się po zrębach w drzewostanach sosnowych. Budowane jest przez terofity, nie utrudniające rozwoju odnowienia. W świetle tego faktu, nie stanowi przeszkody w gospodarce leśnej. Również z punktu widzenia ochrony przyrody nie wymaga ani szczególnej ochrony ani specjalnych zabiegów przebudowy. Zbiorowisko to przywiązane jest do wszystkich uboższych siedlisk, zarówno własciwych borom i borom mieszanym, jak i ubogim dabrowom, nie mając wskutek tego wiekszych walorów fitoindykacyjnych.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = #
Calamagrostietum epigeios Juraszek 1928
Zwarty łan trzcinnika piaskowego (Calamagrostis epigeios) rozwijający się na zrębach wykonanych w kręgu siedliskowym mezotroficznych dąbrów, buczyn lub uboższych grądów. Zbiorowisko to jest bardzo pospolite, zwłaszcza w Lasach Mieszkowickich i w Puszczy Piaskowej.
Trzcinniczyska są indykatorami siedlisk w warunkach naturalnych zajmowanych przez Dbb, czasem także przez Bk i Gb. Formację zaroślową tego kręgu siedliskowego reprezentują zbiorowiska tarniny i dzikich róż, z udziałem głogów. Występowanie zwartych łanów trzcinnika piaskowego wyklucza "czyste" siedliska borowe, właściwe świeżym borom sosnowym, świadcząc zawsze o większej żyzności podłoża.
Rozwój łanów trzcinnika, utrudniając odnowienie i wyhodowanie nowego pokolenia lasu jest bardzo niekorzystny gospodarczo. Również z przyrodniczego punktu widzenia zbiorowisko to stanowi niepożądany element szaty roślinnej. Należy przede wszystkim nie dopuszczać do powstania zwartych trzcinniczysk. Pożądane w tym celu jest ograniczenie występowania trzcinnika w drzewostanach i jak najpowszechniejsze inicjowanie przebudowy zbiorowiska zastępczego Pinus-Calamagrostis epigeios. Z poboczy dróg i innych siedlisk marginalnych można wypierać trzcinnik przez wprowadzanie zarośli Zalecenie niestosowania rębni zupełnych w buczynach i dębinach, które to postępowanie owocowało często powstawaniem trzcinniczysk w przeszłości, byłoby trywialne wobec zasad współcześnie stosowanych w leśnictwie. Istniejące już trzcinniczyska zaleca się odnowić przy użyciu wszelkich dostępnych technik, z chemicznym zwalczaniem tego gatunku włącznie.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 4.N
CPK = 4.N
Walor = ##
Epilobio-Salicetum capreae Oberd. 1957
Krzewiaste zbiorowisko porębowe z udziałem wierzby iwy (Salix caprea), a często także jeżyn (Rubus sp. div.) i brzozy, rozwijające się na żyznych siedliskach, najczęściej w niewielkich lukach drzewostanu albo w mozaice z odnowieniem naturalnym buka lub dębu. Na rozpatrywanym terenie nie jest zbyt częste, a to ze względu na brak odpowiednich, żyznych siedlisk, jak i ze względu na stosowane na takich siedliskach techniki gospodarowania. Zbioroiwko to jest indykatorem siedlisk buczynowych i grądowych, wskazując na siedliska dogodne dla buka, graba, dębu szypulkowego i bezszypułkowego, oraz dla zarośli budowanych przez dzikie róże, głogi, iwę, leszczynę i trzmielinę. Nie ma większego znaczenia ani dla gospodarki leśnej, ani z punktu widzenia ochrony przyrody.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.V
PomZach = 3.V
CPK = 2.V
Walor = #
Agrostio-Populetum tremulae Pass. et Hoffm. 1968
Spontaniczne zapusty osikowe lub brzozowo-osikowe, z ubogim runem, w którym dominuje Agrostis tenuis i Deschampsia flexuosa, mają w zasadzie już postać lasu, a nie zbiorowiska porębowego. Laski osikowe tego typu porastają zbocza krawędzi doliny Odry na pn. od Osinowa, zwłaszcza w okolicy tzw. Góry Czcibora i na wsch. od rezerwatu "Wrzosy Cedyńskie".
Występowanie tego pionierskiego zespołu wskazuje na siedliska właściwe mezotroficznym dąbrowom, to znaczy dogodne dla Dbb. Mogą się na nich także rozwijać zarośla z dominacją dzikich róż i tarniny.
Z przyrodniczego punktu widzenia części płatów tego zbiorowiska należałoby pozwolić na spontaniczny rozwój. Inne płaty można przebudować wprowadzając podsadzenia Dbb w miejscach z rozluźnionym zwarciem.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 4.N
PomZach = 3.N
CPK = 3.N
Walor = $
zb. Rubus radula
Rozwijające się na zrębach lub na skrajach zrębów zwarte zarośla kolczastych jeżyn, choć nie zajmują dużych powierzchni, stanowią istotny element krajobrazu leśnego Puszczy Piaskowej. Spośród kilku stwierdzonych gatunków jeżyn, wymieniony jest najpospolitszy w tym kompleksie leśnym. Zbiorowisko jest indykatorem siedlisk dąbrowowych i buczynowych, wskazując na siedliska sprzyjające zwłaszcza dębowi bezszypułkowemu, a w niektórych miejscach także bukowi. Na rozpatrywanym terenie występowanie jeżynisk nie osiąga skali, w której stawałyby się one poważną przeszkodą w odnowieniu lasu. Można więc zalecić tolerancję dla tych zbiorowisk.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 4.N
Walor = #
Sambucetum racemosae (Noirf. 1949) Oberd. 1973
Zarośla bzu koralowego rozwijają się na zrębach i wśród upraw leśnych na siedliskach buczyn i grądów w obrębach Chojna i Godków, znacznie częściej w otulinie parku krajobrazowego niż na jego terenie. Zbiorowisko to nie ma większego znaczenia dla gospodarki leśnej, nie wykazuje też tendencji do szerszej ekspansji. Zarośla bzu koralowego wskazują na siedliska dogodne do rozwoju dębu bezszypułkowego i szypułkowego, graba i buka, oraz do rozwoju zarośli w których oprócz bzu występowałyby dzikie róże, jeżyny, głogi, trzmielina i leszczyna. Mimo że bez koralowy jest lokalnie gatunkiem obcego pochodzenia geograficznego, można zalecić tolerancję dla tego zbiorowiska, choćby ze względu na jego walory wizualne w okresie owocowania.
Natur =Nat.Auks.
Wlkp = 3.N
PomZach = 3.N
CPK = 2.N
Walor = #