[Opisy gatunków]
[Strona główna programu]
[Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]
Gruszyczki (Pyrola spp.)
(1) Pyrola chlorantha Swartz - Gruszyczka zielonawa,
(2) Pyrola media Swartz - Gruszczyczka średnia,
(3) Pyrola minor L. - Gruszyczka mniejsza,
(4) Pyrola rotundifolia L. - Gruszyczka okrągłolistna
Rodzina: Pyrolaceae - Gruszyczkowate
Synonimy: (1) Pyrola virens Schweigg.;
Niem.: (1) Grunblutiges Wintergrun, Grunliches Wintergrun; (2) Mittleres Wintergrun; (3) Kleines Wintergrun; (4) Runblattriges Wintergrun;
Morfologia: Gruszyczki zaliczają sie do trwałych, zimozielonych roślin zielnych, z charakterystyczną różyczką liści i wzniesionymi pędami kwiatostanowymi.
Gruszyczka zielonawa ma liście okrągławe, całobrzegie, osadzone na długich, rynienkowatych ogonkach liściowych. Liście skórzaste, od wierzchniej strony są ciemnozielone, od spodniej jaśniejsze. Łodyga czerwonawa, ostrokanciasta dorastająca do 30 cm wysokości. Kwiaty żółtozielone lub zielonawe zebrane są w luźne, wielostronne grona. Kwiaty osadzone są na długich szypułkach i mają okrągławotrójkątne działki oraz wygiętą i dłuższą niż płatki szyjkę słupka.
Gruszyczka średnia ma liście okrągławo-jajowate, karbowano ząbkowane, osadzone na krótkich ogonkach liściowych. Liście do 6 cm średnicy, zakończone krótkim kończykiem.
Łodyga dorastająca od 15 do 30 cm wysokości. Kwiaty duże, kuliste, do 1 cm średnicy, białe lub różowawe zebrane są w wielostronne grona. Kwiaty mają szerokolancetowate działki i charakterystyczną prostą, dłuższą niż płatki szyjkę słupka.
Gruszyczka mniejsza ma liście szerokoeliptyczne lub okrągławe, drobno karbowane, z zaokrąglonymi ząbkami, do 4 cm średnicy, osadzone na krótkim ogonku liściowym (krótszym od blaszki). Łodyga dorastająca od 7 do 25 cm wysokości. Kwiaty kulistawo zamknięte, białe lub różowawe zebrane sa w wielostronne grona. Kwiaty mają trójkątne działki i prostą, nie wystająca ponad płatki szyjkę słupka.
Gruszyczka okrągłolistna ma liście jajowate lub okrągławe (4 cm x 4 cm), delikatnie karbowane lub całobrzegie, osadzone na długim ogonku liściowym (wyraźnie dłuższym od blaszki). Łodyga dorastająca do 30 cm wysokości, tępo żeberkowana. Kwiaty dzwonkowate, białe, o płatkach do 3 razy dłuższych od działek, zebrane są w 10-20 kwiatowe grona. Kwiaty mają podługowate lub lancetowate działki i charakterystycznie esowato wygięta szyjkę słupka wystającą ponad płatki.
Biologia: Gruszyczka zielonawa, gruszyczka okrągłolistna i gruszyczka średnia kwitną od czerwca do sierpnia. Gruszyczka średnia od maja do sierpnia. W zapylaniu kwiatów ogromą rolę odgrywa samozapylenie, w niektórych tylko przypadkach kwiaty zapylają owady. Gruszyczki należą do roślin, których nasiona rozsiewane są przez wiatr.
Ekologia: Gruszyczka zielonawa rośnie w widnych borach sosnowych i sosnowych lasach mieszanych. Spotykana w świerczynach. Preferuje siedliska półcieniste, świeże i suche, ubogie, na glebach piaszczystych, bielicowanych, o kwaśnym odczynie.
Gruszyczka średnia rośnie w borach sosnowych, w świerczynach i w lasach mieszanych. Spotykana na wrzosowiskach i w lasach na obrzeżach torfowisk. Preferuje siedliska cieniste i umiarkowanie cieniste, świeże, umiarkowanie żyzne, gleby piaszczysto-gliniaste, mineralno-próchniczne, o kwaśnym odczynie.
Gruszyczka mniejsza rośnie w borach sosnowych, borach świerkowo-jodłowych, świerczynach i lasach mieszanych. Spotykana na wrzosowiskach, w kwaśnych buczynach i brzezinach bagienych. Preferuje siedliska półcieniste, świeże, umiarkowanie żyzne, na glebach piaszczysto-gliniastych, mineralno-próchnicznych, o odczynie od kwaśnego do obojętnego.
Gruszyczka okrągłolistna rośnie w borach sosnowych i mieszanych. Spotykana w kwaśnych buczynach, lasach dębowo-bukowych, borach świerkowo-jodłowych i w lasach mieszanych. Preferuje siedliska cieniste i umiarkowanie cieniste, świeże, umiarkowanie żyzne, na glebach piaszczysto-gliniastych, gliniastych, mineralno-próchnicznych i organiczno-mineralnych, o kwaśnym odczynie.
Rozmieszczenie: Gruszyczka zielonawa jest gatunkiem o zasięgu okołobiegunowym (cirkumpolarnym), obejmującym północną i środkową Europę, Azję oraz Amerykę Północną. Zwarty zasięg występowania rozciąga się w Europie od Skandynawii na północy, przez Pireneje i Masyw Centralny na zachodzie. Na południu granica zasięgu przebiega przez Korsykę, północne Włochy, Alpy po Bałkany. W środkowej Europie występuje wyłącznie na obszarach górskich. W Polsce gatunek występujący dość często na niżu i w niższych położeniach górskich.
Gruszyczka średnia jest gatunkiem o zasięgu środkowo-wschodnioeuropejskim. Zwarty zasięg występowania tego gatunku przebiega na północy przez Skandynawię i Szkocję i północną Irlandię, na zachodzie przez Danię i zachodnią część Niemiec, na południu granica opiera się o Alpy i Bałkany, aż po Kaukaz. W Polsce występuje dość często na prawie całym obszarze niżowym, z wyjątkiem północno-zachodniej części kraju i w niższych położeniach górskich.
Gruszyczka mniejsza jest gatunkiem o zasięgu okołobiegunowym (cirkumpolarnym), obejmującym północna i środkową Europę, Azje oraz Amerykę Północną. Zwarty zasięg obejmuje Skandynawię, Szkocję, północną Irlandię i Islandię na północy, na zachodzie granica przebiega przez północną Francję, Ardeny i Wogezy, na południu od południowej Francji (Prowansja), przez Korsykę, środkowe Włochy, Albanię, Bałkany aż po Kaukaz.
Gruszyczka okrągłolistna jest gatunkiem o zasięgu okołobiegunowym (cirkumpolarnym), obejmującym Europę, Azję i Amerykę Północną. Zwarty zasięg występowania w Europie obejmuje Skandynawię i Wielką Brytanię na północy, na zachodzie przez Masyw Centralny po Pireneje, na południu przez północne Włochy, Alpy po Bałkany i Kaukaz. W Polsce występuje dość często na rozproszonych stanowiskach w zachodniej, północno-wschodniej i wschodniej części niżu oraz w górach.
Na terenie RDLP Zielona Góra wszytkie gatunki gruszyczek (gruszyczka zielonawa, gruszyczka średnia, gruszyczka mniejsza i gruszyczka okrągłolistna) występują względnie często, w borach sosnowych, świerczynach i lasach mieszanych na całym obszarze.
(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.