[Opisy gatunków] [Strona główna programu] [Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]

Rozmiar: 6472 bajtówPodkolany (Platanthera bifolia, Platanthera chlorantha)

(1) Platanthera bifolia (L.) L.C.M.Rich. - Podkolan biały
(2) Platanthera chlorantha (Custer) Rchb. - Podkolan zielony

Rodzina: Orchidaceae - Storczykowate
Synonimy: (2) Platanthera montana Rchb.
Niem.: (1) Weisse Waldhyazinthe, (2) Grunliche Waldhyazinthe

Morfologia: Podklona biały i podkolan zielony są gatunkami wieloletnimi - storczykami dorastającymi do 20-50 cm, pokrojowo bardzo do siebie podobnymi. Łodygi mają proste, wzniesione, nagie i obłe, o wyraźnej wystającej nerwacji. Liście zwykle 2, odziomkowe, naprzeciwległe, jajowate. Ponad tymi liśćmi zwykle kilka 3-4 liści łodygowych, przysadkowych - lancetowatych, ostrych, siedzących. Kwiaty u obydwu gatunków bardzo podobne, wielokwiatowe.
Podkolan biały ma kwiatostan luźniejszy. Kwiaty białe, z całobrzegą dość długą, języczkowatą warżką i równoległe ustawionymi pyłkowinami. Ostroga krótsza niż u podkolana zielonawego, nitkowata, ostra, łukowato wygięta u nasady biała, ku szczytowi zielona. Kwiaty silnie, przyjemnie pachnące - zwłaszcza wieczorem.
Podkolan zielonawy ma kwiatostan zwykle bardziej gęsty niż u poprzedniego gatunku, sprawiający wrażenie szerokiego przez charakterystycznie odstające kwiaty. Kwiaty zielonawe lub źółtawobiałe, z całobrzegą podługowatą warżką (krótszą niż u podkolana białego), łukowato wygiętą. Pyłkowiny oddalone od siebie dołem. Ostroga dłuższa, nieco zgrubiała ku końcowi, zielonawa u nasady, ku szczytowi biała. Kwiaty nie pachną.

Biologia: Podkolan biały i podkolan zielonawy kwitną od końca maja do lipca, niekiedy do początków sierpnia. Podkolan biały zakwita około 2 tygodni później niż podkolan zielonawy. Owocują w lipcu i sierpniu. Sezon wegetacyjny kończą zwykle we wrześniu. W zapylaniu kwiatów uczestniczą owady - motyle nocne.

Ekologia: Podkolan biały rośnie w żyznych lasach liściastych i mieszanych. Spotykany w grądach, lasach dębowo-bukowych, dąbrowach a także w borach sosnowych i lasach mieszanych z udziałem sosny oraz na wrzosowiskach, suchych i świeżych łąkach i plantacjach topolowych. Preferuje siedliska nasłonecznione, okresowo ocienione, widne, suche i świeże, umiarkowanie żyzne, na glebach piaszczysto-gliniastych i gliniastych, mineralno-próchnicznych, o odczynie umiarkowanie kwaśnym i obojętnym.
Podkolan zielonawy rośnie na siedliskach żyźniejszych, w widnych lasach liściastych - buczynach, grądach oraz w zaroślach na obrzeżach lasów. Spotykany na wilgotnych i świeżych łąkach. Preferuje siedliska umiarkowanie cieniste i półcieniste, świeże i średnio wilgotne, żyzne, gleby gliniasto-piaszczyste i gliniaste, mineralno-próchniczne, bogate w węglan wapnia.

Rozmieszczenie: Podkolan biały jest gatunkiem o zasięgu euroazjatyckim. Występuje w prawie całej Europie, z wyjątkiem półwyspu Iberyjskiego i obszarów północnej Skandynawii (nie występuje poza kołem podbiegunowym). Zwarty zasięg występowania rozciąga się na zachodzie od Wielkiej Brytanii po północną Hiszpanię, na północy po północną Skandynawię i Syberię, na południu od południowych Włoch, przez Grecję, Turcję, Kaukaz do środkowej części Azji - po Himalaje. W Polsce występuje dość często na całym obszarze i w niższych położeniach górskich.
Podkolan zielonawy jest gatunkiem o zasięgu europejskim. Występuje głównie w zachodniej i południowej części Europy. Zwarty zasięg występowania rozciąga się na zachodzie od Wielkiej Brytanii po północna Skandynawię, na północy po środkową Skandynawię i kraje nadbałtyckie (Estonia), na wschodzie po Ukrainę i Kaukaz. Południowa granica zwartego występowania przebiega przez Sycylię, Włochy, Grecję i Turcję. W Polsce występuje rzadziej niż gatunek poprzedni, częściej w północnej i południowej części kraju i w niższych położeniach górskich, na pozostałym obszarze rzadziej i w rozproszeniu.
Na terenie RDLP Zielona Góra oba gatunki występują w rozproszeniu na całym obszarze.

Uwagi: Oba gatunki podlegają ścisłej ochronie gatunkowej.

(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.