[Opisy gatunków] [Strona główna programu] [Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]

Rozmiar: 5101 bajtówNeottia nidus -avis (L.) L.C.M.Rich - Gnieźnik leśny, Gniazdosz
Rodzina: Orchidaceae - Storczykowate
Synonimy: Ophrys nidus-avis L.
Niem.: Vogel-Nestwurz

Morfologia: Wieloletnia, bezzieleniowa (saprofit) roślina zielna dorastająca od 20 do 45 cm wysokości. Charakterystyczne grube korzenie ułożone w kształt gniazda. Łodyga wzniesiona, naga i okrągła, o barwie brunatnej, z 4-5 łuskowatymi liśćmi, obejmującymi łodygę. Kwiatostany gęste, składające się z licznych żółtobrunatnych kwiatów. Hełmiasto stulone działki okwiatu i warżka podzielona na 2 łatki nadają charkterystyczny rys kwiatom. Owocem jest owalna torebka z 6 wyraźnymi wgłębieniami ("żeberkami").

Biologia: Kwitnie od maja do czerwca. Zapylany przez muchówki. Należy do gatunków mikoryzowych. Sporadycznie gnieźniki kwitną pod ziemią. Zjawisko to zachodzi w bardzo suchych okresach, kiedy kłącze znajduje się głęboko pod powierzchnią gleby i nie może przebić się przez wierzchnią, stwardniała warstwę. Owoce zawiązują się w lipcu. Suche owocostany zachowują się bardzo często do następnego roku.

Ekologia: Rośnie w żyznych lasach liściastych - buczynach. Spotykany w grądach, lasach mieszanych z udziałem buka. Preferuje siedliska cieniste i umiarkowanie cieniste, świeże, zasobne gleby piaszczysto-gliniaste, mineralno-próchniczne o dużej zawartości węglanu wapnia w podłożu.

Rozmieszczenie: Gatunek o zasięgu eurosyberyjskim. Obejmuje zasięgiem prawie całą Europę, z wyjątkiem północnej Skandynawii i zachodziej części Półwyspu Iberyjskiego oraz zachodnią Syberię i Azję, po Indie i Chiny. W Polsce występuje dość często na niżu i w niższych położeniach górskich. Na terenie RDLP Zielona Góra występuje w rzadko, na rozproszonych stanowiskach.

Uwagi: Podlega ścisłej ochronie gatunkowej. W ostatnich latach zauważalna jest wyraźna ekspansja gnieźnika na siedliskach zmienionych pod wpływem działalności człowieka. Gatunek ten zaczął występować w lasach sosnowych, starych parkach i miejscach, które są pod wpływem m.in. emisji pyłów cementowni.


(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.