[Opisy gatunków]
[Strona główna programu]
[Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]
Zachyłki trójkątne (Gymnocarpium robertianum, Gymnocarpium dryopteris)
(1) Gymnocarpium robertianum (Hoffm.) Newman - Zachyłka Roberta
(2) Gymnocarpium dryopteris (L.) Newman - Zachyłka trójkątna
Rodzina: Aspidaceae - Paprotnikowate
Synonimy: (1) Phegopteris robertiana (F.G.Hoffm.) A.Br., Polypodium robertianum (F.G.Hoffm.) Luerssen, Dryopteris robertiana (F.G.Hoffm.) Christensen, Lastrea robertiana (F.G.Hoffm.)Newm.;
(2) Phegopteris dryopteris (L.) Fee, Polypodium dryopteris L., Aspidium dryopteris (L.) Baumg., Dryopteris linnaeana Christensen, Dryopteris disjuncta (Rupr.) Morton, Lastrea dryopteris (L.) Newm.
Niem.: (1) Ruprechtsfarn; (2) Eichenfarn
Morfologia: Zachyłka Roberta i zachyłka trójkątna są wieloletnimi paprociami dorastającymi do 40 cm wysokości, o bardzo zbliżonym pokroju.
Zachyłka Roberta ma czarnobrunatne kłącze. Ogonek liściowy pokryty gruczołowatymi, włoskami, 1,5 razy dłuższy od blaszki liściowej. Blaszka liściowa okryta od spodu gruczołowatymi włoskami, w zarysie trójkątna, ustawiona pionowo, długości 10-20 cm, mocna. Liście podwójnie pierzaste, każdy z 2 najniższych odcinków osadzony na wyraźnym ogonku. Odcinki 2 rzędu wcinane prawie do nerwu środkowego, na szczycie zaokrąglone. Zarodniki - okrągławe kupki ustawione blisko brzegu, często na siebie zachodzące.
Zachyłka trójkątna ma kłącze czarne połyskujące. Ogonek liściowy nagi, 2-3 razy dłuższy od blaszki liściowej. Blaszka liściowa naga, żywozielona lub żółtawozielona, w zarysie trójkątna, wygięta, długości do 25 cm, delikatna. Liście podwójnie pierzaste, z dolną parą liści większą od pozostałych. Odcinki 2 rzędu pierzasto wcinane prawie do nerwu środkowego, faliste lub grubo ząbkowane, na szczycie zaokrąglone. Zarodniki - okrągławe kupki ustawione blisko brzegu, nie stykające się ze sobą.
Biologia: Zarodniki zachyłek dojrzewają w okresie od lipca do sierpnia.
Ekologia: Zachyłka trójkątna rośnie w cienistych, żyznych lasach liściastych - w żyznych i kwaśnych buczynach, w lasach grądowych oraz w lasach mieszanych. Spotykana w borach świerkowo-jodłowych i świerczynach. Preferuje siedliska cieniste i półcieniste, świeże, gleby żyzne, piaszczysto-gliniaste, mineralno-próchniczne, o małej zawartości węglanu wapnia w podłożu.
Zachyłka Roberta rośnie w półcienistych żyznych lasach liściastych - w buczynach i lasach mieszanych z udziałem buka oraz w borach świerkowych, lasach z udziałem jodły. Preferuje siedliska świetliste i półcieniste, świeże, gleby żyzne, piaszczysto-gliniaste, z dużą zawartością węglanu wapnia w podłożu.
Rozmieszczenie: Obie zachyłki są gatunkami o zasięgu okołobiegunowym, obejmującym Europę, Azję i Amerykę Północną.
Zasięg występowania zachyłki Roberta w Europie rozciąga od północnych obszarów Norwegii do obszarów środkowych Włoch. Jej występowanie koncentruje się głównie środkowej części Europy, w wapiennych obszarach górskich i podgórskich. W Polsce głównie w południowej części kraju oraz w górach w Sudetach i Karpatach - po piętro kosodrzewiny. Na niżu rzadko i w rozproszeniu głównie w północno-zachodniej i zachodniej części kraju. Z terenu RDLP Zielona Góra podawano w literaturze stanowiska m.in. z rejonu Gubina, Krosna Odrzańskiego, Szprotawy i Świebodzina.
Zachyłka trójkątna występuje w Europie głównie w strefie borealnej i umiarkowanej.
W Polsce występuje dość często - na niżu w żyznych lasach liściastych z udziałem buka, w górach w lasach do regla górnego. Na terenie RDLP Zielona Góra występuje rozproszona w lasach z udziałem buka oraz w borach świerkowych.
(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.