[Opisy gatunków] [Strona główna programu] [Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]

Rozmiar: 11934 bajtówCarlina acaulis L. - Dziewięćsił bezłodygowy
Rodzina: Compositae - Złożone
Niem.: Grosse Eberwurz; Silberdistel; Wetterdistel;

Morfologia: Wieloletnia, bezłodygowa roślina zielna. Tworzy charakterystyczną przyziemną rozetkę kolczastych, głęboko wcinanych liści, w środku której rozwija się jeden koszyczek kwiatowy, dochodzący od 7 do 15 cm średnicy. Listki okrywy ("płatki") są promieniście rozpostarte, srebrzystobiałe i suchobłoniaste. Owoce długości 6 mm, zaopatrzone są w długi puch kielichowy.

Biologia: Kwitnie od lipca do września, podczas suchej pogody kwiaty są otwarte a podczas wilgotnej - zamykają się. Suche pozostałości rośliny są widoczne do następnego roku, dlatego występowanie tego gatunku można stwierdzić nawet jesienią, bezśnieżną zimą lub wczesną wiosną. Nasiona rozsiewane są przez wiatr.

Ekologia: Rośnie na suchych łąkach, murawach i trawiastych zboczach, także na pastwiskach i przydrożach, zawsze na terenach otwartych. Preferuje siedliska widne, świetliste, okresowo ocienione, suche i świeże, umiarkowanie żyzne, na glebach piaszczystych, piaszczysto-gliniastych oraz ciężkich gliniastych i ilastych, o odczynie od kwaśnego do zasadowego, zasobne w węglan wapnia.

Rozmieszczenie: Gatunek o zasięgu środkowoeuropejskim. Zwarta granica zasięgu rozciąga się na północy od środkowych Niemiec, przez środkową Francję (Masyw Centralny) po Pireneje na zachodzie, na południu granica zasięgu przebiega od środkowych Włoch (Apeniny), Alpy, po północną Grecję i Bałkany. Na wschodzie granica zasięgu przebiega przez Karpaty, Ukrainę po Białoruś. Gatunek górski, ma jednak nieliczne, rozproszone stanowiska na niżu.
W Polsce występuje dość często w górach i w południowej części kraju oraz na pojedynczych rozproszonych stanowiskach w niżowej - zachodniej i północnej części. Na terenie RDLP Zielona Góra występuje rzadko. W okolicach Świebodzina stanowisko dziewięćsiłu bezłodygowego chronione jest w formie powierzchniowego pomnika przyrody.

Uwagi: Roślina dawniej stosowana jako ziele magiczne, również ziele leczące zwierzęta. Często wykorzystywana jako motyw w sztuce góralskiej. Podlega ścisłej ochronie gatunkowej.


(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.