[Opisy gatunków]
[Strona główna programu]
[Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]
Asarum europaeum L. - Kopytnik pospolity
Rodzina: Aristolochiaceae - Kokornakowate
Niem.: Europaische Haselwurz, Haselwurz
Morfologia: Trwała, zimozielona roślina zielna, krótko owłosiona, o wysokości do 10 cm. Na cienkim, pełzającym kłączu powstają 3-4 odziomkowe brunatnozielone łuski a na krótkiej łodydze wyrastają 2-3 długoogonkowe, nerkowate liście. Liście są ciemnozielone, błyszczące, skórzaste o szerokości 3-10 cm, z wyraźną nerwacją, osadzone są na krótkiej (5-10 cm), miękko owłosionej łodyżce liściowej. Kwiaty na krótkiej szypułce tuż przy ziemi, dzwonkowate, wewnątrz purpurowoczerwone, na zewnątrz zielonopurpurowe, około 15 mm długości. Działki okwiatu 3, zrosłe dołem, pręcików 12. Owocem jest 6-cio komorowa torebka, z zeschniętym okwiatem na szczycie.
Biologia: Kwitnie od marca do maja. Zapylany przez muchówki, ale w niekorzystnych warunkach może nastąpić samozapylenie. Nasiona zaopatrzone są w gąbczaste wyrostki - elajosomy ("ciałka mrówcze") i roznoszone są przez mrówki.
Ekologia: Występuje w żyznych lasach liściastych - lasach grądowych, łęgach i buczynach. Rośnie miejscach półcienistych, na umiarkowanie wilgotnych, żyznych, glebach gliniastych, próchnicznych, z próchnicą typu mull, o odczynie zasadowym, bogatych w węglan wapnia.
Rozmieszczenie: Gatunek o zasięgu eurosyberyjskim. Północna granica zasięgu przebiega przez Wielką Brytanie, północną Francję i południową Finlandię. Wschodnia granica zasięgu opiera się o dolinę Wołgi. Izolowane stanowiska znajdują się w Ałtaju. Południowa granica przebiega przez Apeniny, środkową część Włoch, Bałkany do Ukrainy.
Rodzaj Kopytnik (Asarum) reprezentowany jest na świecie przez około 100 gatunków. W Europie i w Polsce występuje tylko 1 gatunek - kopytnik pospolity (Asarum europaeum).
W południowej i wschodniej Polsce występuje często, w górach po regiel górny, ku północy staje się coraz rzadszy. Na terenie RDLP Zielona Góra był notowany w rozproszeniu na całym obszarze.
Uwagi: Podlega częściowej ochronie gatunkowej. Roślina trująca i lecznicza. Roślina zawiera olejek lotny o smaku pieprzu, niegdyś stosowana jako środek wymiotny. Zawiera związki eteryczne rozpoznawalne po ostrym zapachu, powstającym podczas rozcierania liści.
Nazwa łacińska rośliny pochodzi prawdopodobnie od greckiego ase - nudność, ckliwość; od wymiotnych właściwości rośliny. Nazwa polska rośliny związana jest z kształtem liści przypominającym odcisk końskiego kopyta.
(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.