[Opisy gatunków]
[Strona główna programu]
[Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]
Aquilegia vulgaris L. - Orlik pospolity
Rodzina: Ranunculaceae - Jaskrowate
Niem.: Gewohnliche Akelei, Wald-Akelei
Morfologia: Wieloletnia roślina zielna, 30-80 cm wysokości. Łodyga wzniesiona, rozgałęziona, naga lub lekko owłosiona, w górnej części pokryta gruczołkami. Liście odziomkowe są długoogonkowe, podwójnie 3-listkowe o odcinkach 3-klapowanych, zaokrąglonych na szczycie. Liście łodygowe podobne są do liści odziomkowych, lecz znacznie od nich mniejsze, z wierzchu soczystozielone, od spodniej jaśniejsze, sinozielone. Kwiaty duże 3-5 cm, w liczbie do 12, barwy fioletowej, niebieskiej lub rzadziej białej zwisają na długich szypułkach. Kwiat zbudowany jest z 5 jajowatych, zaostrzonych i zakończonych zielonym końcem działek kielicha i z 5 płatków korony - lejkowatych, miodnikowych listków, zaopatrzonych w długą (1-1,5 cm) haczykowatą ostrogę zawierającą nektar. Pręciki liczne, żółte, nieznacznie wystające z korony. Słupków 5 - z gruczołowatym owłosieniem. Owocem jest wielonasienny mieszek.
Biologia: Kwitnie od połowy maja do początków lipca. Zapylany przez trzmiele i pszczoły. Aby dostać się do nektaru znajdującego się wewnątrz ostrogi, owady o krótkiej ssawce przedziurawiają długą rurkę kwiatową.
Ekologia: Rośnie w widnych dąbrowach, słonecznych lasach sosnowych i mieszanych oraz w zaroślach na obrzeżach lasów i w ziołoroślach. Spotykany na łąkach, polanach śródleśnych i na porębach. Występuje w miejscach widnych i średnio wilgotnych, na siedliskach umiarkowanie żyznych do świeżych, bogatych w węglan wapnia. Preferuje gleby żyzne, gliniaste z próchnicą typu mull.
Rozmieszczenie: Gatunek o zasięgu euroazjatyckim. Występuje w prawie całej Europie, z wyjątkiem północy Skandynawii i Półwyspu Iberyskiego. Na wschodzie zwarty zasięg występowania obejmuje północną część Niziny Rosyjskiej.
Rodzaj Orlik (Aquilegia) reprezentowany jest na świecie przez 67 gatunków. W Europie występuje 27 gatunków, w Polsce 1 gatunek - orlik pospolity (Aquilegia vulgaris).
Występowanie w Polsce: względnie często na niżu i w niższych położeniach górskich.
Na terenie RDLP Zielona Góra notowany względnie często w widnych lasach liściastych na całym obszarze. Niektóre stanowiska, zwłaszcza w miejscach dawnych osad, mogą pochodzić z sadzenia
Uwagi: Podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Roślina trująca, zawiera alkaloidy, glikozydy i kumarynę.
W uprawie i często w miejscach dawnych osad i cmentarzy w lasach spotykane są mieszańce ogrodowe o barwnych kwiatach, z silnie wydłużonymi pręcikami - Aquilegia x hybrida.
W Europie występuje gatunek podobny do orlika pospolitego - orlik ciemny Aquilegia atrata, który różni się od gatunku rodzimego ciemnofioletową barwą korony z wyraźnymi, wystającymi pręcikami i owłosionymi liśćmi.
Nazwa rodzajowa, od łacińskiego słowa aquila - orzeł, pochodzi prawdopodobnie od ostróg w kształcie szponów orła.
(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.