[Opisy gatunków]
[Strona główna programu]
[Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]
Allium ursinum L. - Czosnek niedźwiedzi
Rodzina: Liliaceae - Liliowate
Niem.: Barlauch
Morfologia: Wieloletnia roślina cebulowa - geofit, wysokości 20-50 cm. Łodyga naga, okrągła lub trójkanciasta. Liście wyrastają z cebuli po 2, wyraźnie długoogonkowe, szeroko-lancetowate lub eliptyczne, zaostrzone, w nasadzie zwężające się w ogonek, do 25 cm długości i 7 cm szerokości. Z cebuli wyrasta bezlistna łodyga zakończona kwiatostanem - luźnym baldachem, podpartym 2-3 podłużnie-jajowatymi, błoniastymi okrywami. Baldaszki kuliste, złożone z 6-20 białych kwiatów, których średnica nie przekracza 2 cm. Kwiaty osadzone na szypułce, do 2 razy dłuższej od działek okwiatu. Kwiaty zbudowane z 6 białych, wąskolancetowatych działek, 6 pręcików i trójkomorowego słupka. Owocem jest trójkomorowa torebka zawierająca do 6 czarnych, matowych kulistych nasion.
Biologia: Kwitnie od połowy kwietnia do połowy czerwca, zanim ulistnione korony drzew stworzą pełne ocienienie. Zapylenia kwiatów dokonują trzmiele i muchówki. Możliwe jest także zapylenie własnym pyłkiem. Owoce dojrzewają pod koniec czerwca i w lipcu. Nasiona rozsiewane są przez mrówki; kiełkują po dłuższym okresie czasu, niekiedy po kilkunastu miesiącach.
Ekologia: Występuje w cienistych, żyznych lasach liściastych: w grądach, żyznych buczynach oraz nad potokami, w zaroślach, przy źródliskach, w dolinach małych rzek oraz w parkach. Preferuje siedliska cieniste, średnio wilgotne i wilgotne, gleby świeże, żyzne, próchniczne, z próchnicą typu mull, zasobne w węglan wapnia.
Rozmieszczenie: Gatunek o zasięgu euroazjatyckim. Występuje w prawie całej Europie (z wyjątkiem północnej Skandynawii i Niziny Rosyjskiej) oraz w Małej i Średniej Azji. Należy do subatlantycko-śródziemnomorskiego elementu florystycznego. Jest jednym z 700 występujących na świecie, 110 rosnących w Europie i 18 polskich gatunków dzikich czosnków (Allium).
Występowanie w Polsce: często w południowej części kraju - w górach, w lasach regla dolnego i na pogórzu. Na niżu w rozproszeniu, dość często spotykany w dawnych parkach, gdzie był sadzony. Na terenie RDLP Zielona Góra znane pojedyncze stanowiska, np. w starym parku w Zatoniu.
Uwagi: Jest rośliną leczniczą zawierającą znaczne ilości witaminy C, olejek lotny i cuchnące siarczki. Łacińska nazwa pochodzi prawdopodobnie od łacińskich wyrazów halo - mocno pachnę, tchnę i ursus - niedźwiedź, dziki.
(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.