[Opisy gatunków]
[Strona główna programu]
[Strona główna Lubuskiego Klubu Przyrodników]
Czosnki główkowate (Allium senescens, Allium sphaerocephallum)
(1) Allium senescens L. subsp. montanum (Fries) Holub - Czosnek skalny
(2) Allium sphaerocephalon L. - Czosnek główkowaty
Rodzina: Liliaceae - Liliowate
Synonimy: (1) Allium montanum Schmidt, Allium fallax R. et Sch.;
Niem.: (1) Berg Lauch; (2) Kugelkopfiger Lauch;
Morfologia: Czosnek skalny jest wieloletnią trwałą rośliną cebulową dorastającą do 45 cm wysokości. Łodyga naga, graniasta o 2-4 wystających kantach, górą nieco spłaszczona, ulistniona u nasady. Liście równowąskie, o błoniastych delikatnych pochwach, 2-3 mm szerokie, płaskie, krótsze od łodygi. Liście bez wystającego nerwu głównego. Kwiatostan półkolisty, wielokwiatowy, bez przysadek, osadzony na szczycie łodygi. Pochwa kwiatostanowa błoniasta, biaława, kulisto rozdęta, na szczycie zaostrzona. Kwiaty osadzone na długiej, graniastej szypułce, liliowe lub różowe. Cechą najbardziej charakterystyczną dla tego gatunku są pręciki, znacznie dłuższe od działek okwiatu. Czosnek skalny wytwarza liczne, cienkie cebule, gęsto ustawione na kłączu. Owocem jest trójgraniasto-sercowata torebka, na szczycie wgłębiona, pękająca na trzy klapy. Nasiona czarne, kulistawe, pomarszczone.
Czosnek główkowaty jest wieloletnią trwałą rośliną cebulową o wysokości do 90 cm. Łodyga wysoka, naga, obła, ulistniona w dolnej połowie. Liście wąskie 1-2 m szerokości, 30-80 cm długie, krótsze od łodygi, w przekroju półkoliste, w górnej części bruzdowane. Kwiatostan kulisty baldach, gęsty, mały do 2-3 cm średnicy, osadzony na szczycie łodygi. Pochwa kwiatostanowa biaława, skórkowata, rozdęta - kulista, krótko zaostrzona. Kwiaty osadzone na długiej, kanciastej szypułce, różowe lub czerwonopurpurowe. Okwiat jajowato-dzwonkowaty, 6- listkowy, z wypukłym nerwem; 6 pręcików znacznie dłuższych od działek okwiatu. Owocem jest trójgraniasta, odwrotniejajowata torebka na szczycie wgłębiona, pękająca na trzy klapy. Nasiona czarne, błyszczące i graniaste.
Biologia: Kwitną od czerwca do sierpnia. W zapylaniu uczestniczą owady, ale w niekorzystnych warunkach dochodzi do samozapylenia.
Ekologia: Należą do grupy gatunków związanych z siedliskami nasłonecznionymi, ciepłolubnymi i otwartymi. Rosną w miejscach suchych, na piaszczystych i nasłonecznionych żwirowatych przydrożach, suchych murawach i na trawiastych skarpach. Preferują siedliska nasłonecznione, suche, umiarkowanie żyzne, na podłożu gliniastym, żwirowatym (w górach na skałkach i w szczelinach skalnych), o odczynie zasadowym, bogatym w węglan wapnia.
Rozmieszczenie: Czosnek skalny jest gatunkiem o zasięgu środkowoeuropejskim. Zwarty zasięg obejmuje południową Skandynawię na północy, przez Danię, zachodnią i południową część Niemiec, środkową Francję po północną Hiszpanię na zachodzie. Na południu granica zwartego zasięgu występowania przebiega od południowej Francji (Prowansja), przez południowe Włochy, Sycylię po północną Jugosławię po Bałkany i Ukrainę na wschodzie. W Polsce przebiega północna granica zwartego zasięgu tego gatunku. W Polsce występuje dość często w południowej części kraju i w górach. Na niżu spotykany na pojedynczych rozproszonych stanowiskach w zachodniej i północnej części kraju.
Czosnek główkowaty jest gatunkiem o zasięgu obejmującym środkową Europę, Azję Mniejszą i Kaukaz. W Polsce występuje rzadko w południowej i zachodniej części kraju na rozproszonych stanowiskach.
Na terenie RDLP Zielona Góra oba gatunki były podawane z pojedynczych rozproszonych stanowisk.
(c) Lubuski Klub Przyrodników. Tekst: Jolanta i Paweł Pawlaczyk, ryciny Kinga Gawrońska i Krzysztof Ziarnek.