RADA EUROPY; KOMITET MINISTRÓW

REKOMENDACJA No. R (95) 10KOMITETU MINISTRÓW DLA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH W SPRAWIE POLITYKI ZRÓWNOWAZONEGO ROZWOJU TURYSTYKI NA OBSZARACH CHRONIONYCH (Przyjęta przez Komitet Ministrów 11 sierpnia 1995, na 543 spotkaniu delegatów)

Komitet Ministrów, działając na podstawie Artykułu 15.b Statutu Rady Europy,

Biorąc pod uwagę Rekomendację No. R(94) 7 w sprawie polityki zrównoważonego i przyjaznego środowisku rozwoju turystyki;

Mając na względzie Deklarację Konferencji Ministrów w Lucernie, 28-30 kwietnia 1993 r., na temat "Środowisko dla Europy", która zobowiązała Radę Europy do kontynuacji jej aktywności w dziedzinie standaryzacji prawa i pilotażowych projektów na rzecz zrównoważonej turystyki;

Obserwując zachodzący poważny wzrost aktywności turystycznej i innej aktywności spędzania czasu wolnego, a także tendencje do nasilania się tego wzrostu w przyszłości;

Rozpoznając fakt, że zrównoważona turystyka powinna być uważana za środek społecznego i ekonomicznego rozwoju regionu;

Zauważając zmianę w postawach turystów, którzy stają się coraz bardziej chłonni na ideę ochrony przyrody i ochrony środowiska;

Przekonany o potrzebie rozwoju turystyki przyrodniczej, opartej na odkrywaniu bogactwa flory, fauny i krajobrazów;

Zauważając, że parki, rezerwaty i inne obszary chronione są atrakcyjne dla wciąż zwiększającej się liczby turystów;

Podkreślając potrzebę wdrożenia polityki otwarcia obszarów chronionych dla zaspokojenia potrzeb społeczeństwa, poszukującego obszarów chronionych postrzeganych jako ostatnie ostoje dzikiego życia oraz miejsca, w których można odnajdywać radość w milczeniu i kontemplacji;

Rozważając, że turystyka może pomóc obywatelom Europy uświadomić sobie fakt, że obszary chronione zawierają dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe, które powinno być zachowane dla obecnych i przyszłych pokoleń;

Świadomy jednak możliwości zniszczeń jakie może spowodować na obszarach chronionych nadmierna presja turystyczna i pewne szkodliwe działania,

Rekomenduje rządom państw członkowskich:

a. utrzymywać, gdzie tylko potrzebne i możliwe, obszary ściśle chronione, których podstawowym celem jest zaspokojenie potrzeby badań naukowych;

b. na pozostałych obszarach chronionych użyć stosownych środków do popierania zrównoważonej turystyki, respektującej przyrodnicze i kulturowe dziedzictwo tych obszarów, opartej na zasadach i wytycznych zawartych w załączniku do niniejszej rekomendacji;

c. rozpowszechnić niniejszą rekomendację tak szeroko jak to możliwe na szczeblu państwowym, regionalnym i lokalnym, a także wśród przedstawicieli przemysłu turystycznego i w społecznościach lokalnych.

Załącznik do Rekomendacji No. R (95) 10

A. Definicje. Do celów niniejszego dokumentu stosuje się następujące definicje:

1. zrównoważona turystyka: każda forma aktywności turystycznej, która:

- odbywa się z poszanowaniem środowiska;

- zapewnia długotrwałe zachowanie walorów przyrodniczych i kulturowych;

- jest sprawiedliwa i możliwa do zaakceptowania pod względem ekonomicznym i socjalnym.

2. obszary chronione są to: obszary wydzielone do chronienia i podtrzymywania różnorodności przyrodniczej oraz dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, które są zarządzane przy pomocy instrumentów prawnych lub innych regulacji ochronnych

B. Zakres: Niniejsze zasady i wytyczne stosują się przede wszystkim do obszarów chronionych. Mogą one być także stosowane do innych obszarów wartościowych pod względem kulturowym, przyrodniczym lub krajobrazowym, które w konsekwencji tego bogactwa są warte ochrony

C. Zasady i wytyczne

I. Organy odpowiedzialne za zarządzanie obszarami chronionymi powinny promować takie wykorzystanie tych obszarów, które respektuje wewnętrzne wartości każdego obszaru, ze zwróceniem szczególnej uwagi na zachowanie jego przyrodniczej i kulturowej tożsamości W tym celu roztropnie jest rozwijać formy turystyki oparte na:

a. poszanowaniu różnorodności przyrody, elementów przyrody i kultury, jakości wody, powietrza, gleb i krajobrazu;

b. poszanowaniu socjologicznej i kulturowej tożsamości społeczności lokalnych;

c. możliwości pogodzenia i potrzebie zdecydowanego ustanowienia równowagi między konkurującymi aspiracjami lokalnych społeczności, interesami przemysłu turystycznego oraz potrzebami ochrony; pierwszeństwo muzą zawsze mieć cele ochrony, o ile nie mogą one być pogodzone z interesami turystyki;

d. wykorzystywaniu dochodów z turystyki do rozwijania metod ochrony i zarządzania obszarem chronionym i do podnoszenia satysfakcji lokalnej społeczności;

e. istnieniu różnych typów obszarów chronionych i potrzebie różnicowania rodzajów turystyki w każdym z nich, stosownie do podstawowych celów każdego z obszarów, bazując na kluczowym pojęciu chłonności turystycznej;

f. podzielonej odpowiedzialności;

g. założeniu i zagwarantowaniu, że rozwiązania zastosowane obecnie na obszarach chronionych będą miały charakter przykładowy, że te obszary będą rozważane jako obiekty pilotażowe, które turystyka wykorzysta jako źródło nowych modeli i rozwiązań.

II. Organy odpowiedzialne za planowanie regionalne i planowanie przestrzenne powinny włączyć obszary chronione do spójnej strategii rozwoju turystyki.

Chociaż obszary chronione mogą podwyższać turystyczną atrakcyjność regionu, są one nie tylko atrakcją turystyczną i nie mogą same spełnić wszystkich oczekiwań, jakie ma względem nich społeczeństwo. Następujące środki powinny być przedsięwzięte:

a. obmyślenie strategii najkorzystniejszego wykorzystania przyrodniczych i kulturowych zasobów regionu oraz wprowadzenie procedur oceny wpływu na środowisko do wszystkich projektów i programów;

b. porównanie regionalnego inwentarza infrastruktury turystycznej i ułatwień oraz atrakcji turystycznych, wskazujące stopień ich wykorzystania przez turystów, pojemność turystyczną regionu i chłonność miejsc turystycznych;

c. zdefiniowanie roli odgrywanej przez obszar chroniony w rozwoju turystycznym regionu j jego relacji z innymi atrakcjami turystycznymi;

d. analiza wymagań turystów, stworzenie szerokiego zakresu udogodnień turystycznych oraz organizacja zróżnicowanych form aktywności dla turystów;

e. wykonywanie szerokiego zakresu ekspertyz w toku opracowywania planów działania, przede wszystkim w dziedzinach niedostatecznie rozpoznanych;

f. baza noclegowa, infrastruktura recepcyjna i udogodnienia dla turystów powinny być sytuowane, jeżeli to możliwe, poza obszarem chronionym; potencjał otoczenia obszaru chronionego winien być uwypuklony, zabezpieczając w szczególności odpowiednie usługi i możliwości aktywności; wpływ otoczenia na obszar chroniony powinien być analizowany.

III. Odpowiedzialni za obszary chronione powinni stosownie reagować na wzrost zainteresowania każdym z tych obszarów. W planach ochrony i zarządzania każdego z obszarów chronionych i w porozumieniu z przemysłem turystycznym oraz z lokalnymi społecznościami, powinni oni rozwinąć koncepcję zrównoważonej turystyki i opracować plan działań zwracający szczególną uwagę na następujące zagadnienia:

1. Ochrona przyrody

Każdy obszar chroniony musi posiadać zbiór reguł, stosowanych do celów i funkcji obszaru, stanowiących czy i do jakiego stopnia poszczególne formy aktywności mogą być na nim realizowane, czy tez powinny być w ogóle zakazane, określających publiczną dostępność i gwarantujących zachowanie się turystów w sposób nie powodujący zniszczeń w przyrodzie.

2. Kontrolowanie ilości (liczby kontrolne)

Aktywność powinna być rozłożona w czasie i przestrzeni, stosownie do chłonności rozważanego obszaru, przy użyciu następujących środków:

_ podział obszaru na strefy (zonację obszaru) na podstawie bogactwa siedlisk, odporności, czułości na poszczególne rodzaje presji, chłonności;

_kanalizowanie ruchu turystycznego za pomocą precyzyjnie oznakowanych szlaków lub za pomocą wycieczek z przewodnikiem;

_ ograniczanie liczby odwiedzających za pomocą wszelkich potrzebnych środków, włącznie z ograniczeniem dni i godzin udostępnienia, stosownie do chłonności rozważanego obszaru.

3. Recepcja, informacja i edukacja odwiedzających

a. Organizacja recepcji turystów pociąga za sobą:

i. posiadanie wiedzy odpowiedniej do obsłużenia różnych rodzajów turystów, z ich zróżnicowanymi motywacjami i oczekiwaniami;

ii. świadomość wymagań i technik potrzebnych w kontaktach społecznych;

iii. ofertę rekreacyjną i edukacyjną przystosowaną do środowiska i do społeczeństwa oraz usuwalne ułatwienia w niektórych strefach wrażliwych oraz rozwijanie badań nad technikami wytwarzania materiałów odpowiednich dla obszarów chronionych;

b. Powinna zostać opracowana i wdrożona strategia informacji, objaśniania i komunikacji. Jej celami powinny być:

i. rozwijanie świadomości walorów dziedzictwa przyrody i kultury danego obszaru chronionego oraz potrzeby ochrony tego dziedzictwa;

ii. pomaganie ludziom zaakceptować ograniczenia niezbędne dla ochrony obszaru;

iii. objaśnianie trudnej roli zarządców obszaru, którzy z jednej strony muszą przyjmować turystów, a z drugiej utrzymywać, a nawet powiększać, jego walory przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe;

iv. nie tylko wpajanie turystom wiedzy, ale i odpowiadanie na ich pytania.

Strategia ta powinna obejmować:

i. Dostarczanie informacji w sposób kompetentny i z należnym szacunkiem różnym grupom celowym odbiorców informacji (turyści, decydenci, osoby zajmujące się zawodowo turystyką), ze szczególnym uwzględnieniem środków zapobiegających zanieczyszczeniom;

ii. wykorzystanie różnych środków informacji do zwrócenia uwagi społeczeństwa, aż po udogodnienia proedukacyjne (oprowadzane wycieczki i spacery edukacyjne) i drogowskazów (istotne dla społecznej percepcji parku oraz jako podstawowe źródło informacji), jeżeli to możliwe w kilku językach;

iii. programy szkolenia dla odpowiedzialnych za recepcję, informację i objaśnianie, szczególnie dla strażników i służby terenowej oraz innych pracowników obszaru chronionego.

4. Działania uzupełniające

Powinny być opracowane programy monitoringu i kontroli rozwoju aktywności turystycznej, umożliwiające:

a. ciągłe i pełne śledzenie zarówno zmieniających się potrzeb, oczekiwań i zachowań odwiedzających, jak i liczby turystów;

b. rozwijanie programów badawczych na temat wpływu poszczególnych rodzajów aktywności turystycznej na naturalne siedliska i gatunki, oraz podejmowanie działań i zaniechań zapobiegawczych potrzebnych dla ograniczenia lub wyeliminowania negatywnych efektów;

c. stałą kontrolę stanu infrastruktury turystycznej.

5. Współpraca między wszystkimi zainteresowanymi

Musi istnieć cierpliwa, aktywna współpraca w dziedzinie rozwoju turystyki o zrównoważonym charakterze. Musi istnieć pole sformalizowanego dialogu, środki kapitałowe i wiedza oraz osiągnięta za obustronną zgoda między różnymi partnerami zaangażowanymi w temat.

Należy rozwijać wymianę informacji i dzielenie się doświadczeniami z zarządcami innych obszarów chronionych. Systemy informacyjne gromadzące dane na temat turystyki powinny być kompatybilne, by mogły być stosowane we wszystkich obszarach chronionych.

IV. Profesjonaliści branży turystycznej powinni zaakceptować ograniczenia wynikające ze zrównoważonego modelu turystyki i działać z szacunkiem dla środowiska. Powinni oni wnosić bezpośredni wkład do ochrony obszarów chronionych..

Powinni oni:

a. brać pod uwagę przyrodę każdego z obszarów chronionych oraz życzenia lokalnych społeczności;

b. rozwijać projekty turystyczne w ramach określonych przez plany ochrony obszarów chronionych i w konsultacji z organami odpowiedzialnymi za ich ochronę;

c. budować urządzenia w stylu lokalnym i z lokalnych materiałów, harmonizujących z otoczeniem i krajobrazem;

d. za wszelką cenę ulepszać i odtwarzać istniejącą infrastrukturę i budynki, jeżeli potrzeba nadając im nową funkcję;

e. wspierać budżety lokalne przez użycie lokalnej siły roboczej, usług i materiałów;

f. współuczestniczyć, jako użytkownicy walorów obszaru, w kosztach jego utrzymania i administracji;

g. dostarczać przyjaznych środowisku usług i promować przyjazne środowisku produkty;

h. promować transport publiczny, jako cichszy i mniej zanieczyszczający środowisko, zarówno dla dostępu do obszaru chronionego, jak i do poruszania się po nim.;

i. rozwijać programy szkoleniowe uczące szacunku dla środowiska, szczególnie dla przewodników i innych profesjonalistów;

j. informować turystów nie tylko o atrakcyjności obszaru, ale także o jego "kruchości" i potrzebie jej poszanowania;

k. wdrożyć etykę ochrony w swoją politykę reklamową i marketingową, w sposób który pobudzi zainteresowania turystów w obszarach chronionych i ułatwi zrozumienie i poznanie tych obszarów;

l. dysponować środkami na usługi i doradztwo specjalistycznych ciał lub sieci, które dysponują informacjami, nowymi ideami i pomysłami oraz doświadczeniem, co może być wykorzystane.