Podział funkcjonalny lasów
58. Lasy obrębu dzieli się, z uwzględnieniem zasad określonych poniżej, na:
A - Lasy rezerwatowe
B - Lasy na siedliskach skrajnych, nieprzydatne do pełnienia funkcji gospodarczej (lasy marginalne)
C - Lasy z dominacją funkcji ochrony innych komponentów środowiska przyrodniczego i podporządkowaną funkcja gospodarczą (lasy ochronne)
D - Lasy z dominacją funkcji ochrony przyrody i podporządkowaną funkcją gospodarczą (lasy chronione)
E - Lasy z dominacją funkcji gospodarczej i podporządkowaną funkcją ochrony przyrody (lasy gospodarcze)
F - Lasy z dominacją funkcji odtwarzania ekosystemu leśnego lub utrzymywania ekosystemu leśnego w warunkach jego zagrożenia (lasy odtwarzane).
Podziału tego dokonuje się z dokładnością do wydzieleń leśnych.
59. Za lasy rezerwatowe (grupy A) uznaje się lasy rezerwatów przyrody i lasy w parkach narodowych. Lasy w rezerwatach projektowanych traktuje się jak rezerwatowe.
60. Zasady wykonywania ochrony przyrody w lasach rezerwatowych określa plan ochrony rezerwatu, sporządzony według odrębnych zasad. Do czasu wykonania takiego planu, po uzyskaniu zezwoleń wymaganych obowiązującymi przepisami, w lasach rezerwatowych wykonuje się wyłącznie zabiegi z zakresu ochrony lasu niezbędne dla zabezpieczenia tych drzewostanów i drzewostanów sąsiednich przed rozpadem. Usuwanie posuszu jałowego, wykonywanie cięć pielęgnacyjnych i wykonywanie cięć odnowieniowych w lasach rezerwatowych może następować wyłącznie na podstawie zatwierdzonego planu ochrony.
61. Za lasy siedlisk marginalnych, wyłączone z użytkowania gospodarczego (grupy B) uznaje się lasy:
- na siedliskach Bb i BMb
- na wychodniach skalnych
- na zboczach o nachyleniu ponad 30%
- w strefie górnej granicy lasu
- na wyspach jezior i rzek oraz na wyspach mineralnych wśród siedlisk bagiennych
- niedostępne z innych powodów
62. W lasach grupy B nie wykonuje się cięć rębnych ani pielęgnacyjnych. Wykonywanie cięć sanitarnych i prac z zakresu ochrony lasu ogranicza się do sytuacji, kiedy stan tych lasów stwarza zagrożenie dla sąsiednich kompleksów leśnych zaliczonych do innych grup
63. Za lasy z dominacją funkcji ochrony innych komponentów środowiska przyrodniczego (lasy grupy C) uznaje się lasy:
- lasy przylegające do wód i rzek - od linii brzegowej akwenu do górnej krawędzi zboczy misy jeziornej lub górnej krawędzi zboczy doliny rzecznej
- lasy przylegające do małych cieków i źródeł - począwszy od linii cieku do najbliższej linii terenowej
- lasy porastające torfowiska oraz wydzielenia przylegające do torfowisk, od skraju torfowiska do zewnętrznej krawędzi zagłębienia terenu
- lasy na siedliskach bagiennych i wilgotnych oraz lasy na siedliskach łęgowych i zalewowych (siedliska BMb, LMb, Ol, OlJ, Lł)
- lasy porastające dno i zbocza wyraźnych rynien terenowych w krajobrazach polodowcowych
- lasy na wydmach i stromych zboczach zagrożonych erozją
- lasy regla górnego w górach
- lasy wchodzące w skład otulin rezerwatów przyrody, parków narodowych i parków krajobrazowych
64. Zagospodarowanie lasów grupy C powinno zapewnić trwałość spełniania przez nie funkcji ochronnej. W tym celu w lasach tej grupy:
- zaleca się stosowanie przerębowych metod zagospodarowania lasu
- w przypadku zastosowania przerębowo-zrębowych i zrębowych metod zagospodarowania lasu stosowane formy użytkowania lasu należy modyfikować w sposób zapewniający przede wszystkim ciągłość istnienia drzewostanu o cechach strukturalnych warunkujących wypełnienie ochronnej funkcji lasu (wydłużone okresy odnowienia, rezygnacja z cięć uprzątających w rębni II, pozostawienie na pniu 20-30% drzew w cięciach rębnych)
- w zasadzie nie należy stosować form użytkowania lasu wiążących się z przerwaniem ciągłości istnienia formacji leśnej, to znaczy zrębowego sposobu zagospodarowania lasu
65. Za lasy z dominacją funkcji ochrony przyrody (lasy grupy D) uznaje się lasy:
- wchodzące w skład parków krajobrazowych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych i użytków ekologicznych
- starodrzewy od VI klasy wieku wzwyż, reprezentujące naturalne fitocenozy leśne
- stanowiące biotop cennych gatunków roślin
- stanowiące biotop liczebnych populacji gatunków zwierząt, które należą do ginących lub rzadkich w skali kraju lub regionu
- cenne przyrodniczo z innych względów
- przeznaczone do edukacji przyrodniczo-leśnej
66. Do grupy lasów z dominacją funkcji ochrony przyrody (grupy D) można również zaliczyć lasy nie spełniające warunków punktu 63, ale tworzące powiązania przestrzenne (korytarze ekologiczne) pomiędzy takimi lasami.
67. W gospodarce prowadzonej w lasach grupy D zasady, określone w tej instrukcji jako zalecane, są obligatoryjne, z zastrzeżeniem punktu 68. W gospodarce prowadzonej w tych lasach stosuje się ostrzejsze granice parametrów określonych w niniejszej instrukcji, a jeżeli szczególny cel ochrony tego wymaga, zaostrza się te parametry powyżej granic określonych w niniejszej instrukcji.
68. W lasach grupy D dopuszcza się stosowanie rozwiązań i zabiegów potrzebnych dla ochrony przyrody, nawet jeżeli spowodowałyby one zmniejszenie ekonomicznej efektywności gospodarowania lub pogorszenie cech taksacyjnych lasu i nawet wtedy, jeżeli nie są one zgodne z innymi punktami niniejszej instrukcji. Przykładami takich zabiegów mogą być np.:
a) utrzymywanie w lesie wysokiej zasobności posuszu czynnego i jałowego dla ochrony udokumentowanego występowania rzadkich owadów kambio- i ksylofagicznych
b) inokulacja drzew zarodnikami rzadkich grzybów o biologii pasożytniczej (np. modrzewnik lekarski)
c) wykonanie trzebieży kształtującej lukowatą strukturę drzewostanu dla ochrony stanowisk gatunków kserotermicznych
d) zablokowanie odpływu wód dla poprawienia uwilgotnienia torfowiska, nawet jeżeli spowoduje wzmożone wydzielanie się posuszu w drzewostanie na torfowisku.
e) utrzymywanie sztucznych, degradujących glebę drzewostanów świerkowych jako biotopu rzadkich gatunków sów.
Wykonanie takich zabiegów może nastąpić na podstawie ekspertyzy przyrodniczej, uzasadniającej ich konieczność i rozważającej wszystkie aspekty zabiegu. Za ekspertyzę taką mogą być przyjęte również zatwierdzone plany ochrony parków krajobrazowych oraz programy ochrony gatunków.
69. Dla każdego kompleksu leśnego lasów grupy D, o ile nie istnieje dla niego plan ochrony sporządzony w trybie przepisów o ochronie przyrody, formułuje się indywidualnie wskazówki hodowlano-ochronne. Wskazówki te precyzują zasady: doboru i modyfikacji stosowanych rębni, ewentualnego pozostawiania na pniu starodrzewi, kierunków i form ewentualnej przebudowy drzewostanów, zasad ewentualnego stosowania obcych gatunków drzew w gospodarce leśnej. Wskazówki te nie mogą stanowić zasad łagodniejszych, niż przewidziane w niniejszej instrukcji.
70. Lasy grupy D powinny stanowić przynajmniej 10% powierzchni obrębu.
71. Za lasy z dominacją funkcji odtwarzania ekosystemu leśnego lub utrzymywania ekosystemu leśnego w warunkach jego zagrożenia (lasy grupy F) uznaje się lasy:
- na gruntach porolnych w pierwszym pokoleniu drzewostanu,
- zniszczone przez zanieczyszczenia powietrza i przez inne czynniki antropogeniczne.
72. Zasady gospodarowania w lasach grupy F określa sporządzony odrębnie dla każdego kompleksu takich lasów projekt rewitalizacji ekosystemu leśnego. Do czasu sporządzenia takiego projektu gospodarkę w lasach grupy F prowadzi się z uwzględnieniem jej szczególnych celów. W szczególnych przypadkach można odstąpić w niej od zaleceń niniejszej instrukcji, jednak zaleca się preferowanie i popieranie gatunków naturalnych stadiów sukcesyjnych, uznawanie zapustów gatunków pionierskich (brzozy, osiki, jarzębiny) za pełnowartościowy las oraz pozostawienie 20-30% liczby martwych drzew.
73. Lasy grupy C, D i F uznaje się za ochronne w trybie przewidzianym Ustawą o Lasach. Zasady gospodarowania w tych lasach ustala się zakładając priorytet celu ochronności.
74. Za lasy z dominacją funkcji gospodarczej (lasy grupy E) uznaje się pozostałe lasy.
75. Sporządza się mapę przeglądową w skali 1:25 000 podziału lasów na grupy A-F i nanosi na nią granice prawnie uznanych form ochrony przyrody wraz z otulinami oraz granice lasów ochronnych uznanych w trybie określonym Ustawą o Lasach.
76. Stosownie do podziału lasów na grupy różniące się hierarchią funkcji, z uwzględnieniem zasad określonych Instrukcją Urządzania Lasu, w obrębie wydziela się gospodarstwa, na przykład:
a) gospodarstwo specjalne lasów rezerwatowych
b) gospodarstwo specjalne lasów marginalnych (bez planowanego użytkowania i zabiegów pielęgnacyjnych)
c) gospodarstwo przerębowe i gospodarstwo zrębowo-przerębowe lasów ochronnych
d) gospodarstwo przerębowe, gospodarstwo zrębowo-przerębowe i gospodarstwo zrębowe lasów chronionych
e) gospodarstwo przerębowe, gospodarstwo zrębowo-przerębowe i gospodarstwo zrębowe lasów gospodarczych
77. Dla wydzielonych gospodarstw określa się szczegółowe zasady postępowania hodowlano-leśnego, obejmujące między innymi:
a) docelowe składy drzewostanów dla poszczególnych kombinacji cech siedliska i potencjalnych zespołów roślinnych.
b) orientacyjne składy gatunkowe upraw.
c) wieki rębności dla poszczególnych gatunków drzew lub rezygnację z określenia wieków rębności
d) wytyczne do realizacji zadań z zakresu użytkowania i odnowienia lasu, np. lokalne modyfikacje rębni, wydłużenie okresu odnowienia itp.
78. Zasady, o których mowa w pkt. 77, określa się z uwzględnieniem przyjętej za dominującą funkcji lasu oraz wskazówek niniejszej instrukcji.