Bociek, biuletyn Lubuskiego Klubu Przyrodników      [LKP Home Page]
[Bociek Home Page]
[Spis treści tego nr (2/2002)]

Zimowy motyl- piędzik przedzimek Operophtera brumata

Gdy wybierzemy się o zmroku do sadu lub na jakąś alejkę z drzewami liściastymi, najlepiej po pochmurnym, deszczowym dniu, po pierwszych przymrozkach pod koniec października lub w listopadzie, to istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że uda nam się zaobserwować latającego motyla piędzika przedzimka. Motyle kojarzą się nam raczej z ciepłymi letnimi dniami lub nocami. W nocy pojawiają się motyle nocne czyli tzw. ćmy, których szczególnie dużo spotkać można w pobliżu lamp ulicznych, gdzie zwabia je światło. Żyje jednak kilka motyli, które występują w okresach późnej jesieni lub nawet pod koniec zimy. Jednym z nich jest właśnie piędzik przedzimek.
Jest on aktywny w temperaturze 4-8 stopni C. Wykazuje wyraźny dymorfizm płciowy: Samiec jest niewielkim motylkiem o jasno szaro brązowych skrzydłach, których rozpiętość dochodzi do ok. 30 mm. Samica natomiast bardziej przypomina pająka niż motyla. Skrzydła są zredukowane do niewielkich kikutów. Za to odwłok jest stosunkowo duży. Późnojesienny okres występowania i nietypowa budowa samicy związane są ze strategią rozrodczą. Motyle dorosłe pojawiają się pod koniec jesieni, a więc w momencie, gdy wszystkie ptaki zakończą lęgi, a większość owadożernych odleci. Szare ubarwienie samców i niewielkie rozmiary samicy powodują, że motyle mają w tym czasie niewielu wrogów ze strony ptaków. Lot godowy samców odbywa się po zapadnięciu zmroku. W toku ewolucji samice straciły zdolność lotu na rzecz dużych rozmiarów odwłoka, w którym mieści się ogromna liczba jaj. W dzień samice ukrywają się przeważnie gdzieś w trawie przy pniu lub w szczelinach drzew. W nocy wspinają się na pnie, a nawet na szczyty drzew. Tam oczekują na samce. Po zapłodnieniu samice składają jaja, które zimują do wczesnej wiosny. Wtedy z jaj wylęgają się gąsienice. Pokarmem gąsienic są liście drzew owocowych i liściastych, najczęściej są to dęby i brzozy. Wiosną gąsienice są jednym z głównych składników pokarmowych ptaków owadożernych, a ponieważ dorastają w maju, czyli w okresie intensywnego karmienia ptasich piskląt, zjadane są w dużych ilościach. Gąsienice piędzika są chętnie zjadane przez wiele gatunków ptaków, gdyż nie posiadają jadowych włosków. Ale że jest ich bardzo dużo, to na szczęście nie wszystkie trafiają do ptasich dziobów. Nieliczne gąsienice zapoczwarczają się pod powierzchnią ziemi. Tam spędzają lato w postaci poczwarki. Dopiero spadek temperatury przyspiesza ich rozwój. Późną jesienią wylęga się następne pokolenie motyli. Ostatnie latające samce można spotkać czasami jeszcze w połowie grudnia.

Mariusz Mleczak