Sprawozdanie z działalności Lubuskiego Klubu Przyrodników w roku 2001
W roku 2001 liczba członków Klubu, przy rotacji wynoszącej około 10%, utrzymywała się na stałym poziomie i w dniu 31 grudnia 2001 r. wynosiła 275 osób. Około 2/3 członków mieszkało na terenie województwa lubuskiego, 1/3 poza jego granicami, w tym kilka osób w innych krajach: Niemczech, Belgii i Holandii.
Najważniejsze projekty z zakresu ochrony przyrody realizowane w roku 2001 finansowane były ze środków Globalnego Funduszu Środowiska oraz Fundacji EkoFundusz.
Projekt ochrony mokradeł w Polsce zachodniej realizowany był przy współpracy z kilkunastoma jednostkami Lasów Państwowych. W ramach projektu w 44 obiektach zbudowano 109 prostych zastawek drewnianych (łącznie 380 mb), 43 zastawki drewniane wzmocnione (łącznie 175 mb) oraz 19 zastawek podwójnych drewniano-kamiennych (łącznie 80 mb). W dwóch obiektach zasypano łącznie 11 odcinków rowów melioracyjnych (w sumie 100 mb). Prace realizowano łącznie w 13 Nadleśnictwach na terenie trzech Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych: w Poznaniu, Szczecinie i Zielonej Górze. Ich efekt to poprawa warunków funkcjonowania cennych przyrodniczo terenów podmokłych na obszarze około 3000 ha i retencja wody o objętości ponad 1,5 mln m3. W ramach projektu przygotowano waloryzacje przyrodnicze i dokumentacje projektowe 10 obiektów planowanych do ochrony (projektowane rezerwaty i użytki ekologiczne) o łącznej powierzchni ponad 2000 ha.
W oparciu o wiedzę zgromadzoną w trakcie realizacji projektu, w nakładzie 1500 egz., wydano Poradnik praktycznej ochrony mokradeł. Wykonano także ekspozycję poświęconą problemom ochrony mokradeł. Ekspozycja składa się z 28 tablic formatu 100 x 70 cm ustawianych na przenośnych, aluminiowych stelażach.
W ramach projektu, ze środków Fundacji EkoFundusz, zakupiono samochód terenowy marki KIA Sportage, umożliwiający sprawną realizację zadań, przewóz osób, sprzętu i materiałów.
Drugim prowadzonym projektem ochrony przyrody był projekt czynnej ochrony ekosystemów łąkowych na Ziemi Lubuskiej. W wyniku porozumienia z Zespołem Parków Krajobrazowych w Gorzowie i dzięki przychylności Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, z dniem 24 marca 2001 r. przejęto w użytkowanie kolejne 43,7 ha muraw kserotermicznych w rejonie Owczar, w tym rezerwat roślinności stepowej Pamięcin. Łącznie, wraz z gruntami będącymi własnością Klubu, stanowi to ponad 70 ha najbardziej interesujących pod względem przyrodniczym muraw kserotermicznych Środkowego Nadodrza z najliczniejszymi w zachodniej Polsce populacjami ostnicy włosowatej, ostnicy Jana, zarazy wielkiej, leńca bezpodkwiatkowego, dzwonka bonońskiego, dzwonka syberyjskiego, mikołajka polnego i kilku innych gatunków rzadkich roślin kserotermicznych.
Ze środków dotacji EkoFundusz wykonano remont budynku inwentarskiego przy Stacji w Owczarach i przeniesiono do niego hodowane w Stacji stado owiec. Owcami przez cały sezon wegetacyjny ekstensywnie wypasano około 30 ha muraw. Przy użyciu koników polskich z dobrym efektem prowadzono wypas najsilniej zarastających fragmentów muraw, łącznie na powierzchni około 6 ha.
Na przełomie lat 2000/2001 w obiektach Dolina Ilanki i Dolina Obry wykonano 35 spiętrzeń na rowach melioracyjnych odprowadzających wodę. W obiekcie Dolina Ilanki ustawiono 20 lizawek mających przywabić zwierzynę, która wydeptywałaby roślinność, co z kolei stworzyłoby dogodne warunki dla restytucji gatunków torfowiskowych.
W okresie zimowym wykonano 26 tablic informacyjnych, które następnie ustawiono w 10 obiektach - łąkowych ostojach przyrody. W obiektach Dolina Obry oraz Owczary część wykonanych tablic stanowi element ścieżek edukacyjnych.
W lipcu i sierpniu 2001 r. w 7 obiektach: Łąki Koźminek, Murawy w Owczarach i Laskach oraz Dolina Obry koszono łąki kosiarką ciągnikową. Wykoszono ogółem około 30 ha łąk. Ponadto na murawach w Owczarach ręcznie wykoszono około 20 ha nalotów zakrzaczeń. W ramach prac własnych Klubu usunięto naloty robinii, wierzby i olchy na powierzchni około 6 ha w obiektach: Murawy w Owczarach, Dolina Obry i Dolina Ilanki.
Kolejnym projektem realizowanym przy pomocy Globalnego Funduszu Środowiska był projekt ochrony stanowisk węży na Ziemi Lubuskiej. W jego ramach prowadzono przede wszystkim prace inwentaryzacyjne. Zinwentaryzowano prawie 200 stanowisk węży, w tym ponad 30 stanowisk zagrożonego gniewosza i żmii zygzakowatej. Najważniejsze stanowiska rzadkich gatunków starano się objąć ochroną prawną. Do Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody Województwa Lubuskiego złożono wnioski o objęcie najcenniejszych stanowisk gniewosza (łącznie ponad 40 ha) ochroną w formie użytków ekologicznych. Kilka obiektów zabezpieczono tymczasowo w oparciu o uzgodnienia z Administracją Lasów Państwowych. Rozpoczęto starania o wykupienie części stanowiska gniewosza w rejonie Rybocic. Niestety, starania o kompleksową ochronę tego stanowiska, z uwagi na nieprzychylną postawę Zarządu Miasta Słubice, nie przyniosły efektów. W ramach wzbogacania środowiska o miejsca istotne dla rozrodu i kryjówek węży, usypano kilkanaście kopców i pniakowisk.
Przygotowano przenośną ekspozycję fotograficzną "Chrońmy węże i ich siedliska", a także książkę "Ochrona węży i ich siedlisk".
Przy współpracy z Lasami Państwowymi i pomocy Globalnego Funduszu Środowiska rozpoczęto realizację programu ochrony stanowisk rzadkich i zagrożonych gatunków roślin w lasach Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze. W ramach projektu wydano książkę Rzadkie rośliny naczyniowe Lasów Ziemi Lubuskiej i Łużyc, stanowiącą wprowadzenie do projektu i przewodnik do wyszukiwania w terenie i oznaczania gatunków. Rozpoczęto także rozpoznanie terenowe i szkolenia służb leśnych.
W ramach szerszego projektu koordynowanego przez WWF wyznaczono i zwaloryzowano obszary kwalifikujące się do ochrony w ramach programu Natura 2000 w dolinie Środkowej Odry.
W ramach prac zleconych zakończono opracowywanie programów ochrony przyrody dla Nadleśnictw Bolewice i Trzciel, rozpoczęto dla Nadleśnictw Rzepin, Skwierzyna, Międzychód i Ośno Lubuskie. Wykonano waloryzację przyrodniczą i program ochrony mokradeł Parku Krajobrazowego Dolina Słupi, w tym dokumentacje 5 rezerwatów przyrody. Kompleksowy program ochrony mokradeł wykonano również dla Nadleśnictwa Rzepin.
Opracowano plany ochrony siedmiu rezerwatów Buczyna Szprotawska, Annabrzeskie Wąwozy, Wrzosiec, Żurawie Bagno, Jezioro Janie, Torfowiska Sułowskie i Dolina Ilanki. Pięć ostatnich planów sfinansowano częściowo ze środków Programu Małych Dotacji GEF.
Opracowano dokumentacje projektowe rezerwatów przyrody: Buczyny nad Buszenkiem oraz Jezioro Ratno. Łącznie z dokumentacjami przygotowanymi w ramach realizowanych projektów wykonano 12 projektów rezerwatów.
Klub współpracował z licznymi organizacjami o podobnym charakterze, szczególnie z PTOP "Salamandra" z siedzibą w Poznaniu, Fundacją Ekologiczną Zielona Akcja z siedzibą w Legnicy oraz Dolnośląską Fundacją Ekorozwoju we Wrocławiu.
Koordynowano prace związane z porozumieniem na rzecz ochrony Borów Dolnośląskich. Wspólnie z kilkoma innymi organizacjami przygotowano i rozpoczęto realizację projektu zmierzającego do skutecznej ochrony i ekorozwoju tego unikatowego regionu.
Z Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Zielonej Górze podpisano porozumienie o współpracy w zakresie małej retencji i ochrony ekosystemów podmokłych w lasach. W tym samym zakresie współpracowano również z RDLP w Poznaniu i Szczecinie.
W ramach edukacji młodzieży przeprowadzono XIX Lubuski Konkurs Przyrodniczy dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, a także, po raz pierwszy, Konkurs Przyrodniczy dla uczniów szkół średnich. Wzięło w nich udział ponad 40 szkół z województw lubuskiego i wielkopolskiego. W lipcu dla kilkunastu osób w Stacji w Owczarach zorganizowano obóz przyrodniczy.
Podobnie jak w latach ubiegłych Klub prowadził dwie Stacje Terenowe w Owczarach i Bogdance oraz Muzeum Przyrodnicze w Kostrzynie nad Odrą. W czterech placówkach Klubu funkcjonowały stałe ekspozycje edukacyjne zajmujące powierzchnię ponad 400 m2. Ponadto w Muzeum w Kostrzynie w ciągu roku zorganizowano cztery ekspozycje czasowe. Ogółem wystawy zwiedziło około 7 tys. osób, w tym ponad 80% dzieci i młodzieży. W Kostrzynie i Owczarach funkcjonowały wypożyczalnie rowerów oraz sklepiki ze zdrową żywnością, a w Kostrzynie dodatkowo punkt informacji turystycznej.
W ramach działalności wydawniczej Klubu wydano 3 zeszyty biuletynu Bociek, 2 zeszyty Przeglądu Przyrodniczego, 2 zeszyty biuletynu Ekoregion Ujście Warty oraz monografię bobra i żółwia błotnego.
Rozwijano i wzbogacano serwis internetowy, w ciągu roku strony internetowe Klubu odwiedziło ponad 10 000 osób.
Zorganizowano 11 różnego rodzaju sesji naukowych i szkoleniowych, między innymi ogólnopolską sesję herpetologiczną, sesję szkoleniową na temat ochrony mokradeł, a także tradycyjną, wiosenną sesję naukową, tym razem pod tytułem "Dokąd zmierza ochrona przyrody?". Łącznie uczestniczyło w nich ponad 700 osób.
Rozwijano wysyłkową księgarnię przyrodniczą dwukrotnie wydano drukiem ofertę wydawnictw, rozpoczęto sprzedaż literatury zagranicznej. Ofertę wydawnictw, dostępną także na internetowych stronach Klubu, wzbogacono do ponad 100 tytułów. W ciągu roku zrealizowano około 600 zamówień.
Kontynuowano działalność Lubuskiej Kartoteki Przyrodniczej. Stale współpracowało z nią około 20 osób. W ciągu roku do kartoteki dostarczono ponad 500 kart, przede wszystkim zawierających informacje o ptakach. Kontynuowano zbieranie kart drogą elektroniczną, bezpośrednio ze strony internetowej Klubu, tą drogą dotarło do kartoteki kilkadziesiąt obserwacji.
Systematycznie zbierano dane do nowego opracowania książki "Ptaki Ziemi Lubuskiej", w tym trwały też prace nad "Atlasem ptaków lęgowych Ziemi Lubuskiej". Skontrolowane dotychczas kwadraty objęły prawie 70% powierzchni regionu. Wstyczniu przeprowadzono tradycyjn ą akcję zimowego liczenia ptaków wodnych idrapie żnych, zimujących w dolinach rzek. W akcji uczestniczyło ponad 25 osób, skontrolowały one ponad 300 km biegu rzek.
W końcu roku na etatach pracowało w Klubie 9 osób, jedna wykonywała na rzecz Klubu świadczenia w ramach programu prac interwencyjnych. Spośród pracowników Klubu zatrudnionych w końcu roku 2000, z pracy w Klubie zrezygnowały 2 osoby, trzy inne zostały w roku 2001 zatrudnione.
Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna kraju i większości podmiotów gospodarczych odbiła się na spadku efektywności pozyskiwania sponsorów, co mimo dwukrotnego wzrostu obrotów i środków wydatkowanych na realizację projektów ochrony przyrody pochodzących z dotacji, w sposób widoczny odzwierciedliło się w stanie finansów Klubu.
Nadal obserwowano tendencję ewolucji Klubu w kierunku organizacji coraz bardziej wykraczającej poza region Ziemi Lubuskiej. W końcu roku doprowadziło to do przedyskutowania na posiedzeniu Zarządu wniosku o potrzebie zmiany nazwy Klubu.
W roku 2001 w ramach Klubu działały dwa koła terenowe zachodniopomorskie i gdańskie.
