Buczyny nad Buszenkiem
projektowany rezerwat przyrody
Łagowski Park Krajobrazowy najczęściej kojarzony jest z charakterystycznym widokiem zamku joannitów w Łagowie, wznoszącego się między dwoma jeziorami na tle wzgórz porośniętych bukowymi lasami. Jest to najliczniej odwiedzana część Parku, znana jako kurort już od początków ubiegłego wieku, kiedy to do wielu malowniczych pensjonatów zjeżdżali tłumnie wczasowicze z Frankfurtu i Berlina. Również obecnie Łagów jest znaną miejscowością wypoczynkową, jego najbliższe okolice w sezonie wiosenno-letnim pełne są turystów, penetrujących szlaki wokół łagowskich jezior oraz lasy, zarówno te ogólnodostępne, jak też chronione w rezerwatach przyrody "Nad Jeziorem Trześniowskim" i "Buczyna Łagowska". O wiele mniej znana jest północna część Parku, okolice jezior Buszno i Buszenko, a także malowniczej rzeczki Jeziornej Strugi. Mniejsza penetracja tych terenów spowodowana jest przede wszystkim znaczną odległością od Łagowa (w linii prostej ok. 8 km), małą dostępnością z uwagi na zły stan dróg, a także zasadami ograniczonego przebywania wynikającymi z wytyczonej tu strefy bezpieczeństwa poligonu wojskowego Wędrzyn poza dwoma wakacyjnymi miesiącami, wstęp możliwy jest wyłącznie po uzgodnieniu z dowództwem poligonu.
Tymczasem obszar ten pod względem przyrodniczym stanowi najcenniejszą część ŁPK. Tu istnieją największe deniwelacje terenu, tu znajdują się najczyściejsze jeziora, tu przebywają najrzadsze zwierzęta. W 1937 roku utworzono na tym terenie, liczący ponad 2000 ha, obszar chroniony, obejmujący rozległy kompleks lasów bukowych, ciągnący się daleko poza granice obecnego Parku. Prawdopodobnie ochrona ta wiązała się z hodowlano-myśliwską funkcją tego kompleksu.
Po utworzeniu Łagowskiego Parku Krajobrazowego, podczas opracowywania koncepcji jego powiększenia, profesor Stanisław Król zaproponował objęcie ochroną rezerwatową obszaru obejmującego jezioro Buszenko wraz z buczynami, porastającymi przylegające wzgórze Gorajec, drugie, co do wysokości wyniesienie Parku. W 2001 roku opracowano dokumentację projektową, którą złożono u Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Gorzowie Wlkp.
Projektowany rezerwat pod nazwą "Buczyny nad Buszenkiem", o proponowanej powierzchni 170,14 ha, obejmuje fragment naturalnego, młodoglacjalnego krajobrazu morenowego w rozległym, największym na Ziemi Lubuskiej, kompleksie buczyn pomiędzy Łagowem a Sulęcinem. Jego teren charakteryzuje się rzadko spotykanymi na niżu dużymi deniwelacjami - różnica poziomów między najwyższym punktem rezerwatu (wzgórze Gorajec) a najniższym (dno jeziora Buszenko), przy odległości w linii prostej niespełna 700 m, wynosi 113,5 m.
Rezerwat stanowi obszar bardzo zróżnicowany pod względem geomorfologicznym i siedliskowym. Znajdują się tu buczyny, lasy łęgowe, torfowiska przejściowe w zagłębieniach wytopiskowych oraz mezotroficzne jezioro Buszenko (27,9 ha powierzchni, 20 m maksymalnej głębokości).
Wśród lasów bezwzględnie dominują różne postaci buczyn, zarówno w formie ubogiej, jak i żyznej, z dobrze rozwiniętą typową roślinnością runa oraz bogatą fauną. Zbiorowiska roślin naczyniowych jeziora Buszenko reprezentują przede wszystkim szuwar trzciny pospolitej, płaty rdestnicy pływajacej oraz osoki aloesowatej ze znacznym udziałem rdestnic i grążela żółtego. Większość bezodpływowych zagłębień porośnięta jest mszarem z udziałem torfowca magellańskiego i odgiętego, z turzycą dzióbkową, wełnianką pochwowatą i wąskolistną.
Flora projektowanego rezerwatu liczy ponad 200 gatunków, w tym stwierdzonych 30 gatunków glonów i 31 gatunków mchów. Szereg z nich, to rośliny rzadkie w skali kraju, regionu i zagrożone. Należą do nich m.in. zerwa kłosowa, turzyca bagienna, osoka aloesowata. Spośród roślin chronionych stwierdzono tu kruszczyka szerokolistnego, widłaka goździstego, grążela żółtego, bluszcz pospolity, przylaszczkę, marzankę wonną i inne. Rosną tu również podlegające ochronie całkowitej grzyby soplówka i sromotnik bezwstydny.
Wraz z różnorodnością siedlisk, również fauna projektowanego rezerwatu jest stosunkowo bogata. W jeziorze Buszenko stwierdzono występowanie 12 gatunków ryb, w tym autochtonicznej populacji sielawy ryby żyjącej wyłącznie w głębokich, chłodnych i czystych wodach. Spośród płazów żyją tu m.in. kumaki nizinne, ropuchy szare i traszki zwyczajne. Lasy, jezioro i torfowiska są miejscem bytowania 53 gatunków ptaków lęgowych, m.in. gągoła, żurawia, brodźca samotnego, puszczyka, dzięcioła czarnego, siniaka, muchołówki małej. W bliskim sąsiedztwie gniazdują też bielik, puchacz i bocian czarny. Natomiast wśród ssaków zamieszkujących rezerwat na uwagę zasługują borsuk i wydra. Bogaty jest świat bezkręgowców, np. w buczynach stwierdzono 20 gatunków chrząszczy z rodziny kózkowatych.
W zbiorze rezerwatów Ziemi Lubuskiej nie ma obiektu chroniącego tak zróżnicowany i jednocześnie dobrze zachowany krajobraz młodoglacjalny, z wszystkimi jego charakterystycznymi elementami. Przyjęta w opracowaniu koncepcja zakłada przestrzenne połączenie projektowanego rezerwatu z istniejącym rezerwatem "Buczyna Łagowska". Utworzony w ten sposób obszar chroniony będzie jednym z większych, podlegających ochronie, kompleksów tego typu ekosystemów w zachodniej Polsce (ok. 200 ha). Danuta Jermaczek
