[LKP Home Page] [Bociek Home Page] [Spis treści tego nr (3/2001)]

Ekorozwój - szansa dla regionu Borów Dolnośląskich
Spotkanie w Żaganiu 6-7.12.2001

Bory Dolnośląskie to największy kompleks leśny w Polsce. Przecięty granicą województw, podzielony między dwie Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych, jest jednak całością pod względem przyrodniczym. Mimo, że przyroda Borów nie jest dostatecznie poznana, z wiedzy o niej wynika, że ma unikatowy charakter. Tu znajduje się największe w Polsce skupienie rzadkich gatunków roślin o atlantyckim typie zasięgu: wrzośca bagiennego, przygiełki brunatnej i innych. Tu przetrwały ostatnie w Polsce zachodniej głuszce i cietrzewie, tu także znajdują się największe w kraju skupienia tajgowych gatunków sów: włochatki i sóweczki.
Krajobraz Borów Dolnośląskich to wypadkowa bogatej historii tego regionu i jego przyrody. O jego charakterze zadecydowała kilkuwiekowa gospodarka leśna. I dziś leśnicy kształtują krajobraz Borów, odbudowując dawne stawy, czy wzbogacając i przebudowując drzewostany. Dawna gospodarka rybacka zadecydowała z kolei o leśno-stawowym charakterze niektórych części Borów i o tym, że są w nich odpowiednie siedliska dla wielu gatunków ptaków i roślin wodno-błotnych. Nawet górnictwo nie było tylko czynnikiem zniszczenia: w wyrobiskach cegielni koło Gozdnicy rosną dziś najrzadsze rośliny torfowiskowe (widłaczek torfowy), a antropogeniczne pojezierze w wyrobiskach po eksploatacji węgla brunatnego koło Łęknicy jest surowym poligonem umożliwiającym obserwację procesów zasiedlania wyrobisk o skrajnych warunkach ekologicznych przez najmniej wymagające gatunki roślin i zwierząt. Rozległe wrzosowiska, powstałe w wyniku aktywności militarnej, to nie tylko fragmenty zniszczonego lasu, ale i ostatnie biotopy cietrzewia, gatunku ginącego w naszym kraju. Złożeniem twórczości ludzkiej i działania sił przyrody są tez założenia parkowe, a w regionie przynajmniej trzy z nich - w Łęknicy, Iłowej i Żaganiu - należą do najcenniejszych w Polsce.
Przyrodnicze walory regionu Borów Dolnośląskich są jego szansą, a tym samym szansą rozwoju wchodzących w skład Borów gmin. One bowiem decydują o tożsamości regionu i mogą być jego etykietką promocyjną. One także bezpośrednio stanowią atrakcję turystyczną i mogą napędzać przyszły rozwój turystyki w regionie. Warunkiem wykorzystania tej szansy jest współpraca wszystkich zainteresowanych podmiotów - zarówno w przekroju branżowym: samorządowców, leśników, pozarządowych organizacji społecznych, jak i w przekroju regionalnym: podmiotów z województwa lubuskiego i dolnośląskiego; leśników wrocławskich i zielonogórskich.
Istnieją już godne naśladowania przykłady działań, podejmowanych lokalnie, lecz możliwych do powielenia w całym regionie Borów Dolnoślaskch, z korzyścią dla niego i jego mieszkańców. To np.:
- Rozwój pszczelarstwa w Przemkowskim Parku Krajobrazowym, korzystający z wartości przyrodniczych terenu i jedno-cześnie służący jego ochronie.
- Ochrona Buczyny Szprotawskiej przez szprotawskich leśników, prowadzona nieprzerwanie od XIX wieku.
- Terenowa edukacja przyrodnicza, pokazująca przyrodę Borów, realizowana w formie terenowych ścieżek poznawczych - przyrodniczych (np. w Przemkowskim Parku Krajobrazowym, w Buczynie Szprotawskiej; żołnierska ścieżka edukacyjna w Świętoszowie) czy geologicznych (nad Kwisą w Osiecznicy).
- Działania na rzecz przywrócenia i odtworzenia dawnych stosunków wodnych, a także małej retencji wód w lasach (Nadleśnictwo Świętoszów, Nadleśnictwo Szprotawa).
- Działania leśników na rzecz zachowania najcenniejszych elementów przyrody lasów (uprawa i rozpowszechnianie wawrzynka wilczełyko w Nadleśnictwie Żagań, działania na rzecz ochrony głuszca i cietrzewia).
- Ruch krajoznawstwa regionalnego i liczne publikacje regionalne, dotyczące nie tylko miejscowości, ale i lasów (np. książka Dzieje Puszczy Zgorzelecko-Osiecznickiej).
Dwa lata temu pozarządowe organizacje ekologiczne (Lubuski Klub Przyrodników, Fundacja Ziemi Legnickiej Zielona Akcja, Zachodniosudeckie Towarzystwo Przyro-dnicze, Liga Ochrony Przyrody - oddział zielonogórski) oraz Przemkowski Park Krajobrazowy zawiązały Porozumienie na Rzecz Borów Dolnośląskich, zobowiązując się wspólnie działać na rzecz ochrony przyrody i ekorozwoju regionu. W dniach 6-7 grudnia, z inicjatywy Porozumienia, lecz w szerszym gronie, w pałacu w Żaganiu odbyło się pierwsze spotkanie Ekorozwój i ochrona przyrody w Borach Dolnośląskich. Zaproszenie do uczestnictwa skierowano do wszystkich samorządów i nadleśnictw z terenu Borów.
W części referatowej przedstawiono kilkanaście wystąpień prezentujących różne aspekty przyrody Borów, jej historii oraz jej ochrony. W dyskusji skupiono się na problemach utrudniających zrównoważony rozwój regionu. Zaproponowano podjęcie praktycznych działań na rzecz integracji regionu, skutecznej ochrony jego przyrody i wykorzystania zasobów przyrody dla ekorozwoju. Niektóre z nich są już prowadzone: np. projekt czynnej ochrony głuszca i cietrzewia lub projekt inwentaryzacji i ochrony cennych stanowisk roślin w lasach lubuskich. Zaproponowano proste, lecz służące głównemu celowi działania: wydanie drukiem materiałów z sesji, opracowanie i wydanie monografii Borów Dolnośląskich, organizację wspólnej strony interenetowej regionu. Docelowo Porozumienie zmierzać będzie do wciągnięcia do współpracy wszystkich zainteresowanych podmiotów i wspólnego wypracowania strategii ekorozwoju całych Borów, a następnie do praktycznego zrealizowania jej elementów: rozwoju ekoturystyki i specjalistycznej turystyki przyrodniczej, masowej edukacji regionalnej i przyrodniczej, wykształceniu i promocji produktów lokalnych. Celem naszym jest, by każdy z mieszkańców Borów mógł czuć się dumny z tego, że mieszka w regionie o tak bogatej przyrodzie i kulturze, ale także by duma ta przekładała się zarówno na skuteczną ochronę przyrody Borów, jak i na satysfakcję ekonomiczną mieszkańców.

red.