[LKP Home Page] [Bociek Home Page] [Spis treści tego nr (2/2001)]

Gacki policzone

W pierwszej dekadzie lutego odbyło się w Polsce liczenie zimujących nietoperzy. Dotyczyło ono również terenu Kostrzyna, a dokładniej Fortu Sarbinowo i Starego Kostrzyna.. O zimujących nietoperzach w tych obiektach wiadomo od 1990 r., kiedy to zaobserwowali i zgłosili kostrzyńscy przyrodnicy. Kontrola podziemi przeprowadzona 4.02.1991 r. wykazała występowanie 235 nietoperzy z 6 gatunków, a 2.02.1992 r. -357 nietoperzy z 7 gatunków. Już wówczas uznano, że podziemia Starego Kostrzyna są jednym z ważniejszych w zachodniej Polsce miejscem zimowania nietoperzy.
Z. Urbańczyk opublikował w Lubuskim Przeglądzie Przyrodniczym z 1992 r. artykuł pt.:"O ochronę zimowiska nietoperzy w Kostrzynie nad Odrą". Od tego czasu na terenie Twierdzy prowadzone są regularnie kontrole zimujących tam nietoperzy. Początkowo przez Lubuski Klub Przyrodników, a od ubiegłego roku zajmują się tym specjaliści z Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody "Salamandra" z Poznania.
Przyjmuje się, że obecnie w naszym kraju każde zimowe zgromadzenie nietoperzy liczące ponad 100 osobników (zwłaszcza jeśli wykazuje wielogatunkowość), jest ważne dla przetrwania tych zwierząt na terenie Polski. Dlatego powinno się obejmować odpowiednimi formami ochrony prawnej oraz zapewnić trwałość istnienia w pomieszczeniach odpowiednich dla zimowania nietoperzy warunków mikroklimatycznych oraz bezpieczeństwa tych zwierząt.
Na niżu Polski brakuje naturalnych zimowych kryjówek nietoperzy (jaskinie, sztolnie), stąd większe schronienia pochodzenia antropogennego (tzn. będących wynikiem działań człowieka) są szczególnie cenne.
Wyniki liczenia nietoperzy hibernujących w podziemiach Starego Kostrzyna, dokonane na początku lutego br. są interesujące. Wzrosła liczba stwierdzonych nietoperzy z 470 w 2000 r. do 640 w 2001 r. Stawia to ten kompleks obiektów w rzędzie 10 najważniejszych w Polsce. Jest to zarazem trzecie pod względem liczby nietoperzy zimowisko tych zwierząt na terenie Ziemi Lubuskiej i Wielkopolski ( po Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym i Twierdzy Poznań). Należy przy tym zaznaczyć, że w związku z lokalizacją w pobliżu granicy, zimowisko to ma istotne znaczenie nie tylko dla polskich populacji nietoperzy, lecz licznie przylatują do niego także nietoperze z terenu Niemiec.
Nadaje mu to znaczenie międzynarodowe a obowiązek jego ochrony wynika także z podpisanych i ratyfikowanych przez Polskę umów Konwencji Bostońskiej o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt oraz Porozumieniu o ochronie nietoperzy w Europie.
Na Starym Kostrzynie istnieje kilka budowli w różny sposób wykorzystywanych przez nietoperze. Do najcenniejszych należą Bastion Filip i Bastion Król, gdzie w roku 2001 w sumie zliczonych zostało ponad 500 osobników należących do 7 gatunków. Są to nocki (kilka gatunków), gacki, mroczki, mopki i Karlik. Tegoroczne badania wykazały, że najwięcej zimuje nocków Nattera, nocków rudych i gacków brunatnych. Interesującym jest stwierdzenie występowania rzadkich gatunków (nocek Bechsteina, nocek wąsatek lub nocek Brandta), a także bardzo rzadko spotykany w tego typu zimowiskach niezakwalifikowany do gatunku Karlik. Należy dodać, że blisko 10% stwierdzonych nietoperzy nie zostało oznaczonych z uwagi na ich niedostępność (przebywanie w głębokich szczelinach między cegłami).
Jest zastanawiające, a jednocześnie optymistyczne występowanie znacznej liczebności zimujących nietoperzy na Starym Kostrzynie pomimo wzmożonego ruchu granicznego, zwiększonego zanieczyszczenia spalinami powietrza, zakłóceń w związku z prowadzonymi pracami porządkowymi, zwiększonej penetracji prowadzonej przez ludzi. One w dalszym ciągu tam trwają. Prześpią się i odlatują na letnie miejsca lęgowe, by wrócić na zimowisko. I ten rytm przyrody latających ssaków należy szanować i chronić.
Janusz Wieczorek