1992
Apel białowieskiego środowiska
naukowego do Ministra S. Kozłowskiego o interwencję wstrzymującą rabunkową
eksploatację Puszczy.
1994
Pozarządowa organizacja ekologiczna
Pracownia Na Rzecz Wszystkich Istot z Bielska-Białej rozpoczyna ogólnopolską
kampanię na rzecz ochrony Puszczy Białowieskiej, organizuje manifestacje w
centrum Warszawy, pod gmachami URM i Sejmu. Podstawą do kampanii był projekt
Parku Narodowego Puszczy Białowieskiej, opracowany społecznie przez Bogumiłę i
Włodzimierza Jędrzejewskich z Zakładu Badania Ssaków PAN w Białowieży i
wręczony Ministrowi OŚZNiL przez Prezesa PAN. W systemie "radio-tele" odbywa
się debata telewizyjna zwolenników i przeciwników powiększenia Parku wynik:
4:1 dla zwolenników. W latach 1994-98 Prezydent, Premier RP i Minister OŚZNiL
otrzymują około 500 tys. listów od obywateli domagających się objęcia ochroną
całej Puszczy.
Minister OŚZNiL, wykorzystując
środki Banku Światowego przeznaczone na realizację programu "Ochrona
Różnorodności Biologicznej Puszczy Białowieskiej", powołuje Leśny Kompleks
Promocyjny "Puszcza Białowieska" jako alternatywę dla powiększenia BPN.
1995
Dyrektor Generalny Lasów
Państwowych pod rosnącym naciskiem opinii publicznej ogłasza częściowy zakaz
wyrębu starych drzew, który wkrótce poddany zostaje modyfikacjom ułatwiającym
wyrąb.
W Białowieży przedstawiciele
lokalnego środowiska naukowego wspólnie z Towarzystwem Miłośników Ziemi
Hajnowskiej z Hajnówki powołują Towarzystwo Ochrony Puszczy Białowieskiej.
Opublikowane zostają: "Opinia
Państwowej Rady Ochrony Przyrody w sprawie ochrony Puszczy Białowieskiej",
"Uchwała Komitetu Ochrony Przyrody PAN w sprawie powiększenia Białowieskiego
Parku Narodowego" oraz "Uchwała Rady Naukowej BPN w sprawie ochrony Puszczy
Białowieskiej", domagające się powiększenia BPN na cały polski obszar Puszczy
Białowieskiej.
1996
Osiem polskich pozarządowych
organizacji ekologicznych podpisuje w Białowieży umowę o powołaniu Koalicji Na
Rzecz Ochrony Puszczy Białowieskiej.
Podpisane zostaje Porozumienie
pomiędzy MOŚZNiL, Wojewodą Białostockim a gminami Białowieża i Narewka. Na mocy
porozumienia Ministerstwo wraz z NFOŚiGW gwarantuje gminom kwotę 9 mln PLN na
inwestycje proekologiczne.
Następuje powiększenie BPN o
ponad 5 tys. ha.
Towarzystwo Ochrony Puszczy
Białowieskiej publikuje raport ujawniający negatywne skutki ekologiczne
gospodarki leśnej prowadzonej w ramach Leśnego Kompleksu Promocyjnego "Puszcza
Białowieska".
W kampanię aktywnie włączają się
organizacje polonijne z USA i RPA.
Puszcza Białowieska zostaje
wymieniona przez Centrum Monitoringu Ochrony Ziemi (WCMC) jako europejski leśny
"gorący punkt" zagrożony unicestwieniem i wymagający specjalnej ochrony.
1997
Trwa kampania o pełne moratorium
na wyrąb starych drzew i drzewostanów naturalnego pochodzenia (w styczniu TOPB
złożyło w Ministerstwie projekt stosownej decyzji) oraz o przedstawienie przez
Rząd RP harmonogramu dochodzenia do ochrony całej Puszczy w Parku Narodowym.
Dyrektor Generalny Światowego
Funduszu Na Rzecz Przyrody (WWF), p. Claude Martin, w liście do Premiera RP
wyraża zainteresowanie Funduszu powiększeniem Parku i deklaruje finansowe
wsparcie dla takiego procesu. Wcześniej, na spotkaniu w MOŚZNiL, podobną deklarację
złożył przedstawiciel Sekretariatu Konwencji Bioróżnorodności, p. Sam Johnston.
Apel Polskiego Komitetu
Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) o natychmiastowe przerwanie
wycinki w drzewostanach naturalnego pochodzenia i powiększenia Parku na obszar
całej Puszczy Białowieskiej.
Wspólna uchwała Komitetów Ochrony
Przyrody i Nauk Leśnych PAN, wskazująca na konieczność objęcia całej Puszczy
Białowieskiej ochroną w Parku Narodowym.
1998
9-10.02. Białowieża. Rozmowy
Podsekretarza Stanu w MOŚZNiL, Głównego Konserwatora Przyrody J.
Radziejowskiego z przedstawicielami samorządów gmin PB w obecności
przedstawicieli Koalicji. Minister Radziejowski po raz pierwszy publicznie
deklaruje wolę rządzącej koalicji AWS-UW objęcia całej Puszczy ochroną w formie
parku narodowego.
24.04. Białowieża. Koalicja na
Rzecz Ochrony Puszczy Białowieskiej organizuje pikietę pod hasłem: "cała
Puszcza zasługuje na ochronę". Pikieta towarzyszy uroczystości wręczenia
Dyplomu Rady Europy Białowieskiemu Parkowi Narodowemu; przedstawiciel MOŚZNiL
odczytuje publicznie list ministra J. Szyszko zapewniającego o powiększeniu BPN
na obszar całej Puszczy w czasie trwania obecnej kadencji Rządu koalicji
AWS-UW.
20.05. Warszawa. Minister OŚZNiL
J. Szyszko na konferencji prasowej ogłasza ideę "Kontraktu dla Puszczy
Białowieskiej", w którym jedną ze stron są organizacje pozarządowe działające w
ramach Koalicji Na Rzecz Ochrony Puszczy Białowieskiej. Podczas konferencji
Główny Konserwator Przyrody ogłasza postulowane m.in. przez Koalicję wstrzymanie
cięć w rezerwatach przyrody Puszczy.
16.06. Białowieża. Pierwsze
posiedzenie Komisji Wielostronnej do spraw Kontraktu dla Puszczy.
6.07. W życie wchodzi Decyzja nr
48 Dyrektora Generalnego LP wstrzymująca cięcia we wszystkich puszczańskich
starodrzewiach oraz zabraniająca wycinki wszystkich pojedynczych starych drzew.
Jest to największe osiągnięcie kampanii w obronie Puszczy Białowieskiej.
6.08. Białowieża. Czesław Miłosz
odbiera przyznany mu przez Towarzystwo Ochrony Puszczy Białowieskiej dyplom
Przyjaciela Puszczy Białowieskiej.
Sierpień. Minister Finansów
przyznaje z rezerwy budżetowej 20 mln zł na poszerzenie BPN w 1999 r.
23-24.09. Dubicze Cerkiewne. Po
raz drugi spotyka się Komisja Wielostronna ds. Kontraktu dla Puszczy
Białowieskiej. Przedstawiciele Lasów Państwowych doprowadzają do zerwania prac
Komisji.
29.10. Główny Konserwator
Przyrody J. Radziejowski ogłasza, że najpóźniej w styczniu 2000 r. cała Puszcza
znajdzie się w Parku.
1999
29.04. Białowieża. Na publicznym
spotkaniu w Białowieży Minister J. Szyszko deklaruje, iż "jako były
samorządowiec, nie ośmieli się zasugerować samorządom gmin Puszczy
Białowieskiej jakichkolwiek rozwiązań". W wywiadzie udzielonemu Radiu Białystok
dodaje, że decyzja o ewentualnym powiększeniu BPN należeć będzie do samorządów.
Koalicja Na Rzecz Ochrony Puszczy Białowieskiej w liście do Premiera RP wyraża
votum nieufności wobec Ministra. Samorządy, powołując się na zapewnienia
Ministra, przyjmują postawę "czekamy na więcej, a Park zobaczymy później".
Postawa Ministra zachęca również administrację Lasów Państwowych do prowadzenia
niezależnej, sprzecznej z oficjalnymi deklaracjami resortu, gry politycznej.
31.08. Białowieża. Kolejne
posiedzenie Wielostronnej Komisji ds. "Kontraktu". Dyrektor Departamentu
Leśnictwa, Ochrony Przyrody i Krajobrazu w MOŚZNiL - p. Marian Cieślak - zwraca
się do wszystkich stron o przygotowanie propozycji zapisów, jakie powinny się
znaleźć w rozporządzeniu Rady Ministrów o powiększeniu BPN.
24.11. Trzebinia pod Krakowem.
Kolejna uchwała Komitetu Ochrony Przyrody PAN wzywająca Rząd RP do objęcia
ochroną całej Puszczy Białowieskiej w Parku Narodowym. W uchwale zwraca się też
uwagę na karygodne poczynania administracji Lasów Państwowych i na zagrożenia
wynikające z odwlekania decyzji w sprawie Parku.
W ustawie budżetowej Sejm RP
zatwierdza kolejne 10 mln zł na "rozbudowę BPN", z czego 6,5 mln otrzymają w
2000 r. gminy powiatu hajnowskiego.
Kampania dezinformacji prowadzona
przez Lasy Państwowe trwa. Dyrekcja LP wraz z nadleśnictwami puszczańskimi rozpowszechnia
wśród ludności Białowieży list Dyrektora Departamentu Leśnictwa z okresu stanu
wojennego do premiera Buzka, szkalujący ludzi zaangażowanych w ochronę Puszczy.
W celu zablokowania procesu
powiększania Parku, Regionalna Dyrekcja LP w Białymstoku stara się o przyznanie
certyfikatu na drewno FSC (Forest Stewardship Council). Nadleśniczowie z
Puszczy Białowieskiej wprowadzają w błąd uczestników zebrań publicznych w
Hajnówce w dniach 29.11. i 13.12., oświadczając, że przyznanie FSC Leśnemu
Kompleksowi Promocyjnemu stanowi "dowód uznania międzynarodowych niezależnych
autorytetów dla ochrony przyrody i zrównoważonej gospodarki leśnej prowadzonej
przez nadleśnictwa Puszczy Białowieskiej." Leśnicy postulują "promocyjne
wykorzystanie certyfikatu na drewno w celu większego wykorzystania surowcowego
Puszczy Białowieskiej", jako jeden z elementów opracowywanej strategii rozwoju
powiatu hajnowskiego (region Puszczy). W wyniku ujawnionej manipulacji
dokonanej przez przedstawicieli LP następuje ostra reakcja ze strony
europejskich organizacji ekologicznych, oficjalnie wyrażających dezaprobatę dla
działań LP. SGS (brytyjska firma dokonująca oceny lasów wg kryteriów FSC) nie
przyznaje certyfikatu nadleśnictwom Puszczy.
30.12. Dyrektor Generalny LP
Decyzją Nr 118 powołuje na trzyletnią kadencję nową Radę Społeczno-Naukową
Leśnego Kompleksu Promocyjnego "Puszcza Białowieska". Stanowi to nieformalne
wypowiedzenie posłuszeństwa nadzorującemu LP Departamentowi Leśnictwa, Ochrony
Przyrody i Krajobrazu MŚ, który przygotował projekt rozporządzenia RM o
powiększeniu BPN na cały obszar Puszczy od 1.01.2001 r. Do Rady zaproszono
m.in. posła SLD i b. premiera W. Cimoszewicza. Rada Leśnego Kompleksu
Promocyjnego zapowiada działania prowadzące do unieważnienia decyzji zabraniających
cięcia w starodrzewiach.
2000
3.02. Zarząd Główny Polskiego
Towarzystwa Leśnego podejmuje uchwałę w sprawie wpisania całej Puszczy
Białowieskiej na Światową Listę Rezerwatów Biosfery UNESCO. Uchwała jest m.in.
adresowana do Premiera, Ministra, Wojewody i in. W uchwale czytamy m. in.: "W
przypadku Puszczy Białowieskiej Zarząd Główny PTL proponuje, aby tzw. strefę
centralną stanowił Białowieski Park Narodowy w dotychczasowej wielkości
(podkreślenie TOPB) (tereny ochrony ścisłej i częściowej), a pozostałą strefę
stanowił utworzony park krajobrazowy obejmujący Leśny Kompleks Promocyjny z
Nadleśnictwami: Białowieża, Browsk, Hajnówka, gdzie będzie prowadzona ochrona
krajobrazu oraz ochrona ścisła i częściowa we właściwych rozmiarach."
23.02. Antoni Tokarczuk, Minister
Ochrony Środowiska, przyjmuje projekt rozporządzenia w sprawie Białowieskiego
Parku Narodowego, dając tym m.in. formalną podstawę do ścisłej współpracy
nadleśnictw z BPN w celu przygotowania kadry powiększonego Parku.
Opracowano na podstawie
materiałów przygotowanych przez
Towarzystwo Ochrony Puszczy Białowieskiej;
tel/fax: 085-6812202, E-mail: office@topb.most.org.pl.
Zapowiedź o objęciu całej Puszczy Białowieskiej ochroną w formie Parku
Narodowego od 1.01.2001 r. nie jest zaskoczeniem.
- Ogólnopolska kampania o
powiększenie BPN trwa od 1994 r.
- Powiększenie BPN do roku
2001 było jednym z elementów umowy koalicyjnej AWS-UW.
-
W maju 1998 r. minister J. Szyszko ogłosił program Kontrakt dla Puszczy
Białowieskiej" mający zapewnić warunki realizacji dwóch celów: ochrony Puszczy
Białowieskiej (z docelowym objęciem jej ochroną w ramach Parku Narodowego) oraz
poprawy warunków bytu mieszkańców puszczańskich gmin.
-
Już w listopadzie 1998 r. wiceminister, Główny Konserwator Przyrody, zapowiadał
objęcie całej Puszczy Białowieskiej ochroną w formie Parku Narodowego
"najpóźniej w styczniu 2000 r." (a nie 2001 r. !).
Cała Puszcza Białowieska to własność Skarbu
Państwa. Zmiana statusu prawnego majątku Skarbu Państwa należy do wyłącznych
kompetencji Rządu RP (a nie samorządów) reprezentującego interes
ogólnonarodowy.
Nie
jest prawdą, że powiększenie BPN odbywa się kosztem społeczności lokalnych.
-
W ramach Kontraktu" gminy już otrzymały 9 mln zł (plus 6 mln zł na opracowania
strategii rozwojowych, analiz itp.), za które w 1999 r. m.in. remontowano
drogi, budowano szkołę, realizowano program wodociągowania i kanalizacji,
unowocześniano systemy grzewcze. Na ten rok, w związku z powiększeniem Parku,
Sejm przyznał miejscowym społecznościom kolejne 6,5 mln zł na cele
inwestycyjne. Rozciągnięcie ochrony na całą Puszczę ma być jedynie niezbędnym
etapem "Kontraktu". Wraz z powiększeniem Parku, na następne trzy lata planowane
jest dalsze państwowe wsparcie o łącznej wartości 40 mln zł, które przeznaczone
będzie m.in. na inwestycje służące rozwojowi turystyki w puszczańskich gminach.
Nie
jest prawdą, że w trakcie przygotowywania projektu powiększonego Parku nie było konsultacji, dyskusji.
- Jakkolwiek zmiana
statusu prawnego obszaru będącego własnością Skarbu Państwa należy do
wyłącznych kompetencji Rządu, Kontrakt" stworzył bezprecedensową platformę
dialogu, umożliwiającego realny wpływ wszystkich zainteresowanych stron na
kształt i sposób funkcjonowania przyszłego Parku. Uczestniczący w pracach specjalnie
powołanej wielostronnej komisji, przedstawiciele samorządów, województwa
podlaskiego, leśników, organizacji społecznych itp. byli zaproszeni przez
przedstawiciela Ministerstwa do przygotowania tekstu rozporządzenia Rady
Ministrów w sprawie powiększonego BPN oraz do określenia zasad funkcjonowania
Parku.
Po ogłoszeniu "Kontraktu"
w 1998 r., podstawowym argumentem gmin przeciwko powiększeniu BPN było
"niedotrzymanie przyrzeczeń Ministerstwa zawartych w umowie z 1996 r.". Naszym
zdaniem, wina leżała po obu stronach. Z informacji otrzymanych z NFOŚiGW
wynika, że gminy (z kilkoma wyjątkami) nie przygotowały stosownych dokumentów
umożliwiających przyznanie im pomocy finansowej. Z drugiej strony, należałoby
oczekiwać fachowej pomocy niedoświadczonym samorządom w przygotowaniu
odpowiednich aplikacji. W wyniku interwencji p. Ministra Radziejowskiego, gmina
Narewka otrzymała z opóźnieniem wnioskowane środki. Według informacji
uzyskanych z Ekofunduszu, fundacja ta wręcz napraszała się u władz m. Hajnówka
o złożenie właściwych wniosków na sfinansowanie inwestycji proekologicznych
bez rezultatu.
Równoległe, wobec
oficjalnego programu "Kontrakt dla Puszczy Białowieskiej", działania
podejmowane przez administrację Lasów Państwowych prowadziły do podminowania
zaawansowanego już dialogu.
Powiększenie
Białowieskiego Parku Narodowego stanowi niezbędny element złożonego programu
restrukturyzacji regionu Puszczy Białowieskiej. Powiększenie Parku i dalsza
realizacja programu "Kontrakt dla Puszczy Białowieskiej" otwiera przed
miejscową ludnością nowe perspektywy rozwoju, wzbogacając rynek pracy również o
miejsca atrakcyjne dla ambitnych młodych ludzi, których sytuacja regionu
zmuszała do wyjazdu. W ślad za powiększeniem Parku, Rząd przygotowuje trzyletni
program inwestycyjny, na którego realizację przeznaczone zostanie 45 mln zł.
Ponadto, Białowieski Park Narodowy, to koronny atut samorządów, umożliwiający
gminom skuteczne ubieganie się o wielomilionowe środki z europejskich funduszy
pomocowych, takich jak PHARE lub ISPA. Doskonałą okazją promocji regionu była
światowa wystawa EXPO 2000 w Hannoverze, gdzie Puszcza Białowieska była jedną z
trzech wizytówek naszego kraju.
Projekt zasad funkcjonowania powiększonego Parku
Trwają prace nad
przygotowaniem zasad funkcjonowania Białowieskiego Parku Narodowego po jego
powiększeniu na obszar całej Puszczy. Zasady opracowuje komisja, w której skład
wchodzą przedstawiciele Rady Naukowej BPN, administracji Parku, organizacji
pozarządowych, Instytutu Badawczego Leśnictwa, SGGW. Przygotowywany dokument ma
umożliwić sprawne funkcjonowanie Parku zanim zostanie opracowany Plan Ochrony
BPN. Według projektu powiększony Park ma stanowić zupełnie nową jakość.
Stanowiąc ucieleśnienie idei "parków dla życia", BPN będzie funkcjonował według
czytelnych dla wszystkich reguł.
W oparciu o kryteria
przyrodnicze (występowanie naturalnych starodrzewi, ostoje rzadkich gatunków
ssaków i ptaków, obszary bagienne) zaproponowano podział Puszczy Białowieskiej
na cztery strefy obszary ochronne. Poza obszarem ochrony ścisłej (11%
powierzchni Puszczy) nie przewiduje się specjalnych ograniczeń w ruchu pieszym.
Novum stanowi obszar ochrony biernej (łącznie 33% powierzchni), na którym nie
będą prowadzone żadne zabiegi o charakterze hodowlano-leśnym (z usuwaniem
martwego drewna włącznie). W przeciwieństwie do obszaru ochrony ścisłej, strefa
ta pozostanie otwarta dla zwiedzających (turyści spoza regionu Puszczy będą
musieli zaopatrzyć się w bilety). Możliwe tu będzie również grzybobranie i
zbieranie jagód. 36% powierzchni Puszczy zajmie obszar charakteryzujący się
dużym stopniem zniekształcenia w wyniku prowadzonej tu przez 80 lat gospodarki
leśnej. Są to przede wszystkim tereny peryferyjne, w pobliżu osad ludzkich i
większych dróg. Sztuczne i silnie zniekształcone drzewostany poddane zostaną
przebudowie, której intensywność zależeć będzie od zapotrzebowania miejscowej
ludności na drewno. Najmniejszą część zajmie obszar strefy przejściowej, o
znacznych walorach przyrodniczych, gdzie dopuszczalne będą jednak zabiegi
renaturalizacyjne w plantacyjnych drzewostanach iglastych na siedliskach
lasowych.
Przygotowywane zasady
zawierają również projekt sieci szlaków turystycznych, tak pomyślanych, aby
zdecentralizować ruch turystyczny, niemal zupełnie dziś ograniczony do okolic
samej Białowieży. Skorzysta z tego sama przyroda i przypuszczańskie
miejscowości, nieznane do tej pory turystom.
Uzupełnieniem zasad jest przygotowany program inwestycji i
przedsięwzięć, niezbędnych do przeprowadzenia w samym Parku, jak i w regionie
Puszczy Białowieskiej, z przybliżonym kosztorysem i podanymi źródłami
finansowania.
Opracowywany społecznie
projekt jest na bieżąco konsultowany z możliwie szerokim gronem osób i
organizacji. Duże zainteresowanie projektem wykazali m.in. Główny Konserwator
Przyrody, WWF i EkoFundusz. Ostateczna wersja zasad ma zostać przyjęta na
najbliższym posiedzeniu Rady Naukowej BPN.