Martwe drzewa też żyją

Szczególnie dorodne i stare drzewa często chronimy w formie pomników przyrody. Część z nich poddawana jest troskliwemu "leczeniu". Z takich drzew wybiera się próchno, konserwuje odpowiednimi środkami i zakłada "plomby". Zabiegi takie są na ogół kosztowne. Tymczasem drzewa takie powinny dokończyć swoje istnienie bez ingerencji człowieka, aż do samoistnego rozpadu. Stare, obumarłe drzewa wycina się i wywozi. Na zachodzie często można spotkać nawet w centrach większych miast uschnięte drzewa z tabliczkami: "To drzewo też żyje". Drzewa stare, próchniejące, szczególnie te w lasach, parkach, przy drogach, na cmentarzach, powinny być zostawione samym sobie. Są one często siedliskiem bardzo specyficznej fauny i flory. Bardzo często zasiedlane są przez liczne gatunki ptaków, chętnie wybierane są przez dzięcioły, dla których są miejscem poszukiwania pokarmu oraz miejscem na wykucie dziupli w celu odbycia lęgu. Opuszczone przez dzięcioły dziuple z kolei wykorzystują pod gniazdo szpaki, sikory, muchołówki, kowaliki, dudki i inne. Przy odstającej korze zakładają gniazda pełzacze. Na wierzchołkach drzew spotkać można gniazda bocianów. Drzewa spróchniałe w lasach czy stojące gdzieś na uboczu wykorzystują na gniazda sowy, których liczebność jest ostatnio coraz niższa - prawdopodobnie jedną z przyczyn tego stanu jest trudność znalezienia odpowiedniego miejsca na odbycie lęgu. Spośród ssaków często z takich drzew korzystają gryzonie, a także jeże czy kuna leśna. Nietoperze zakładają w nich kolonie rozrodcze i wykorzystują je jako schronienia w ciągu dnia.

Bardzo bogaty jest tu świat bezkręgowców, a szczególnie fauna owadów. Rozkładające się drewno zasiedla niezliczona ilość chrząszczy. Zarówno tych odżywiających się drewnem, jak i drapieżnych. Szczególnie cenna jest fauna odżywiająca się właśnie spróchniałym drewnem. Często są to gatunki bardzo rzadkie, kiedyś zamieszkujące rozległe obszary pierwotnych lasów, w których nie brakowało obumarłych pni drzew. A ponieważ takich miejsc jest coraz mniej - wiele z tych chrząszczy na naszych terenach wymarło. Pojedyncze stare drzewa to niekiedy ostatnie ostoje niegdyś bardzo licznej fauny takich środowisk. Z innych bezkręgowców na uwagę zasługuje specyficzna fauna roztoczy czy pająków. Przewrócone drzewa porastają liczne porosty, mchy i grzyby, które stanowią doskonałe środowisko życia dla rozmaitych zwierząt. Wewnątrz hub spotkać można dużą różnorodność bezkręgowców związanych tylko z odpowiednimi grzybami, na hubach zaś występują liczne chrząszcze, muchówki, a także motyle z rodziny Tineidae.

Martwe drzewa są wreszcie zimowym schronieniem dla licznych zwierząt, wymieńmy tu choćby nocujące w dziuplach ptaki, zimujące jeże, zakamarki i dziuple wykorzystane przez nietoperze, liczne szczeliny zamieszkiwane przez bezkręgowce.

Pozostawmy więc stare drzewa - niech zachodzą w nich naturalne procesy rozkładu. Obserwujmy w nich życie i chrońmy do całkowitego rozpadu, bo w takim martwym drewnie aż roi się od życia.

Mariusz Mleczak