Sejm Rzeczypospolitej Polskiej dostrzegając konieczność likwidacji barier hamujących wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych oraz uznając odpowiedzialność centralnych organów administracji rządowej za stworzeniem dogodnych warunków do rozwoju energetyki odnawialnej wzywa Radę Ministrów do podjęcia następujących działań:

1.Przyjęcia zobowiązań do osiągnięcia w perspektywie średnioterminowej i długoterminowej określonego udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym państwa:

2.Opracowania w terminie do końca 1999 r. strategii energetyki odnawialnej w Polsce wraz z programem działań krótko-, średnio- i długoterminowych zapewniając odpowiedni wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii

3.Zharmonizowania strategii energetyki odnawialnej z polityka energetyczną i polityką ekologiczna państwa

4.Stworzenia warunków prawnych i finansowych do aktywnego uczestnictwa podmiotów gospodarczych, samorządów i organizacji pozarządowych oraz osób fizycznych w rozwoju energetyki odnawialnej, z uwzględnieniem specyfiki tego sektora, opierając się głównie na instalacjach małych i rozproszonych Monitor Polski, nr25, poz. 365 z 8.07.1999 Ciepłownie na biomasę

Bogactwo otaczającej nas energii może zaskoczyć nie jednego. Najlepiej świadczą o tym liczby. Wykorzystanie tylko energii płynących rzek mogłoby zaspokoić 80% światowego zapotrzebowania w energię (zaspokajają 1-2%), energia prądów morskich pokryłaby połowę światowych potrzeb energetycznych.

Największym, choć nadal niedocenianym, źródłem energii jest słońce, to właśnie dzięki niemu przyrasta biomasa i wieją wiatry. Gdyby zgromadzić wszystkie znane zasoby paliw naszego globu: węgla, drewna, gazu, ropy naftowej i spalić je ze sprawnością 100% to wartość uzyskanej energii równałaby się energii słonecznej dostarczonej ziemi zaledwie przez cztery dni.

W krajach europy zachodniej udział węgla w produkcji energii finalnej wynosi 8,7% i ciągle maleje. Tymczasem w Polsce ponad 93% energii produkowane jest z węgla, a 6% pochodzi z elektrowni wodnych.. Dzięki takiej właśnie strukturze pozysku energii Polska jest nadal jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów świata. Do 2010 roku zużycie energii elektrycznej w Polsce wzrośnie co najmniej dwukrotnie, czyli do ponad 7000 kWh/os. Dalszy rozwój gospodarczy Polski wymagać będzie systematycznego wzrostu produkcji energii cieplnej i elektrycznej.Z pewnością znaczną część potrzebnej energii (zwłaszcza cieplnej) będzie można uzyskać z odnawialnych źródeł energii. energia odnawialna

W 1994 w Deklaracji Madryckiej zostały zawarte postulaty uzyskania do 2010 roku piętnastoprocentowego udziału energii odnawialnych w ogólnym zapotrzebowaniu Unii Europejskiej na energię pierwotną. W grudniu 1997 roku Komisja Europejska przygotowała i przyjęła Białą Księgę "Energia dla przyszłości, odnawialne źródła energii", w której stwierdzono, że odnawialne źródła energii są obecnie wykorzystywane w UE w stopniu niejednakowym i niezadowalającym. Zalecono a by udział odnawialnych źródeł energii w 2010 osiągnął 12%.

U źródeł wzrastającego zainteresowanie wykorzystaniem odnawialnej energii leżą z pewnością problemy związane z zanieczyszczeniem atmosfery i prognozowanym globalnym ociepleniem klimatu. Bezpośrednim powodem jest również wzrost cen tradycyjnych nośników energii, towarzyszący mu rozwój świadomości ekologicznej społeczeństwa i zaawansowanie technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii

W warunkach polskich istnieje możliwość korzystania z energii geotermalnej oraz energii słonecznej w formie bezpośredniej i pośredniej: energii biomasy, wody, wiatru i energii ze źródeł niskotemperaturowych (np. wody gruntowej). zasoby energetyczne biomasy

Przeprowadzone analizy dowodzą, że w Polsce najpoważniejszym źródłem energii odnawialnej [pchodzącej z biomasy jest słoma. Zakładając, że tendencje w produkcji rolnej zostaną utrzymane można uważać, że w 2000 roku słoma mogłaby dostarczyć 237 PJ energii, co stanowi 5% zapotrzebowania gospodarki narodowej. W rolnictwie i leśnictwie rocznie wytwarzana jest biomasa równoważna pod względem kaloryczności 150 mln ton węgla(1 ton węgla to 1,5 tony biomasy).

Istnieją jednak ogromne rezerwy. Duża część obszarów rolnych nie jest w ogóle uprawiana. Jednocześnie nie są rozpowszechnione uprawy roślin na potrzeby energetyczne. Przewidywane rezerwy mogą sięgnąć od 150 do 200 PJ, co stanowi około 7%-9% zapotrzebowania w energię. ekologia

Największy wpływ na wystąpienie efektu cieplarnianego ma dwutlenek węgla (około 55%), później związki powodujące degradację powłoki ozonowej (24%), metan(15%), i pozostałe gazy cieplarniane(6%). Bardzo pożądanym zjawiskiem towarzyszącym wykorzystaniu biomasy do celów energetycznych jest ograniczenie emisji dwutlenku węgla. Strumień dwutlenku węgla emitowany podczas spalania biomasy jest pochłaniany w procesie fotosyntezy i wykorzystywany do wzrostu roślin w procesie wegetacji. Podczas spalania biomasy nie jest wprowadzany do atmosfery dodatkowy dwutlenek węgla.

Istnieje również możliwość wykorzystania biomasy do produkcji etanolu.

Ze względu na typ paliwa można podzielić kotły na biomasę na: drewno, odpady drewniane, materiały drewnopochodne, na słomę (w balotach lub na słomę rozdrobnioną), a ze względu na moc kotły na biomasę dzielimy na: kotły małej mocy do 100 kW oraz kotły dużej mocy powyżej 100 kW. W przypadku kotłów na słomę słoma zbierana jest na polach w okresie zbiorów zbóż w postaci różnego rodzaju balotów. Zazwyczaj są to prostopadłościenne małe baloty o wymiarach 40-60x40-60x70-80. Waga takiego balotu wynosi od 8-12kg. Może być też słoma zwijana w okrągłe baloty o średnicy od 125 cm do 170 cm i ciężarze 150-250 kg. Nowoczesne prasy dają baloty prostopadłościenne o ciężarze powyżej 400 kg. Kotły małej mocy przystosowane są do spalania balotów o ciężarze do 12 kg.

Obsługa kotłów jest bardzo prosta. Do kotłów o mocy do 100 kW ładuje się ręcznie małe baloty o wadze do 12 kg od 2 do 6 sztuk nie częściej niż trzy razy na dobę. W okresie letnim jeden wsad słomy zapewnia wystarczającą ilość ciepoła do produkcji ciepłej wody. Aby zminimalizować obsługę w układzie c.o. musi być zainstalowany zbiornik akumulacyjny, gromadzący ciepłą wodę na c.o. i c.w.u.. Wielkość zbiornika dobiera się do wielkości kotła.

Sprawność kotłów na paliwo w balotach nie przekracza 80%. Niestety wadą tego typu kotłów jest wymóg podawania słomy dobrze wysuszonej. Wilgotność balotu nie może przekroczyć 20%. Baloty nadmiernie wilgotne będą spalane jedynie częściowo. Ponadto wartość energetyczna zawilgoconych balotów może się zmniejszyć nawet do 8 MJ/kg (czyli prawie o 50%). Tak zawilgoconego paliwa nie powinno się podawać do spalania. ekonomia

Na trzech gospodarstwach rolnych w okolicach Lublina przeprowadzono badania. Do badań wybrane zostały budynki o zbliżonej powierzchni, kubaturze oraz zapotrzebowaniu w ciepło: 200GJ rocznie. Budynki poddane obserwacji ogrzewane były różnymi paliwami: słomą, węglem, olejem opałowym, gaz ziemnym (przewodowy). W tabeli nr zostały zamieszczone wszystkie koszt związane z ogrzewaniem budynków tj.: koszty zakupu paliwa (dla słomy przyjęto 80 zł/t), koszty transportowe, koszty eksploatacji, koszty kredytu i amortyzacja.

W przypadku eksploatacji kotła w gospodarstwie rolniczym łączne koszty ciepła będą na pewno znacznie mniejsze. Koszt pozyskania biomasy przez rolnika szacowany jest na około 40 zł/t czyli o połowę mniejszy niż przyjęty w analizie.

Opłacalność zastosowania kotłów na biomasę jest ogromna, niestety koszty zakupu kotła na biopaliwo są ponad pięć razy wyższe i w dzisiejszej sytuacji eliminuje zastosowanie kotłów tego typu w gospodarstwach rolnych kotłowmie dużej mocy

Na polskim rynku dostępne są kotły dużej mocy na słomę w balotach od 100-500 kW, oraz kotły na słomę rozdrobnioną do 1MW. Spalanie biomasy w kotłach na słomę rozdrobnioną nie wymaga stosowania dobrze przesuszonego paliwa. Ponadto pozwala na zastosowanie nowoczesnych rozwiązań podających i sterujących spalaniem. Sprawność kotłów dużej mocy wynosi około 85% przy płynnej regulacji mocy od 20% do 100%.

Przy kotłowniach na słomę dużej mocy pojawia się problem z zapewnieniem dostaw paliw. Przy kotłowni 1 MW konieczne jest zabezpieczenie paliwa około 1000-1100 ton. Niestety należy się liczyć ze znacznie niższą kalorycznością słomy w pierwszych latach eksploatacji (około 9-10 MJ/kg, przy maksymalnej 15,4MJ/kg). Przyczyną może być brak doświadczenia w przygotowaniu właściwie wysuszonego paliwa do spalania w kotle.

W ciągu roku z kotłowni 1MW można wyprodukować około 10000 GJ. Przyjmując koszt sprzedaży ciepła 36 zł/ GJ zwrot inwestycji szacowny jest na 6,5 sezonu. Powyższe analizy zostały wykonane dla paliwa o wartości energetycznej około 9 MJ/kg. Przy większej trosce o jakość paliwa zwrot inwestycji może nastąpić już po czterech sezonach grzewczych. Tak szybki czas zwrotu inwestycji powinien zachęcić inwestorów do realizacji inwestycji w oparciu o kredyty. wnioski

Słoma może stanowić poważne źródło energii nie wpływające ujemnie na efekt cieplarnia pod warunkiem utrzymania jej wilgotności na poziomie nie wyższym niż 25%. Najlepiej, aby paliwo było jak najbardziej suche, wtedy podczas spalania nie wydziela się tlenek węgla, wzrasta sprawność spalania i nie pojawiają się problemy z podawaniem paliwa do kotła.

Zastosowanie biomasy zmniejsza koszty produkcji ciepła i wpływa dodatnio na poziom życia ludności lokalnej, poprawia opłacalność produkcji rolniczej i znacznie zmniejsza zagrożenie pożarowe. Jednocześnie otwierają się możliwości rozpoczęcia upraw roślin energetycznych poprawiających wydajność z hektara. W krajach o większym doświadczeniu w wykorzystaniu biomasy do celów energetycznych z 1 ha utrzymuje się od 15-20 ton biomasy o kaloryczności 15 MJ/kg. W Polsce otrzymuje się od 3-5 ton z hektara.

W 2000 roku słoma mogłaby dostarczyć 237 PJ (5% zapotrzebowania gospodarki w energię). Niestety w Polsce wykorzystuje się nadal od 1,5%-2% energii z biomasy.

Koszty inwestycyjne są wysokie, ponad dwukrotnie większe niż przy kotłowni na gaz, (jeżeli gaz jest dostarczony do modernizowanej kotłowni, jeżeli nie różnice znacznie maleją). Aby myśleć o masowym wykorzystaniu biomasy należy we właściwy sposób przygotować montaż finansowy inwestycji. Jednocześnie konieczne jest stworzenie przez rząd RP dogodnych form finansowania inwestycji zwłaszcza dla rolników, których zdolność kredytowa jest generalnie niezadowalająca.

Jerzy Żurawski
Audytor energetyczny
Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju

Zalety wykorzystania słomy do celów energetycznych:

Redukcja emisji CO2, SO2, NOx Redukcja palenia słomy na polach-uniknięcie wielu pożarów i degradacji naturalnego środowiska Wysoka sprawność urządzeń Zmniejszenie nakładów robocizny przy obsłudze kotłów (nakładanie jedynie na stół podawczy paliwa, zapas na 6-8 godzin) Okresowe czyszczenie kotła (np. kocioł 1 MW wymaga czyszczenia raz na tydzień) Zakres pracy kotła od 20% do 100% Znaczne zmniejszenie kosztów produkcji 1 GJ Wykorzystanie lokalnego odnawialnego źródła energii Poprawa opłacalności produkcji rolniczej Dodatkowe miejsca pracy dla ludności lokalnej przy dostawie paliwa Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego Dopływ na lokalny rynek pieniędzy za produkcję biopaliwa